Ευρώπη κάντο, όπως ο Ομπάμα!

Του Τάσου Ζάχου*

Ο Αμερικανός πρόεδρος Μπάρακ Ομπάμα σίγουρα δε δικαίωσε πλήρως τις μεγάλες προσδοκίες που έτρεφαν οι Αμερικανοί πολίτες στη πρώτη θητεία του. Αλλά και η δεύτερη θητεία του σημαδεύτηκε από το γνωστό πλέον και ως «shutdown» , δηλαδή τη διακοπή της λειτουργίας της κυβέρνησης, που προκάλεσε ζημιά της τάξης των 24 δισ. ευρώ στον αμερικανικό προϋπολογισμό. Όμως κάτι που κανένας δεν μπορεί να αμφισβητήσει είναι ότι ο Αμερικανός πρόεδρος, έστω και αργά, αποφάσισε να κινηθεί δείχνοντας το δρόμο όχι μόνο στους Ρεπουμπλικάνους αντιπάλους του, αλλά και στην Ευρώπη που εξακολουθεί να βρίσκεται σε «απατηλή ηρεμία» το τελευταίο χρονικό διάστημα.

Με το σύνθημα «δώστε μια αύξηση στην Αμερική», έδωσε το στίγμα της οικονομικής πολιτικής που θα ακολουθήσει η κυβέρνηση των Δημοκρατικών στην προσπάθειά της να τονώσει ακόμα περισσότερο την εσωτερική ανατίμηση της αμερικανικής οικονομίας. Παράλληλα, για τους έμπειρους αναλυτές, πρόκειται για μια στρατηγική που δίνει συνέχεια στην «κόντρα» του μοντέλου των ΗΠΑ με αυτό της Ευρωζώνης: έμφαση στην ανάπτυξη που οδηγεί μαθηματικά στην ανάκαμψη και από την άλλη έμφαση στη λιτότητα που οδηγεί τουλάχιστον σε… στασιμότητα.

Τι προτείνει ο Ομπάμα; Τρία βασικά πράγματα: α) την αύξηση του κατώτατου ωρομισθίου γι’ αυτούς που συνάπτουν νέες συμβάσεις εργασίας με την ομοσπονδιακή κυβέρνηση, στα 10,10 δολάρια έναντι των 7,25 που είναι σήμερα β) τη σύνδεση του ελάχιστου μισθού με τον πληθωρισμό και γ) την αύξηση των μισθών και στον ιδιωτικό τομέα από τις επιχειρήσεις με έμφαση στην πρόσληψη μακροχρόνια ανέργων.

Διαβάστε σχετικά: Μάχη κατά της ανισότητας υποσχέθηκε ο Μπάρακ Ομπάμα

Οι αριθμοί μιλούν από μόνοι τους
Η συγκεκριμένη πολιτική και οικονομική πρόταση μπορεί να δεχτεί πολλές κριτικές, θετικές ή αρνητικές. Όμως οι ΗΠΑ δείχνουν, βάσει αριθμών, ότι βρίσκονται ένα βήμα πιο μπροστά στο να ξεπεράσουν την κρίση που ταλανίζει την παγκόσμια οικονομία εδώ και πέντε χρόνια περίπου. Οι εκτιμήσεις του ΔΝΤ για την ανάπτυξη στις ΗΠΑ το 2014 κάνουν λόγο για τουλάχιστον 3%, την ώρα που οι αντίστοιχες εκτιμήσεις για την Ευρωζώνη είναι στο 1%. Η αμερικανική οικονομία πέτυχε αύξηση του ΑΕΠ της στο τρίτο τρίμηνο του 2013 κατά 4,1% , κάτι που αποτελεί την καλύτερη επίδοσή της από το μακρινό…2006. Επίσης η κατανάλωση αυξήθηκε με ετήσιο ρυθμό 2%, ενώ δημιουργήθηκαν 2 εκατ. νέες θέσεις εργασίας το 2013, με την ανεργία πάντως να παραμένει το νούμερο ένα πρόβλημα και στις ΗΠΑ, καθώς παραμένει στο υψηλό 7%.

Κι όλα αυτά είναι ακόμη σημαντικότερα, αν σκεφτεί κανείς από πού ξεκίνησε η κρίση. Πριν από πέντε χρόνια, η προβληματική οικονομία ήταν η αμερικανική. Η κρίση άρχισε από τη Wall Street, ύστερα πέρασε στην «πραγματική» οικονομία και στη συνέχεια διαδόθηκε σε όλο τον κόσμο. Το ότι η Αμερική εξήλθε από την κρίση πριν από την Ευρώπη, το οφείλει στις απαντήσεις που έδωσαν η αμερικανική κυβέρνηση και φυσικά η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ, η Fed, με τη συντονισμένη πολιτική παροχής της αναγκαίας ρευστότητας στην οικονομία. Όταν ακόμη ο Ομπάμα είχε την απόλυτη πλειοψηφία στο Κογκρέσο, πέτυχε να ψηφιστούν δημόσιες επενδύσεις κατά της ύφεσης. Στη συνέχεια, άφησε την αναλογία του ελλείμματος προς το ΑΕΠ να φτάσει το 12%, τρεις φορές μεγαλύτερο από το όριο που ισχύει στην ευρωζώνη. Κι όταν έχασε την πλειοψηφία στη Βουλή, πήρε τη σκυτάλη η Κεντρική Τράπεζα.

Η παρέμβαση του Μπερνάνκι είχε στην Αμερική τα ευεργετικά αποτελέσματα που δεν μπόρεσε να έχει η ΕΚΤ στην Ευρώπη: την εκ νέου διοχέτευση χρήματος προς εκείνους που τα είχαν περισσότερη ανάγκη, δηλαδή τις οικογένειες και τις επιχειρήσεις. Αυτό οδήγησε και σε μια ανταγωνιστική υποτίμηση του δολαρίου, που ωφέλησε τις αμερικανικές εξαγωγές.

Διαβάστε επίσης: Το δημοσιονομικό παράδοξο της Γερμανικής Ευρώπης

Η Ευρώπη των γερμανικών αγκυλώσεων
Από την άλλη πλευρά η Ευρωζώνη βρίσκεται αντιμέτωπη με έναν ακόμα χρόνο εύθραυστης ανάκαμψης. Η Γερμανία, η οικονομική ατμομηχανή της ευρωπαϊκής οικονομίας, έφθασε να σημειώνει εμπορικό πλεόνασμα μεγαλύτερο και από αυτό της Κίνας, χωρίς όμως αυτό να μεταφράζεται σε αύξηση της εσωτερικής της κατανάλωσης, αλλά και στη μεταφορά χρήματος προς τις χώρες του Νότου. Το Βερολίνο εξακολουθεί να απορρίπτει το ευρωομόλογο, αντιτίθεται σε κάθε παρέμβαση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, ο ρόλος της οποίας είναι περιορισμένος σε σχέση με τη Fed, και ζει ακόμα με το «φάντασμα» του πληθωρισμού. Tόσο η εποχή της Βαϊμάρης, όσο και η σχετικά υψηλή ανεργία της δεκαετίας του ’90, έχουν πείσει τους Γερμανούς ότι η συνταγή της επιτυχίας απαιτεί χαμηλές τιμές – και αντίστοιχα μικρές αυξήσεις μισθών. Έτσι οι Γερμανοί πολίτες δεν καταναλώνουν όσο θα μπορούσαν, τόσο εγχώρια προϊόντα, όσο και ξένα, ενώ η Γερμανία παρά τον αναπροσανατολισμό των εξαγωγών της προς χώρες εκτός Ευρώπης εξακολουθεί να εξαρτάται από τις χώρες της ΕΕ, στις οποίες και εξάγει το 69% των προϊόντων της (μαζί με ελλείμματα φυσικά..).

Έτσι, παρά το γεγονός ότι είναι σε καλύτερη κατάσταση από τις χώρες του ευρωπαϊκού Νότου, είναι πολύ πιθανό να επηρεαστούν και οι δικές της προοπτικές σε συνδυασμό με τις εντεινόμενες πιέσεις στις αναδυόμενες αγορές.

Διαβάστε: Τα σφάλματα της τρόικας και η ελληνική «σωτηρία»

Η περίπτωση της Ελλάδας
Η οικονομία της Ελλάδας δεν μπορεί σε καμιά περίπτωση να συγκριθεί με τις δύο προαναφερθείσες περιπτώσεις. Όμως η ελληνική οικονομία βίωσε μια οδυνηρή και βίαιη προσαρμογή και η περίπτωσή της αποτελεί πεδίο αντιπαράθεσης για τις δύο «σχολές». Τα στοιχεία για την εσωτερική υποτίμηση που δέχτηκε η οικονομία μας είναι τουλάχιστον συγκλονιστικά: Σύμφωνα με τα πρόσφατα στοιχεία του ΙΚΑ, τουλάχιστον 100.000 επιχειρήσεις σβήστηκαν από τον επιχειρηματικό χάρτη της χώρας, ενώ περισσότεροι από 400.000 ασφαλισμένοι έχουν διαγραφεί από τα μητρώα του στα 5 χρόνια της ύφεσης.

Μέσα σε ένα χρόνο, σύμφωνα με τα ίδια στοιχεία, στις κοινές επιχειρήσεις με πλήρη απασχόληση το μέσο ημερομίσθιο μειώθηκε κατά 5,70%, ενώ ο μέσος μισθός κατά 5,19%. Ακόμα πιο ενδεικτική της συρρίκνωσης της αγοραστικής δύναμης των Ελλήνων είναι η μελέτη του 2013 του Ronald Janssen, «Real wages in the Eurozone: Not a Double, but a Continuing Dip», η οποία αναδεικνύει την Ελλάδα ως τον πρωταθλητή των περικοπών με 22% μείωση πραγματικών και 50% μείωση ονομαστικών μισθών μεταξύ 2009-2014!

Παράλληλα σύμφωνα με την ΓΣΕΕ η ανεργία έχει επιστρέψει σε επίπεδα 1961, με τις εκτιμήσεις για το 2014 να είναι σε ποσοστό που αγγίζει το 31,5%….

Υπό την πίεση τρόικας, αλλά και της νέας ευρωπαϊκής κατεύθυνσης, όπως αυτή χαράχτηκε με το νέο σύμφωνο σταθερότητας, τα περιθώρια ελιγμών είναι πολύ λίγα, με μεγάλη ευθύνη και των έως τώρα κυβερνήσεων. Ακόμα και έτσι όμως μπορούμε με απλά βήματα να ενισχύσουμε την ελληνική οικονομία. Αυτό που μπορούμε να «διδαχτούμε» από την ομιλία του Αμερικανού προέδρου συνοψίζεται σε μια φράση: «να επιταχύνουμε την ανάπτυξη και να δημιουργήσουμε νέες γέφυρες προς τη μεσαία τάξη».

Και αν ακόμα δεν υπάρχουν λεφτά για αυξήσεις στο δημόσιο τομέα, μπορούμε σε πρώτη φάση:
α) με συνεργασία όλων των αρμόδιων φορέων να θεσμοθετήσουμε αύξηση του κατώτατου μισθού από τα 586 ευρώ στα 751 ευρώ (κατάργηση της Πράξης Νομοθετικού Περιεχομένου του Φεβρουαρίου 2012), η οποία σύμφωνα με την ΓΣΕΕ θα συμβάλει κατά τον πρώτο χρόνο σε αύξηση της εγχώριας ζήτησης κατά 0,75%, του ΑΕΠ και της απασχόλησης κατά 7.000 νέες θέσεις εργασίας.

β) να μειώσουμε τη γραφειοκρατία και το μη μισθολογικό κόστος των εταιρειών , ενώ παράλληλα να φροντίσουμε για την καλύτερη διαχείριση των πόρων του ΕΣΠΑ εμπροσθοβαρώς , ώστε να ενισχυθούν πραγματικά οι νέες επιχειρήσεις.

Τέλος ο Μπάρακ Ομπάμα, κάπου στη μέση του λόγου του, κάλεσε τους επιχειρηματίες – ηγέτες της Αμερικής να σταθούν στο ύψος των περιστάσεων και να βοηθήσουν στην ανάκαμψη της οικονομίας. Καιρός είναι να σταθεί στο ύψος των περιστάσεων και η ελληνική επιχειρηματική ελίτ, ακόμα και αν δεν τους το ζητήσει ο Αντώνης Σαμαράς…

*Ο Τάσος Ζάχος (azachos@olivemedia.gr) είναι αρχισυντάκτης του περιοδικού Fortune και του FortuneGreece.com