F100: Οι πρωταγωνιστές της ελληνικής οικονομίας είναι στο Fortune

Του Αλέξη Νικολαΐδη

Η λίστα των 100 μεγαλύτερων ομίλων και εταιρειών που δραστηριοποιήθηκαν στην Ελλάδα συμπίπτει με μια περίοδο κατά την οποία η ελληνική οικονομία δεν απέβαλε το υφεσιακό αποτύπωμα της προηγούμενης επταετίας, εμφάνισε ωστόσο ενδείξεις σταθεροποίησης (με οριακή πτώση του ΑΕΠ το 2016) σε ένα πρωτόγνωρο περιβάλλον, όπως προσδιορίστηκε από την εφαρμογή των capital controls και του νέου προγράμματος στήριξης της χώρας.

Η ψυχολογία των καταναλωτών παρέμεινε αρνητική, καθώς, αν και η κατανάλωση διαμορφώθηκε στα ίδια επίπεδα, η σημαντική αύξηση των φόρων περιόρισε περαιτέρω το διαθέσιμο εισόδημα. Παράλληλα, οι επιχειρήσεις, λαμβάνοντας αρνητικό «σήμα» από την πολιτική της υπερφορολόγησης και τη γενικότερη αβεβαιότητα που προκάλεσε η καθυστέρηση στην ολοκλήρωση της αξιολόγησης, ήταν αρκετά διστακτικές ως προς την επενδυτική τους δραστηριότητα. Το γεγονός αυτό αποτυπώθηκε στη στασιμότητα του συνόλου των επενδύσεων λίγο πάνω από τα 20 δισ. ευρώ, επίπεδο ασύμβατο με την έννοια της οικονομικής ανάπτυξης. Εξάλλου, η πρόσβαση στην τραπεζική χρηματοδότηση εξακολούθησε να είναι δυσχερής, με τις πιστώσεις των τραπεζών προς τον ιδιωτικό τομέα να καταγράφουν νέα, ήπια υποχώρηση.

«Κλειδί» η εξωστρέφεια
Η αξιολόγηση λοιπόν του μετεκλογικού περιβάλλοντος και των ιδιόμορφων συνθηκών που διαμόρφωσαν στις συναλλαγές οι περιορισμοί στην κίνηση κεφαλαίων μεταφράστηκε από τις διοικήσεις σε αμυντικογενή κυρίως στάση, που αφορούσε σε προσπάθεια διατήρησης των κεκτημένων και περιορισμό του κόστους. Οι κινήσεις εξωστρέφειας δεν έλειψαν από το επιχειρηματικό σκηνικό, αποτέλεσαν όμως την εξαίρεση και όχι τον κανόνα, καθώς σχετίζονταν με εγγενή χαρακτηριστικά συγκεκριμένων κλάδων και διεθνή παρουσία μεμονωμένων εταιρειών, οι οποίες εδώ και αρκετά χρόνια έχουν φροντίσει να απεξαρτηθούν από τη ρηχή εγχώρια αγορά και να στηριχθούν σε αγορές-στόχους του εξωτερικού.

Από μια πρώτη εξέταση της φετινής λίστας, διαπιστώνεται ότι ο χάρτης του «μεγάλου επιχειρείν» παρέμεινε σε μεγάλο βαθμό αμετάβλητος, με τους περισσότερους ομίλους και εταιρείες να ανανεώνουν την παρουσία τους και το 2016. Η σταθεροποίηση της οικονομίας και η μετάβαση σε ένα ομαλότερο περιβάλλον διενέργειας συναλλαγών, μετά την απότομη αναστάτωση που προκάλεσε η έναρξη ισχύος των capital controls, ευνόησαν τις περισσότερες μεγάλες εταιρείες, με 7 στις 10 να αυξάνουν τον κύκλο εργασιών τους. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με τη συγκράτηση του λειτουργικού κόστους, οδήγησε στη βελτίωση των λειτουργικών αποτελεσμάτων για ίσο ποσοστό επιχειρήσεων.

Παρατηρώντας πάντως διαχρονικά την εξέλιξη των εσόδων την περίοδο 2011-2016, παρατηρείται αδυναμία των περισσότερων εταιρειών να διατηρήσουν μια αναπτυξιακή πορεία, όπως υποδεικνύουν και οι αρνητικοί μέσοι ετήσιοι ρυθμοί μεταβολής (ΜΕΡΜ) για 47 συνολικά από αυτές.

Αντιθέτως, μόνο 42 εμφάνισαν θετικό ΜΕΡΜ για την εν λόγω περίοδο.

Ξεχωρίζει ο κλάδος των σούπερ μάρκετ και των τροφίμων

Αναφορικά με τους επιμέρους κλάδους, οι αλυσίδες σούπερ μάρκετ αποτελούν τομέα που σίγουρα ξεχωρίζει για τη δυναμική του πορεία. Το 2016 και οι επτά επιχειρήσεις της λίστας κατέγραψαν σημαντική ενίσχυση τόσο των πωλήσεων όσο και των λειτουργικών τους κερδών, εξακολουθώντας να στηρίζονται στην οργανική ανάπτυξη, στην ευρεία προϊοντική βάση και στην πολιτική προσφορών και εκπτώσεων σε μεγάλο αριθμό κωδικών. Οι αλυσίδες, εξαγοράζοντας και εντάσσοντας στα δίκτυά τους καταστήματα μικρότερων παικτών, ή εταιρειών που αποχωρούν, και επωφελούμενες από ένα καθιερωμένο και με μακρόχρονη παρουσία brand name, αποδεικνύονται ανθεκτικές σε έναν κλάδο που στο σύνολό του εξακολουθεί να πιέζεται λόγω της αρνητικής ψυχολογίας των καταναλωτών.

Ακολούθως, οι περισσότερες επιχειρήσεις παραγωγής και εμπορίας τροφίμων της λίστας ενίσχυσαν περαιτέρω τα έσοδά τους, με τα λειτουργικά κέρδη όμως να πιέζονται. Η βιομηχανία τροφίμων, έχοντας αποδειχθεί φύσει ανθεκτική στην ύφεση, περιλαμβάνει εταιρείες με έντονα χαρακτηριστικά καινοτομίας και εξωστρέφειας και σημαντική εξαγωγική δραστηριότητα στο εξωτερικό.

Θετική κρίνεται και η πορεία του ασφαλιστικού κλάδου, με την παραγωγή ασφαλίστρων το 2016 να ανακάμπτει κατά 4,6%, γεγονός που σχετίζεται κυρίως με τη στροφή αρκετών Ελλήνων στις υπηρεσίες ιδιωτικής ασφάλειας ζωής και την απαξίωση του δημόσιου συστήματος συντάξεων και υγείας. Πάντως, οι εταιρείες βρέθηκαν σε μια μεταβατική χρονιά, λόγω της έναρξης ισχύος του νέου πλαισίου λειτουργίας και εποπτείας της αγοράς, Solvency II.

Οι τράπεζες, η επιστροφή καταθέσεων και τα «κόκκινα» δάνεια

Οι συστημικές τράπεζες το 2016 «απαλλάχθηκαν» από τις υψηλές ζημιές προηγούμενων ετών, διενεργώντας πολύ χαμηλότερες προβλέψεις. Η τελευταία ανακεφαλαιοποίηση ενίσχυσε την κεφαλαιακή επάρκεια στα επιθυμητά από τις εποπτικές αρχές επίπεδα, γεγονός με θετική επίδραση στη ζήτηση καταθέσεων, με περίπου 4,2 δισ. ευρώ να επιστρέφουν κατά τη διάρκεια του έτους στο εγχώριο σύστημα. Ωστόσο, η χρηματοδότηση του ιδιωτικού τομέα παρέμεινε φειδωλή, με τη συνολική πιστωτική επέκταση να υποχωρεί περαιτέρω κατά 1,5%. Το επόμενο μεγάλο «στοίχημα» για τον κλάδο είναι η διαχείριση και μείωση των υψηλών μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων (ΜΕΑ), τα οποία στα τέλη του 2016 έφτασαν το 45% του συνόλου των ανοιγμάτων. Στα τέλη της φετινής χρονιάς επίκεινται οι πρώτες κινήσεις για την πώληση «πακέτων» προβληματικών δανείων, ενώ μέχρι τον Μάρτιο του 2018 θα έχουν γίνει πωλήσεις δανείων συνολικού ύψους 5,5-6 δισ. ευρώ. Η βελτίωση της εικόνας των δανειακών χαρτοφυλακίων θα επιτρέψει μελλοντικά στις τράπεζες να χρηματοδοτήσουν εκ νέου την οικονομία, βάσει βεβαίως αυστηρών και ορθολογικών κριτηρίων.

Οι δύο όμιλοι διύλισης κατέγραψαν περαιτέρω μείωση στον κύκλο εργασιών, με τις διεθνείς τιμές του Brent να συνεχίζουν την καθοδική τους πορεία, κάτι όμως που συνοδεύτηκε από τη σημαντική βελτίωση των λειτουργικών κερδών. Παράλληλα, οι πέντε από τις έξι εταιρείες χονδρικής εμπορίας καυσίμων είχαν κάμψη εσόδων, καθώς η εγχώρια αγορά υποχώρησε οριακά κατά 1%. Μακροχρόνια ο κλάδος καταγράφει απώλειες, όπως υποδεικνύουν και οι αρνητικοί ΜΕΡΜ της τελευταίας πενταετίας.

Τέλος, η φαρμακοβιομηχανία αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα κλάδου, η δυναμική του οποίου έχει ανακοπεί λόγω κυβερνητικών παρεμβάσεων.

Οι υποχρεωτικές επιστροφές και οι ανατιμολογήσεις σε χαμηλότερα επίπεδα λόγω των «σφικτών» προϋπολογισμών του Δημοσίου «ψαλιδίζουν» σημαντικό μέρος των εσόδων των εταιρειών, βλάπτοντας την επιχειρηματικότητα και αποθαρρύνοντας τις επενδύσεις. Το τελευταίο έτος η βιομηχανία κατέβαλε περίπου το 28% της δημόσιας δαπάνης μέσω rebate και clawback, ποσοστό με αλματώδη αύξηση τα τελευταία χρόνια.

Φέτος η χώρα αναμένεται να τεθεί έπειτα από πολλά χρόνια σε τροχιά ανάπτυξης, παρά τα δομικά της προβλήματα, κάτι που είναι ήδη εμφανές από το πρώτο εξάμηνο του έτους, με θετικούς παραμέτρους να αποτελούν οι επιδόσεις στον τουρισμό, η εξαγωγική δραστηριότητα και η καταναλωτική δαπάνη. Σ’ αυτό το θετικό momentum, θα έχει ενδιαφέρον να διαπιστωθεί στην επόμενη λίστα ποιες εταιρείες και κλάδοι θα καταφέρουν να επωφεληθούν από την επάνοδο του ΑΕΠ σε θετικό πρόσημο, διατηρώντας τα ανταγωνιστικά τους πλεονεκτήματα και ξεπερνώντας –κατά το δυνατόν– τα προβλήματα που δυστυχώς κληροδότησε η πολυετής ύφεση.

Δείτε τη λίστα με τις 100 μεγαλύτερες επιχειρήσεις, τη στατιστική ανάλυση των εταιρικών τους μεγεθών, τη μεθοδολογία και τους πρωταγωνιστές στο νέο τεύχος του Fortune.

Αυτή την Τρίτη 12 Δεκεμβρίου στα περίπτερα!