Επιστροφή στον βυθό των Αντικυθήρων
Ετοιμάζεται η πλέον οργανωμένη διεθνής αποστολή με στόχο να ανακαλύψει τα υπόλοιπα μυστικά που κρύβει ο βυθός της πιο «πλούσιας» ελληνικής θάλασσας.
Του Κωστή Χριστοδούλου
Οταν το 1900 Συμιακοί σφουγγαράδες έβρισκαν καταφύγιο από την κακοκαιρία σε έναν όρμο στα μακρινά Αντικύθηρα, δεν είχε περάσει ποτέ από το μυαλό τους ότι θα έκαναν μια από τις μεγαλύτερες αρχαιολογικές ανακαλύψεις του 20 αιώνα.
Καταδύθηκαν για να εξερευνήσουν τον βυθό, ανακάλυψαν ένα άγαλμα και έβγαλαν το χέρι του στην επιφάνεια. Αντιλήφθηκαν γρήγορα ότι είχαν εντοπίσει ένα αρχαίο ναυάγιο.
Τον επόμενο χρόνο, με τη βοήθεια του τότε Βασιλικού Ναυτικού, οι σφουγγαράδες με ελάχιστα μέσα και μεγάλη αυτοθυσία κατάφεραν να ανασύρουν εκπληκτικά ευρήματα, όπως το χάλκινο άγαλμα του Εφήβου. Ανάμεσα σε αυτά, ήταν και το πιο περίεργο αντικείμενο που είχαν δει ποτέ οι αρχαιολόγοι. Ένα διαβρωμένος από την θάλασσα μεταλλικός μηχανισμός, που είχε γρανάζια. Χρειάστηκε να περάσουν πολλά χρόνια για να καταλάβουν οι ειδικοί ότι ήταν ένα σπανιότατο τεκμήριο της υψηλής τεχνολογίας που είχε αναπτύξει ο αρχαιός ελληνικός πολιτισμός. Αρκεί να σκεφθεί κανείς ότι χρειάστηκε να φτάσουμε στον Μεσαίωνα για να βρεθούν πια αντίστοιχοι μηχανισμοί σε ρολόγια. Σήμερα ξέρουμε ότι αρχαίος μηχανισμός, μπορούσε να υπολογίσει τον χρόνο αλλά και τις κινήσεις ορισμένων πλανητών. Και ίσως δεν βρέθηκε ποτέ κάτι αντίστοιχο διότι οι αρχαίοι ανακύκλωναν τα μέταλλα.
Το πλοίο είχε φύγει από κάποιο ελληνικό λιμάνι της αρχαιότητας και ήταν φορτωμένο με έργα τέχνης, τιμαλφή και εμπορεύματα. Κατευθυνόταν προς την Ρώμη. Οι Ρωμαίοι είχαν την συνήθεια να αρπάζουν ότι τους άρεσε από την επικράτειά τους και να στολίζουν τις πόλεις και τις επαύλεις τους. Ετσι μεταφέρθηκαν από την Ελλάδα χιλιάδες αντικείμενα, σε μια οργανωμένη επιχείρηση αρπαγής. Το ρωμαϊκό ναυάγιο των Αντικυθήρων είναι ένας αδιάψευστος μάρτυρας αυτής της τακτικής. Δεν κατάφερε όμως να φτάσει ποτέ στον προορισμό του και έτσι το ανακάλυψαν οι σφουγγαράδες, αρκετούς αιώνες αργότερα.
Το 1953, ο Κουστό πέρασε από την περιοχή των Αντικυθήρων. Το 1976 με την εποπτεία του ελληνικού κράτους, ανέσυρε μερικά ακόμα αντικείμενα με την βοήθεια των πεπειραμένων του δυτών. Τόσο όμως αυτοί όσο και οι σφουγγαράδες δεν επιχείρησαν -και πως θα μπορούσαν άλλωστε;- να κάνουν ανασκαφές στον βυθό. Απλώς αρκέστηκαν στο να μαζέψουν ότι υπήρχε στον πυθμένα. Το 2012 και το 2013, μια ομάδα Ελλήνων και ξένων με διαφορετικές επιστημονικές ειδικότητες, έκαναν έρευνες στην περιοχή από τις ακτές της Κρήτης μέχρι και τα Αντικύθηρα. Εκεί επιβεβαιώθηκε και η ύπαρξη ενός δεύτερου πλοίου αρκετά κοντά στο πρώτο, που μάλλον είναι και αυτό ρωμαϊκό. Η αναπάντεχη αυτή ανακάλυψη, αλλά και η δίψα της διεθνούς επιστημονικής κοινότητας για τον μηχανισμό, οδήγησαν στην οργάνωση μιας νέας αποστολής που θα ξεκινήσει σε λίγο καιρό.
Πρόκειται για μια από τις σημαντικότερες υποθαλάσσιες αρχαιολογικές έρευνες διεθνώς που θα γίνει στα Αντικύθηρα από τις 15 Σεπτεμβρίου ως και τις 15 Οκτωβρίου. Οι αρχαιολόγοι-δύτες θα ξανακατέβουν στον βυθό με βάσιμες ελπίδες να συλλέξουν πολλά ακόμα αντικείμενα. Το μεγάλο τους πλεονέκτημα είναι ότι έχουν στην διάθεσή τους την τελευταία λέξη της τεχνολογίας. Πρόκειται για μια στολή που ονομάζεται exosuit και είναι η δεύτερη φορά που θα δοκιμαστεί στην πράξη. Η πρώτη θα είναι σε λίγο καιρό στη Μασαχουσέτη όπου βιολόγοι θα κατεβούν σε μεγάλα βάθη για να μελετήσουν τα μυστικά μικροοργανισμών και να συμβάλουν με νέα γνώση στην έρευνα κατά του καρκίνου. Ύστερα η στολή θα ταξιδέψει μέχρι την Ελλάδα για να την φορέσουν οι δύτες που θα κατέβουν στα ναυάγια. Θα τους δώσει την δυνατότητα να μπορέσουν να παραμείνουν στο βυθό για μεγάλο διάστημα έτσι ώστε να μπορέσουν να σκάψουν εκεί όπου θέλουν. Η exosuit κάνει τον χρήστη να εργαστεί σε κανονικές συνθήκες μέχρι και για τεσσερις ώρες σε βάθος 300 μέτρων.
Το ναυάγιο των Αντικυθήρων είναι σε βάθος 30-150 μέτρων. Όπως αντιλαμβάνεται κανείς οι συνεχείς σεισμοί των τελευταίων 2.000 ετών έχουν αλλάξει τη μορφολογία του πυθμένα, αλλά και τα θαλάσσια ρεύματα έχουν διασπείρει τα αντικείμενα και τα υπολείμματα του σκαριού. Παρόλ’ αυτά, τα μέλη της αποστολής είναι εξαιρετικά αισιόδοξα. Ανάμεσά τους είναι οι δύτες αρχαιολόγοι της Εφορίας Εναλίων Αρχαιοτήτων της οποίας προϊσταται η Αγγελική Σίμωση. Επίσης είναι ο Μπρένταν Φόλεϊ από τον Ωκεανογραφικό Ινστιτούτο Γουντς Χολ της Μασαχουσέτης, αλλά και Ελβετοί επιστήμονες. Η ωρολογοποιία Hublot είναι άλλωστε ο μεγάλος χορηγός του εγχειρήματος.
Αξίζει να αναφερθεί και κάτι άλλο. Ισως τίποτα από όλα αυτά δεν θα είχε γίνει πραγματικότητα αν δεν είχε προηγηθεί η σπουδαία έκθεση στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο που είχε πάνω από 300.000 επισκέπτες (αυξήθηκε η κίνηση κατά 80%!) και έστρεψε τα φώτα της διεθνούς επιστημονικής κοινότητας στο ναυάγιο και τα σπουδαία του ευρήματα. Χιλιάδες άνθρωποι είδαν από κοντά τα αντικείμενα του φορτίου και έμαθαν την ιστορία του πλοίου. Το 2015, η έκθεση θα ταξιδέψει στην Βασιλεία της Ελβετίας. Μέχρι τότε, όλοι εύχονται ότι οι δύτες θα έχουν κάνει και άλλες ανακαλύψεις που θα φέρουν καινούρια γνώση για τα επιτεύγματα των αρχαίων Ελλήνων.
