150 χρόνια Κ.Π. Καβάφης: Οι δράσεις της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών
- 30/10/2013, 20:54
- SHARE
H δημιουργία ενός «ανοιχτού» και προσβάσιμου Αρχείου και η διάδοση του καβαφικού έργου στους στόχους του Ιδρύματος Ωνάση.
Το 2013 αποτελεί για τον καθένα από εμάς και κάτι διαφορετικό. Νέοι στόχοι και αλλαγές έρχονται στο προσκήνιο. Είναι, όμως, και το Έτος Κωνσταντίνου Καβάφη, καθώς συμπληρώνονται 150 χρόνια από τη γέννηση και 80 χρόνια από τον θάνατο του μεγάλου Αλεξανδρινού ποιητή. Ο ανεκτίμητος ιστορικός και φιλολογικός θησαυρός, το Αρχείο Καβάφη, πέρασε πριν από λίγο καιρό στα χέρια του Ιδρύματος Ωνάση, αν και πολιορκήθηκε στενά και παραλίγο να καταλήξει σε φημισμένα ακαδημαϊκά ιδρύματα του εξωτερικού.
Η συγκέντρωση ολόκληρου του καβαφικού έργου, το οποίο ο ίδιος είχε οργανώσει για να καθοδηγήσει την μελλοντική έρευνα του έργου του και να διασφαλίσει την επαφή αυτού με όλον τον κόσμο, δεν θα διευκολύνει μόνο τις καβαφικές σπουδές και τις έρευνες των απανταχού καβαφιστών, αλλά θα δώσει και ένα πάτημα σε όσους θέλουν να ανακαλύψουν το μεγαλείο του Αλεξανδρινού ποιητή.
Το αρχείο αυτό, περιλαμβάνει αφενός χειρόγραφα αφετέρου προσωπικά αντικείμενα του ποιητή, όπως ποιήματα [πρωτότυπα, μεταφράσεις ποιημάτων, σχόλια σε ποιήματα κ.λπ], πεζά, λογοτεχνικά και φιλολογικά, ιδιωτικά [αλληλογραφία, ημερολόγια, άλλα χειρόγραφα που αφορούν τον δημόσιο και κοινωνικό βίο, το αρχείο της «Αλεξανδρινής Τέχνης» του περιοδικού το οποίο εξέδωσε ο Καβάφης τον Δεκέμβριο του 1926 -το διεύθυνε ο ίδιος- και χάρη στο οποίο δυνάμωσε η κίνηση γύρω από το έργο του Αλεξανδρινού κα το αρχείο Σεγκόπουλου [αρχειακά κατάλοιπα σχετικά με το έργο του Καβάφη του κληρονόμου του Αλέκου Σεγκόπουλου και της Ρίκας Σεγκοπούλου, πρώτης επιμελήτριας του αρχείου].
Το 1963, είκοσι χρόνια μετά τον θάνατο του Κ. Π. Καβάφη, ο κληρονόμος του ποιητή, Αλέκος Σεγκόπουλος, εμπιστεύτηκε στον Γ. Π. Σαββίδη την επιμέλεια και την έκδοση όλου του Αρχείου Καβάφη.
Ο Γ. Π. Σαββίδης επιμελήθηκε με υποδειγματικό τρόπο την έκδοση των «Ανέκδοτων» ποιημάτων από το Αρχείο Καβάφη το 1968, και στη συνέχεια έδωσε την ευκαιρία σε πολλούς φιλολόγους να δημοσιεύσουν ανέκδοτο υλικό, με αποκορύφωμα την έκδοση των «Ατελών» ποιημάτων του Κ. Π. Καβάφη από την Renata Lavagnini το 1994. Ο κληρονόμος του Γ. Π. Σαββίδη, Μανόλης Σαββίδης, συνέχισε αυτή την πρακτική, με αποκορύφωμα την έκδοση του πρώτου τόμου των «Πεζών» του Κ. Π. Καβάφη από τον Μιχάλη Πιερή και της «Βιβλιοθήκης Κ. Π. Καβάφη» από τη Μιχαήλα Καραμπίνη-Ιατρού το 2003.
Ο Γ. Π. Σαββίδης και ο Μανόλης Σαββίδης όχι μόνο διαφύλαξαν την ενότητα του Αρχείου Καβάφη που παρέλαβαν, αλλά σε μεγάλο βαθμό το αποκατέστησαν, ανακτώντας χειρόγραφα και άλλο υλικό που είχε αποσπαστεί, και το προίκισαν με αντικείμενα όπως το αυθεντικό γραφείο του ποιητή, με έντυπες και ηλεκτρονικές εκδόσεις, ιστοσελίδες κ.λπ. Έτσι, το Αρχείο Καβάφη μάς παραδίδεται σήμερα πιο άρτιο και πιο πλήρες παρά ποτέ.
Δείτε ακόμη: Σαράντα σύγχρονοι Έλληνες δημιουργοί ζωγραφίζουν Καβάφη
Στόχοι του Ιδρύματος είναι να αποτελέσει το Αρχείο σημείο αναφοράς και ανοικτής πρόσβασης για το ευρύ κοινό και να αναδειχθεί ο διεθνής χαρακτήρας της ποίησης και της προσωπικότητας του Καβάφη. Επιδίωξη του Ιδρύματος είναι, επίσης, να προσελκύσει τις νεότερες γενιές με μια σύγχρονη προσέγγιση του έργου του Καβάφη, καθώς και με την αξιοποίηση των νέων μέσων.
Στον χώρο της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών θα εκτίθενται επί μονίμου βάσεως προσωπικά αντικείμενα και χειρόγραφα του Κ. Π. Καβάφη. Τα εκθέματα θα εναλλάσσονται και ο τρόπος της παρουσίασής τους θα απαντά στις σύγχρονες μουσειολογικές πρακτικές και προσεγγίσεις.
Οι στόχοι αυτοί πρόκειται να πραγματωθούν μέσα από σειρά δράσεων, στο πλαίσιο μιας σύγχρονης προσέγγισης του έργου του ποιητή, που θα επιτρέψει την περαιτέρω πρόκληση του ενδιαφέροντος των νεότερων γενεών, την αξιοποίηση των νέων μέσων και την εκπαίδευση των μη μυημένων. Η ανάθεση του Αρχείου δε δόθηκε στους προφανείς φιλολόγους, αλλά σε εκλεκτούς ανθρώπους με διαφορετικές προσεγγίσεις, με σκοπό να υπάρξει μια διακλαδική σχέση τέχνης και πολιτικής. Ενώ κύριο μέλημα ήταν το αρχείο να μην αντιμετωπιστεί ως μια κλασσική συλλογή που περιμένει την φιλολογική έκδοση, αλλά όπως αναφέραμε να είναι ένα αρχείο ανοιχτό, να γίνει ένα βήμα για τους νέους ερευνητές.
Οι 19 δράσεις αυτές, άλλες επικοινωνιακές, άλλες που έχουν να κάνουν με τοην ουσία του αρχείου και άλλες με το αρχείο καθ’ αυτό, παρουσιάστηκαν χθες στην αίθουσα εκθέσεων και διαλέξεων από τους Αναστάσιο-Ιωάννη Δ. Μεταξά (Ακαδημαϊκό σύμβουλο), Αφροδίτη Παναγιωτάκου (υπεύθυνη σχεδιασμού δράσεων Αρχείο) και τον κύριο Παπαδημητρίου.
Δείτε ακόμη: Η μουσική αγαπάει τον αυτισμό στη Στέγη
Οι ομιλητές άφησαν τους μεγάλους λόγους και εισαγωγές παίρνοντας στο επίκεντρο της σημαντικότητας του έργου του Καβάφη, παρουσιάζοντας την ταινία μικρού μήκους «Όσο μπορείς». Ένα φιλμ σε σκηνοθεσία του Γρηγόρη Ρέντη και σενάριο της Σοφία Βγενοπούλου γυρισμένο στο Διαπολιτισμικό Γυμνάσιο Αθηνών, όπου ένας σύριος μαθητής προσπαθεί να αποστηθίσει τους στίχους του ποιητή, μια αλληγορική ιστορία για το ταξίδι του κάθε ανθρώπου μέσα από τα μάτια του πρωταγωνιστή και ένα μήνυμα το οποίο περνά κατ’ ευθείαν τόσο στο μυαλό όσο και στις καρδιές όσων δουν το ταινιάκι. H ταινία θα είναι διαθέσιμη στους ιστότοπους http://www.onassis.gr και http://www.sgt.gr, ενώ θα προβληθεί σε σχολεία σε όλη τη χώρα και σε κινηματογραφικές αίθουσες.
Εικαστικοί Διάλογοι
Τον προσεχή μήνα θα ξεκινήσουν και οι Εικαστικοί Διάλογοι, στο Πάρκο Αναψυχής της Ακαδημίας Πλάτωνος σε έναν ιδανικό εκθεσιακό χώρο για έργα εμπνευσμένα από τον Κ.Π. Καβάφη, ενώ οι ιθύνοντες περιμένουν απάντηση και από τον Εθνικό Κήπο. . Έργα 12 νέων καλλιτεχνών, βασισμένα στη χρήση νέων τεχνολογιών (προβολές βίντεο, ηλεκτρονικών εικόνων ή φωτογραφιών, animation κ.λπ.) παρουσιάζονται μέσα σε ειδικές αρχιτεκτονικές κατασκευές, οι οποίες γίνονται πυξίδα για μια αλλιώτικη διαδρομή.
«Μονοτονία»
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον θα παρουσιάσει το οπτικοακουστικό γλυπτό / installation «Μονοτονία», εμπνευσμένο από την ομάδα Μedea Εlectrοnique, ένα έργο εμπνευσμένο από το ποίημα «Μονοτονία» του Κ.Π. Καβάφη, το οποίο έχει ως στόχο να παροτρύνει τον θεατή να αλλάξει τη ρουτίνα της καθημερινότητας του, χρησιμοποιώντας ήχους και εικόνες που κινούνται σε ένα φαινομενικά μονότονο κύκλο, με σκοπό τη δημιουργία μιας ατομικής διαδρομής. Το έργο αυτό, αναμένεται να φτάσει στη Στέγη τον Απρίλιο.
Γραμματοσειρά Καβάφη
Στο πλαίσιο του design, αν μπορεί κάποιος να το κατηγοριοποιήσει, το Αρχείο Καβάφη προχωρά στην ψηφιοποίηση της χειρόγραφης γραμματοσειράς (όσο πλεονασμός κι αν ακούγεται) του ποιητή με σκοπό στο απώτερο μέλλον, οι χρήστες να μπορούν να επιλέξουν τη γραμματοσειρά «Καβάφη». Το σχεδιασμό έχει αναλάβει η Ελληνική Ψηφιακή Τυποθήκη και ο γραφίστας Γιάννης Καρλόπουλος.
Λέξεις και σκέψεις: Κύκλοι «Κ.Π. Καβάφης»
Το Ίδρυμα Ωνάση έχει προγραμματίσει μια σειρά από ομιλίες που στόχο έχουν να προσεγγιστεί το έργο του Καβάφη ποικιλοτρόπως. Η αρχή θα γίνει την επόμενη Δευτέρα 4 Νοεμβρίου με τη συζήτηση «Τι συμβαίνει όταν ο Καβάφης μπαίνει στο μετρό», όπου θα εξερευνηθεί η παρείσφρηση της τέχνης στη ποπ κουλτούρα. Η τοποθέτηση στίχων του Καβάφη στο μετρό, μας υπενθύμισε τη δύναμη της τέχνης. Η κίνηση αυτή θα συζητηθεί εκτενώς από μια ομάδα ομιλητών, αφού εξέλαβε τόσο θετικά όσο και κάποια μη κολακευτικά σχόλια. Ο πρόεδρος του Ιδρύματος Ωνάση μάλιστα ερωτήθη, μετά το τέλος της παρουσίασης των δράσεων, και για το επίμαχο απόσπασμα «είν’ επικίνδυνον πράγμα η βία», που είχε αναρτηθεί στα πλαίσια της καμπάνιας του αρχείου Καβάφη, προκαλώντας αντιδράσεις, απόσπασμα το οποίο τελικά συμπληρώθηκε με το «να μη βιαζόμεθα, επικίνδυνον πράγμα η βία».
«Δεν θεωρούμε ότι παραποιήθηκε ο στίχος, το νόημα του Καβάφη» απάντησε ο κ. Παπαδημητρίου, προσθέτοντας: «Όλοι μας απορήσαμε για την αντίδραση και θεωρούμε αδικαιολόγητη την ευαισθησία που επέδειξε μερίδα πολιτικού κόμματος, του ΣΥΡΙΖΑ. Δεν υπήρξε πρόθεση να στοχοποιήσουμε κάποιο κόμμα. Θέλαμε να προκαλέσουμε το ενδιαφέρον ενός ευρύτερου κοινού, να δείξουμε στον μέσο πολίτη ότι υπάρχει ένας άλλος Καβάφης, που αφορά όλους μας. Υπήρξε η παρανόηση και μέσα σε 48 ώρες προσθέσαμε έναν ακόμα στίχο».
«Ο Καβάφης σήμερα»
Ο Δημήτρης Δασκαλόπουλος, ο Μιχάλης Χρυσανθόπουλος, η Μαρία Μαργαρώνη και ο Θοδωρής Χιώτης θα προσεγγίσουν στις 10 Δεκεμβρίου το έργο του Κ.Π. Καβάφη τονίζοντας τους πολλαπλούς τρόπους ανάγνωσης, κατανόησης και χρήσης του καβαφικού έργου στις μέρες μας. Η πρόσληψη και πολλαπλή χρήση της ποίησης του Κ.Π. Καβάφη σε καιρό κρίσης, η διδασκαλία και η ανάγνωση του Καβαφικού έργου εντός και εκτός της σχολικής αίθουσας και η διαρκής επικαιρότητα του καβαφικού έργου αποτελούν τους βασικούς άξονες της συζήτησης.
«Ο Ερωτικός Καβάφης»
Ο Άγγελος Παπαδημητρίου, η Χριστίνα Ντούνια, ο Θανάσης Τριαρίδης και ο Θεόδωρος Γρηγοριάδης θα αναλύσουν στις 28 Ιανουαρίου του νέου έτους, τον ερωτισμό που κυριαρχεί στα θέματα της ποίησης του Κ.Π. Καβάφη. Ο ερωτισμός αυτός δεν αποτελέι μια απλή θεματική, αλλά τη κινητήρια δύναμη της δημιουργικής διαδικασίας του ποιητή και είναι άρρηκτα συνδεδεμένος με τις έννοιες του μοντερνισμού, της παραβατικότητας και της αντίληψης του εαυτού.
«Ο Καβάφης στην Οξφόρδη»
Έπειτα από την «Εβδομάδας Καβάφη» που πραγματοποιήθηκε στην Οξφόρδη τον Ιούνιο του 2013, εστιάζοντας στη δυναμική του έργου του Καβάφη, το Τμήμα Νεοελληνικών και Βυζαντινών Σπουδών του Πανεπιστήμιου της Οξφόρδης σε συνεργασία με το Ίδρυμα Ωνάση και το Αρχείο Καβάφη θα εγκαινιάσουν το σεμινάριο Cavafy in Oxford, το οποίο θα διεξαχθεί το 2014 στην Οξφόρδη, με συμμετέχοντες ξένους μελετητές, οι οποίοι προέρχονται κύριως από τους τομείς της συγκριτικής φιλολογίας, των κλασικών και των πολιτισμικών σπουδών.
«Από τους Καβαφιστές στους Cavafistas»
Μια ομάδα αποτελούμενη από την Ελένη Παπαργυρίου, τη Φωτεινή Δημηρούλη, η Άννα-Μαρία Σιχάνη και ο Πάνος Μιχαήλ θα διερευνήσουν κι άλλο το έργο του ποιητή, προσπαθώντας να εξερευνηθεί πως το έργο του Καβάφη έχει καταφέρει να υπερπηδήσει τα ελληνικά όρια και έχει καταφέρει σήμερα να αποτελεί σημείο αναφοράς για καλλιτέχνες και κοινό εντός και εκτός Ελλάδας, ενώ παράλληλα διερευνηθούν θέματα όπως η παρουσία του Καβάφη στο διαδίκτυο, η πρόσληψή του από το κοινό διεθνώς, το καβαφικό έργο ως πηγή έμπνευσης για καλλιτέχνες.
«Daniel Mendelsohn: Σε μια συζήτηση με τον Δημήτρη Παπανικολάου»
Στις 21 Ιανουαρίου, σε μια ξεχωριστή βραδιά αφιερωμένη στον Αλεξανδρινό ποιητή, ο πανεπιστημιακός, μέλος της Αμερικανικής Ακαδημίας Τεχνών και Επιστημών, και μεταφραστής στα αγγλικά του συνόλου του έργου του Κ.Π. Καβάφη, Daniel Mendelsohn, συζητά με τον Δημήτρη Παπανικολάου, λέκτορα Νεοελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης και εταίρο του κολλεγίου St. Cross για το έργο που άφησε ο Καβάφης και την επίδραση του στη σημερινή εποχή, αναδεικνύοντας έτσι τον πολύμορφο χαρακτήρα του.
Συνέδριο «Να μείνει εδώ»: Το Αρχείο Καβάφη και η σημασία του
Τον Ιούνιο το 2014 θα τελεστεί το συνέδριο αυτό, ο τίτλος του οποίου παραπέμπει στη σημείωση που ενέθετε συχνά ο Καβάφης σε ποιήματα που ήθελε να μείνουν στο αρχείο του: «Όχι για δημοσίευσι, αλλά να μένει εδώ». Μια φράση που, εκτός των άλλων, δείχνει και τη σημασία που παίρνει το Αρχείο Καβάφη, τόσο για την ίδια την καβαφική ποιητική, όσο και για τη διαρκή πρόσληψη του έργου του και τη μελλοντική προσέγγιση του από τους ειδικούς αλλά και το ευρύ κοινό , το οποίο θα αποτελέσει την αφετηρία μιας νέας συζήτησης σχετικά με το ρόλο του Αρχείου Καβάφη και τη χρήση του, στο πλαίσιο διαμόρφωσης μιας πολιτικής που θα εξασφαλίζει ένα αρχείο πραγματικά ανοιχτό σε κοινό και μελετητές. Στο συνέδριο θα συμμετάσχουν γνωστοί Καβαφιστές, προκειμένου να συζητήσουν τα ιδιαίτερα προβλήματα του αρχειακού υλικού, τις δυνατότητες και τον πλούτο του.
Δείτε ακόμη: Από ντροπαλή νοικοκυρά σε «Τσέχωφ της εποχής μας»
«Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης»
Από τις 27 Νοεμβρίου μέχρι τις 30 Μαρτίου το το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης σε συνεργασία με το Αρχείο Καβάφη του Ιδρύματος Ωνάση θα διοργανώσει την έκθεση «Ιδανικές μορφές κι αγαπημένες-Εικονογραφώντας ποιήματα του Καβάφη». Με αφορμή τη φράση «Ιδανικές φωνές κι αγαπημένες» από το ποίημα «Φωνές» στο οποίο παραπέμπει ο τίτλος της έκθεσης, επιχειρείται η εικονογράφηση με αρχαιολογικά αντικείμενα επιλεγμένων ποιημάτων με μυθολογικό και ιστορικής, κυρίως, έμπνευσης περιεχόμενο, που σύμφωνα με τους μελετητές αποτελεί το ένα τρίτο της καβαφικής παραγωγής.
«Zoom στο παρασκήνιο»
Στο πλαίσιο του εκπαιδευτικού προγράμματος που επιμελείται το Ίδρυμα, μαθητές ηλικίας 11-17 ετών γνωρίζουν από κοντά τους εικαστικούς που συμμετέχουν στους φετινούς Εικαστικούς Διαλόγους, οι οποίοι έχουν θέμα την ποίηση του Κ.Π. Καβάφη. Οι μαθητές έρχονται σε επαφή με σύγχρονες μορφές τέχνης (εγκατάσταση, video art) και παρακινούνται να «απαντήσουν» στα έργα των Εικαστικών Διαλόγων με το δικό τους ξεχωριστό τρόπο: συζητούν με τους καλλιτέχνες και καταγράφουν την εμπειρία τους σε κείμενα τα οποία θα εκδοθούν στο δικό τους έντυπο, φωτογραφίζουν και αποτυπώνουν τη δική τους συνάντηση με τον ποιητή.
«Μονόλεπτα Μουσικά Θέματα»
Η μελοποίηση των στίχων του Καβάφη αποτέλεσε μια πρόκληση για του υπεύθυνους της Στέγης, αφού ο τρόπος της προσέγγισης της υψηλής ποίησης αποτέλεσε ένα πολύ λεπτό ζήτημα. Με αφορμή, λοιπόν, τη πρωτότυπη ιδέα του Γιώργου Κουμεντάκη, το Αρχείο Καβάφη του Ιδρύματος Ωνάση προσκάλεσε διάφορους καλλιτέχνες, συμπεριλαμβανομένων των Γιάννη Αγγελάκα, Κωνσταντίνο Βήτα, Mόνικα, Νικήτας Κλιντ κλπ) να δημιουργήσουν μουσικά κομμάτια διάρκειας ενός λεπτού, εμπνευσμένα από το ποιητικό έργο του ποιητή. Τα κομμάτια τα οποία θα προκύψουν από αυτή τη συνεργασία θα οπτικοποιηθούν.
Κύκλος μαθηματων «Κ.Π. Καβάφης» (για ενήλικες)
Οι διδάσκοντες καθηγητές Δημήτρης Δημηρούλης, Αναστάσιος-Ιωάννης Δ. Μεταξάς, Γιάννης Παπαθεοδώρου και Δημήτρης Παπανικολάου θα διεξάγουν 5 συναντήσεις στο χώρο της Στέγης, με σκοπό να θα προσεγγίσουν τη ζωή και το έργο του Αλεξανδρινού ποιητή με διαθεματική προοπτική.
«Ίδρυμα Ωνάση – Θυγατρικό ΗΠΑ»
To PEN American Center σε συνεργασία με το ‘Ιδρυμα Ωνάση (ΗΠΑ) οργανώνουν μείζονα εκδήλωση για τον Κ.Π. Καβάφη η οποία θα πραγματοποιηθεί στις 18 Νοεμβρίου 2013 στο Town Hall της Νέας Υόρκης. Η Ολυμπία Δουκάκη, η Kathleen Turner, ο Orhan Pamuk, ο André Aciman, ο Daniel Mendelsohn, ο Edmund Keeley και άλλοι, θα πάρουν μέρος σε μια θεατροποιημένη παράσταση με σκοπό να αναδειχθούν η διαχρονικότητα και η οικουμενικότητα του ποιητή.
«Ο Καβάφης πάει σχολείο»
Αν ο δρόμος προς το άλλο ημισφαίριο φαντάζει μακρινός, ας μείνουμε λίγο στη τοπική κοινωνία και την αλληλεπίδραση του έργου του Καβάφη με αυτήν. Το Αρχείο Καβάφη του Ιδρύματος Ωνάση διοργανώνει σειρά εκπαιδευτικών δράσεων, με στόχο την καλλιέργεια μιας βαθύτερης, ουσιαστικότερης σχέσης των μαθητών με το έργο του ποιητή αλλά και της ποίησης γενικότερα. Το Αρχείο έχει μπει στις τάξεις σχολείων των Αμπελοκήπων, στο Κουκάκι και αναμένεται να φτάσουν στο σύνολο τα 50 σχολεία. Μέσα από πέντε πρωτότυπα εργαστήρια, προσεγγίζονται τα κείμενα του Αλεξανδρινού ποιητή, αξιοποιώντας τη σύμπραξη των πλέον «απρόβλεπτων» τεχνών. Ο Καβάφης γίνεται graffiti, γίνεται hip- hop και με αυτόν τον τρόπο δίνεται στα παιδιά η δυνατότητα να νιώσουν πιο οικεία με το έργο.
Το τέλος των δράσεων της Στέγης σχετικά με το πώς θα χρησιμοποιηθεί ο πλούτος του Καβάφη, δόθηκε μέσα από ένα συγκινητικό βίντεο. To Αρχείο Καβάφη του Ιδρύματος Ωνάση σε συνεργασία με το Κέντρο Αποκατάστασης και Εκπαίδευσης Τυφλών (ΚΕΑΤ) προχώρησαν στην έκδοση ποιημάτων του Κ. Π. Καβάφη σε γραφή Braille. Σκοπός της πρωτοβουλίας είναι η δημιουργία μιας έκδοσης αναφοράς η οποία θα χαράξει το δρόμο για ανάλογες πρωτοβουλίες. Το βίντεο κατέγραψε τη διαδικασία εκτύπωσης ενός βιβλίου και έκλεισε με μια μοναδική σκηνή όπου ένα κορίτσι διάβαζε στίχους του ποιητή.
Δείτε ακόμη: Μισό αιώνα αργότερα, η Ελλάδα είναι ακόμα υπερήφανη για το πρώτο της Νόμπελ