Το «χαλιφάτο» του ISIL

«Δεν μπορείς να τους νικήσεις. Απλά δεν μπορείς», λέει ένας αξιωματικός του ιρακινού στρατού στον απεσταλμένο του πρακτορείο Reuters στη Μοσούλη. «Είναι καλά εκπαιδευμένοι στο αντάρτικο πόλης. Δρουν λες κι είναι φαντάσματα: εμφανίζονται, χτυπούν κι εξαφανίζονται μέσα σε δευτερόλεπτα».

Οι δυνάμεις τους εκτιμάται ότι κυμαίνονται μεταξύ 8-12.000 χιλιάδες. Λέγεται ότι προέρχονται σχεδόν απ’ όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης: περιοχές του Καυκάσου και του αραβικού κόσμου, μέχρι τις ΗΠΑ και την Ευρώπη. Τους ενώνει η Τζιχάντ («Ιερός Πόλεμος») και ο στόχος δημιουργίας ενός ενιαίου και ακραία ισλαμικού κράτους μεταξύ Συρίας και Ιράκ.

Τώρα, καθώς προελαύνουν στο δυτικό Ιράκ με κατεύθυνση πια προς τη Βαγδάτη, οι σουνίτες τζιχαντιστές του ISIL βρίσκονται θεωρητικά πολύ κοντά στην επίτευξη του στόχου τους, τον οποίο υποδηλώνει άλλωστε το πλήρες όνομα της τρομοκρατικής οργάνωσής τους: «Ισλαμικό Κράτος του Ιράκ και του Λεβάντε».

Αυτό το άτυπο «χαλιφάτο» έχει αρχίσει να σχηματοποιείται μεθοδικά τους τελευταίους μήνες, και στις δύο σπαρασσόμενες από ακήρυχτους εμφυλίους χώρες της Μέσης Ανατολής. Οι ζώνες ελέγχου του ISIL έχουν εδώ και μήνες εξαπλωθεί ένθεν κι ένθεν των ιρακινο-συριακών συνόρων και τώρα εξαπλώνονται μεταξύ του Ευφράτη και του Τίγρη, στην «καρδιά» της Μέσης Ανατολής.

Μέσα από τις νοητές γραμμές του «χαλιφάτου» της, το ISIL έχει πια χωρίσει στη μέση εθνοτικές και θρησκευτικές περιοχές, ελέγχει πόλεις, ενεργειακούς κόμβους, πετρελαιοπηγές και συνοριακές γραμμές, που της εξασφαλίζουν μία σταθερή πηγή χρηματοδότησης, μέσω παντός είδους λαθρεμπορίου.

Το ανατολικότερο άκρο του βρίσκεται στην πλούσια σε πετρελαϊκά κοιτάσματα Ράκα, στην βορειοκεντρική Συρία. Το δυτικότερο άκρο βρίσκεται περίπου 580 χιλιόμετρα μακρύτερα, στην Τζαλούλα του Ιράκ. Σήμερα, έχει φθάσει προς νότο μέχρι και το Τικρίτ, μόλις 140 χιλιόμετρα από τη Βαγδάτη.

Το αποτέλεσμα είναι το τζιχαντικό αυτό «κράτος εν κράτει» σήμερα να γειτνιάζει με τους θύλακες των Αλαουιτών στη βορειοανατολική Συρία, να «χώνεται» στο ιρακινό Κουρδιστάν και στο σουνιτικό τρίγωνο του Ιράκ και πλέον να μην απέχει και πολύ από τον σιιτικό ιρακινό νότο.

Παρ’ όλα αυτά, η προέλαση του ISIL και η κατάληξή της επιδέχεται, ακόμη, πολλών ερμηνειών.

Κατ’ αρχήν υποδεικνύει ότι, μόλις έναν χρόνο από την δυναμική εμφάνισή του, το ISIL δεν αποτελεί απλά τη μετεξέλιξη του πάλαι ποτέ ιρανικού «παρακλαδιού» της αλ Κάιντα, με την οποία δεν ανήκει καν σήμερα στο ίδιο «στρατόπεδο». Δείχνει ξεκάθαρα ότι εξελίσσεται στο πιο ισχυρό ενδοϊσλαμικό «αντίπαλο δέος» της πρώην «μητρικής», με το ISIL να θέτει de facto ζήτημα «ηγεσίας» της διεθνούς Τζιχάντ.

Πέραν τούτου, όμως, παραμένει αναπάντητο το μεγαλύτερο ίσως ερώτημα. Κι έχει να κάνει με την επόμενη επιλογή του ηγέτης του ISIL, γνωστός με το nome de querre Αμπού Μπακρ αλ-Μπαγκντάτι. Ο 43χρονος σιίτης από την ιρακινή Σαμάρα, που θεωρεί εαυτόν άμεσο απόγονο του προφήτη Μωάμεθ, «είναι σήμερα ενώπιος ενωπίω με το πιο κρίσιμο στρατηγικό ερώτημα, με το οποίο βρίσκονται αντιμέτωπες οι ηγεσίες των ισλαμιστών εξτρεμιστών εδώ και δεκαετίες», επισημαίνει χαρακτηριστικά η Guardian: «αφενός εάν θα συνεχίσει με την στρατιωτική προέλαση και τις καταλήψεις εδαφών, αφετέρου πώς θα χειριστεί τους γηγενείς πληθυσμούς».

Κατά μία τραγική ειρωνεία, το τελευταίο δίλημμα το έχει λύσει προ πολλού για τον αλ-Μπαγκντάτι ο ίδιος ο σιίτης πρωθυπουργός του Ιράκ, Νούρι αλ-Μαλίκι. Αντί μετά την στρατιωτική αποχώρηση των Αμερικανών να επικεντρωθεί στη «γεφύρωση» των οξύτατων εθνοτικών και θρησκευτικών εντάσεων στη χώρα του, επέλεξε και να περιθωριοποιήσει πολιτικά τους σουνίτες -αφήνοντας τους έτσι τους «λεία» στο εξτρεμιστικό μέχρι το «μεδούλι» ISIL- και να ανοίξει μέτωπο με τους αυτονομημένους Κούρδους του πλούσιου σε πετρελαϊκά κοιτάσματα Βόρειου Ιράκ.

Ακόμη κι έτσι, πάντως, το πρώτο σκέλος του διλήμματος παραμένει για τον αλ-Μπαγκντάτι: συνεχίζοντας την προέλαση διακινδυνεύει «πύρρειο νίκη». Ήδη, οι δυνάμεις του ISIL μάχονται σε τρία μέτωπα: με τις ιρανικές δυνάμεις, με τις αντίπαλες -ισλαμικές και μη- αντικαθεστωτικές δυνάμεις στη Συρία και με τους Κούρδους της περιοχής.

Τώρα, με τη συνέχιση της προέλασης, το ISIL πιθανόν να καταφέρει το ακατόρθωτο: κατ’ αρχήν μία στρατιωτική συνεργασία (σαφώς μετά ανταλλαγμάτων) μεταξύ Βαγδάτης και Κούρδων μαχητών Πεσμεγκά, οι οποίοι ανέλαβαν ήδη δράση, ανακαταλαμβάνοντας το Κιρκούκ.

Εάν όμως αυτό το «αντίμετρο» δεν αποδειχθεί τελικά αρκετό, τότε δεν αποκλείεται να ενωθούν εναντίον στο ISIL -φανερά ή μη- όλοι οι περιφερειακοί εχθροί: Τούρκοι, Σύριοι, Ιρακινοί, Κούρδοι και Ιρανοί!

Προς το παρόν, οι Αμερικανοί διεμήνυσαν στον αλ-Μαλίκι ότι δεν προτίθενται να εμπλακούν ξανά στρατιωτικά στην «παγίδα» που λέγεται Ιράκ. Αρνητική ήταν η απάντηση που έδωσε και το ΝΑΤΟ στην Άγκυρα για το ενδεχόμενο οποιασδήποτε συμμαχικής αντίδρασης στη Μέση Ανατολή.

Μέρα με τη μέρα, ωστόσο, το σκηνικό στην περιοχή θυμίζει «κινούμενη άμμο», που παραμένει ακόμη άγνωστο ποιον θα «καταπιεί». Και στο «θολό» γεωπολιτικό τοπίο έρχονται να προστεθούν και μύρια άλλα όσα εύλογα, πλην αναπάντητα ακόμη ερωτήματα για το ποιον τελικά εξυπηρετεί περισσότερο μία επαναχάραξη των μεσανατολικών συνόρων.

Παράμετρος του ίδιου ερωτήματος είναι άλλωστε και η χρονική επιλογή της μεγάλης αντεπίθεσης του ISIL (που μέχρι πρότινος λέγεται ότι απολάμβανε… ειδικής μεταχείρισης από τις μυστικές υπηρεσίες της Τουρκίας και της Σαουδικής Αραβίας), εν μέσω μίας περιόδου μεγάλης διπλωματικής ρευστότητας στην ευρύτερη περιοχή: από την εν εξελίξει ιστορική προσέγγιση του Ιράν με τις ΗΠΑ, καθώς και τον έτερο «αιώνιο εχθρό» της Τεχεράνης, τη Σαουδική Αραβία, μέχρι την επικίνδυνη αβεβαιότητα στα μέτωπα της Συρίας, της Παλαιστίνης και του Αφγανιστάν.

Διαβάστε ακόμη:

Αεροπορικοί βομβαρδισμοί και χάος στο Ιράκ

Πλησιάζουν την Βαγδάτη οι ισλαμιστές αντάρτες

«Έξοδος» από τη Μοσούλη – Φόβοι για την εξάπλωση των τζιχαντιστών