Από ντροπαλή νοικοκυρά σε «Τσέχωφ της εποχής μας»

Της Τέτας Καραμπίνη

Μετά τα Νομπέλ Ιατρικής, Φυσικής και Χημείας, είχε έρθει και η στιγμή για την ανακοίνωση των Νομπέλ Λογοτεχνίας. Τα προγνωστικά είχαν πάρει φωτιά με την βρετανική εταιρία στοιχημάτων, Ladbrokes, να δίνει τις εξής αποδόσεις : Χαρούκι Μουρακάμι από την Ιαπωνία (5/2), Άλις Μονρό από τον Καναδά (4/1), Σβετλάνα Αλεξέγιεβιτς από τη Λευκορωσία (6/1), η Αμερικανή Τζόις Κάρολ Όουτς (8/1) και ο Ούγγρος Πέτερ Νάντας (8/1). Ενώ χαμηλότερα βρίσκονταν: ο Τόμας Πίντσον (12/1), ο Άδωνι (14/1), ο Φίλιπ Ροθ και Άμος Οζ (16/1), ο Μίλαν Κούντερα και ο Ουμπέρτο Έκο (25/1), ο Κόρμακ Μακάρθι και Ντον ΝτεΛίλο (40/1), ο Μπομπ Ντίλαν, ο Τζον Μπάνβιλ και ο Ισμαήλ Κανταρέ (50/1) και αρκετά πιο κάτω ένα το όνομα του Βασίλη Αλεξάκη (100/1).

Η τοπική ώρα σήμανε 02:00 μετά μεσημβρίας και ο γραμματέας της Σουηδικής Ακαδημίας, Πέτερ Ένγκλουντ, πήρε τη θέση του στο βήμα.Και ενώ περιμέναμε να ακούσουμε το όνομα του Ιάπωνα Χαρούκι Μουρακάμι και να αναφωνήσουμε “Το ξερα!”, ακούστηκε το όνομα της Αλις Μονρό. Η ανακοίνωση σύντομη, και ακόμη πιο σύντομη η αιτιολογία: Το βραβείο της απονέμεται «για τη δεξιοτεχνία της στη μικρή φόρμα του σύγχρονου διηγήματος». Ενώ συνέχισε: «Μιλά για οικουμενικά αισθήματα καθημερινών ανθρώπων και είναι μια συγγραφέας η οποία αποτυπώνει θαυμάσια την ανθρώπινη ύπαρξη».

Και τα παράξενα δε σταματούν εδώ. Μολονότι η Σουηδική Ακαδημία είθισται να ειδοποιεί τους νικητές μία ώρα πριν από την ανακοίνωση των βραβείων, αυτή την φορά δε κατέστη εφικτό. Οι υπεύθυνοι των βραβείων άφησαν μήνυμα στον τηλεφωνητή της, αφού δε κατάφεραν να την εντοπίσουν (λόγω της διαφοράς της ώρας με τον Καναδά η Μονρό κοιμόταν όταν ανακοινώθηκαν τα αποτελέσματα) και η ίδια ενημερώθηκε από την κόρη της για το Νόμπελ Λογοτεχνίας – το οποίο συνοδεύεται από χρηματικό ποσό 1.250.000 δολαρίων. «Σάστισα μόλις άκουσα τι είχα κερδίσει» είπε η Μονρό και αποκάλυψε πως μέχρι χθες δεν γνώριζε πως είναι στη λίστα των υποψηφίων.

Διαβάστε σχετικά: Η Καναδή διηγηματογράφος που ξύπνησε με ένα νόμπελ στα χέρια

 

Η Αλις Μονρό γεννήθηκε το 1931 και μεγάλωσε στο Οντάριο του Καναδά. Το 2009 τιμήθηκε με το βραβείο «Man Booker International» για το σύνολο του έργου της ενώ έχει διακριθεί, μεταξύ άλλων, τρεις φορές και με το «Governor General’s Literary Award», την υψηλότερη λογοτεχνική διάκριση της πατρίδας της. Έχει επίσης βραβευτεί από την Ένωση Κριτικών ΗΠΑ κι έχει λάβει το βραβείο Rea για τη συνολική προσφορά της στο διήγημα.

Το διήγημα της «Η αρκούδα ήρθε πέρα από το βουνό» περιλαμβάνεται στον συλλογικό τόμο «Της αγάπης μου ο σπουργίτης πέταξε» (Libro, 2009) με τον χαρακτηριστικό υπότιτλο «Από τον Τσέχωφ στη Μονρό» και διασκευάστηκε από τη σκηνοθέτη Σάρα Πόλλεϋ στην ταινία «Υστερόγραφο μιας Σχέσης» που ήταν υποψήφια για Όσκαρ σεναρίου το 2009.

Η βραβευμένη πεζογράφος το τελευταίο διάστημα είχε δηλώσει ουκ ολίγες φορές πως σκέφτεται να αφήσει τη πένα της, αφού με αφορμή τη κυκλοφορία του βιβλίου της «Η θέα από το Καστλ Ροκ» το 2006, η 75χρονη – τότε- άφησε ανοιχτό το ενδεχόμενο το βιβλίο εκείνο να είναι η τελευταία της συγγραφική απόπειρα, αλλά και πέρυσι το καλοκαίρι κατά τη διάρκεια βράβευσης της στο Τορόντο είχε δηλώσει πως πιθανότατα δε θα συνεχίσει.

Πολλοί προσπάθησαν να κατηγοριοποιήσουν την Μονρό, αφού τόσο η έκταση των κειμένων όσο και συναισθηματικός της λόγος παραπέμπουν σε διηγήματα- όμως όπως είχε πει και ο Alex Keegan: «Ποιος νοιάζεται;». Ακολουθεί έναν ιδιαίτερο τρόπο γραφής, γνωστός ως Southern Ontario Gothic, ο οποίος επικεντρώνεται κυρίως σε τοπικά ζητήματα και κλειστές κοινωνίες, όπου οι περισσότεροι γνωρίζονται μεταξύ τους και χαρακτηρίζεται από ένα αυστηρό ρεαλισμό και την εξερεύνηση του ρόλου του κακού στην ανθρώπινη ψυχή, ενώ χρησιμοποιεί την τριτοπρόσωπη αφήγηση με έναν παντογνώστη ήρωα – σύμφωνα με τους κανόνες του διηγήματος, με τις γυναικείες φιγούρες να έχουν δεσπόζουσα θέση. Κύριο χαρακτηριστικό της είναι πως μετατρέπει σύνθετα γεγονότα και συναισθήματα σε ιστορίες που ρίχνουν φως στους απρόβλεπτους τρόπους με τους οποίους οι άνθρωποι προσαρμόζουν τη ζωή τους και συχνά καταφέρνουν να ξεπεράσουν ακόμα και τραγικά γεγονότα.

Μαλάλα: Ποια είναι η φετινή νικήτρια του ευρωπαϊκού βραβείου Ζαχάρωφ

Ακολουθώντας τα βήματα του Τσέχωφ, η Μονρό καταπιάνεται με τα ζητήματα του χρόνου και της αέναης κίνησης στον χώρο, ενώ στις νουβέλες της υπάρχει πάντα η στιγμή της κρίσης – εκείνη η στιγμή της φανέρωσης- που λύνεται το μυστήριο. Διερευνώντας, συχνά, τις σχέσεις μεταξύ ανδρών και γυναικών, τις διαφορές της καθημερινότητας στις μικρές πόλεις, τα παιχνίδια της μνήμης και υπαρξιακά ζητήματα.

Στα πρώτα της βήματα η Καναδή πεζογράφος ασχολήθηκε με κοπέλες σε νεαρή ηλικία οι οποίες αντιμετωπίζουν διλήμματα με την οικογένεια τους, ενώ στα επόμενα της βήματα (Hateship, Friendship, Courtship, Loveship, Marriage και Runaway) επικεντρώθηκε με γυναικείες φιγούρες μεγαλύτερης ηλικίας, οι οποίες ψάχνουν το νόημα της ζωής.

Στα ελληνικά έχουν κυκλοφορήσει μόλις δύο βιβλία της, αμφότερα από τις εκδόσεις Μεταίχμιο, τα: Πάρα πολλή ευτυχία και Μ’ αγαπάει δεν μ’ αγαπάει (και τα δύο σε μετάφραση της Σοφίας Σκουλικάρη), καθώς κι ένα διήγημα της σε συλλογικό έργο από τις εκδόσεις Libro, με τίτλο: Της αγάπης μου ο σπουργίτης πέταξε.

Αξίζει να σημειωθεί πως στα 112 χρόνια λειτουργίας του θεσμού, το Νομπέλ Λογοτεχνίας απονεμήθηκε συνολικά 105 φορές σε 109 άτομα εκ των οποίων μόνο 12 είναι γυναίκες μόλις την τελευταία 25ετία. Τρεις γυναίκες πήραν το Νομπέλ τη δεκαετία του 1990 (Ναντίν Γκόρντιμερ 1991, Τόνι Μόρισον 1993, Βισλάβα Σιμπόρσκα 1996) και άλλες τρεις τη δεκαετία του 2000 (Ελφρίντε Γέλινεκ 2004, Ντόρις Λέσινγκ 2007, Χέρτα Μίλερ 2009).