Γιατί ο ΣΥΡΙΖΑ θα υποκύψει στις διεθνείς πιέσεις

του Nicholas Economides*

Οι ελληνικές μετοχές και ομόλογα υποχώρησαν την Πέμπτη αφότου η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα δήλωσε ότι θα σταματήσει να δέχεται τα ελληνικά ομόλογα ως εγγύηση για τα δάνεια της κεντρικής τράπεζας. Ο Έλληνας Υπουργός Οικονομικών Γιάννης Βαρουφάκης είχε απευθύνει έκκληση στον πρόεδρο της ΕΚΤ Μάριο Ντράγκι να επιτρέψει στις ελληνικές τράπεζες να αγοράσουν 11,4 δισεκατομμύρια δολάρια επιπλέον σε έντοκα γραμμάτια ώστε η Ελλάδα να χρηματοδοτηθεί για μερικούς μήνες ακόμη. Ο Ντράγκι αρνήθηκε και παρέπεμψε το αίτημα στο Συμβούλιο Υπουργών Οικονομικών της Ευρωζώνης. Αν η ένσταση της ΕΚΤ παραμείνει, η ελληνική κυβέρνηση μπορεί να ζητήσει από τους καταθέτες να αγοράζουν απευθείας τρίμηνα και εξάμηνα έντοκα γραμμάτια, ένα σχέδιο που είναι εξαιρετικά απίθανο να πετύχει. Ως εκ τούτου, η Ελλάδα θα μπορούσε να ξεμείνει από χρήματα ακόμα και τον Μάρτιο.

Οι ελληνικές τράπεζες πιέζονται πολύ. Από τα 160 δισεκατομμύρια δολάρια σε συνολικές καταθέσεις, η Ελλάδα απέσυρε από 11 έως 23 δισεκατομμύρια δολάρια τον Ιανουάριο, λόγω της αβεβαιότητας που συνεπάγονταν οι εκλογές και η νίκη του ΣΥΡΙΖΑ. Τώρα, οι ελληνικές τράπεζες «ζουν» με τα 114 δισεκατομμύρια δολάρια σε ρευστότητα που παρέχει η ΕΚΤ. Αυτό δεν είναι πολύ και, ακόμα χειρότερα, αυτή η ρευστότητα έχει ως προϋπόθεση την παραμονή της χώρας στο σχέδιο διάσωσης, το οποίο η ελληνική κυβέρνηση απορρίπτει. Το σχέδιο διάσωσης λήγει στις 28 Φεβρουαρίου, οπότε οι ελληνικές τράπεζες θα μπορούσαν να καταρρεύσουν την 1η Μαρτίου και η Ελλάδα θα μπορούσε να βρεθεί με μια νέα δραχμή.

Με δεδομένες αυτές τις πιέσεις, ο ΣΥΡΙΖΑ βρίσκεται σε ένα ευαίσθητο σημείο. Τον περασμένο μήνα, οι Έλληνες εξέλεξαν το κόμμα που ήταν εναντίον της λιτότητας χάρη στις υποσχέσεις του να διαγραφεί ένα μεγάλο κομμάτι του δημόσιου χρέους της χώρας, να αντιστραφούν οι ιδιωτικοποιήσεις, και να προωθηθούν άλλες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις με στόχο να καταστεί η οικονομία πιο ανταγωνιστική, να επεκταθεί ο δημόσιος τομέας, και να αυξηθούν σημαντικά οι μισθοί και οι συντάξεις. Τα μέτρα αυτά υποστηρίχθηκαν ευρέως καθώς οι Έλληνες έχουν χάσει 25-30% του εισοδήματός τους τα τελευταία πέντε χρόνια, και οι περισσότεροι από αυτούς δεν μπορούσαν να φανταστούν ότι τα πράγματα θα μπορούσαν να πάνε και χειρότερα.

Το πρόβλημα είναι ότι (εκτός από τη θέση του χρέους) αυτά τα μέτρα απαιτούν πολύ σημαντικές αυξήσεις στις δημόσιες δαπάνες, και η Ελλάδα σίγουρα δεν ξεχειλίζει από μετρητά. Κατά τη διάρκεια των τελευταίων πέντε ετών, το σχέδιο διάσωσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας έχει επιτρέψει στην Ελλάδα να δανειστεί περίπου 286 δισεκατομμύρια δολάρια με πολύ χαμηλό επιτόκιο μικρότερο από 2%, ως αντάλλαγμα για την προώθηση διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων από την Ελλάδα. Ωστόσο, οι μεταρρυθμίσεις αυτές βρίσκονται σε αντίθεση με την ιδεολογία του ΣΥΡΙΖΑ. Έτσι, ο ΣΥΡΙΖΑ θέλει να σταματήσει το σχέδιο διάσωσης και αρνείται να λάβει την τελευταία δόση των περίπου 8,2 δισεκατομμυρίων δολαρίων που χρειάζεται απεγνωσμένα Ελλάδα.

Οι συνήθεις δίοδοι για να βρεθούν τα χρήματα δεν είναι διαθέσιμες. Η Ελλάδα δεν μπορεί να δανειστεί από τις αγορές χρήματος, δεδομένου ότι η απόδοση των 10ετών ομολόγων της κυμαίνεται γύρω στο 10%. Επίσης, δεν μπορεί να δανειστεί από την ΕΕ ή το ΔΝΤ, εκτός εάν η χώρα προχωρήσει με τις μεταρρυθμίσεις.

Μη έχοντας άλλες εναλλακτικές, η χώρα θέλει να εκδώσει τριμηνιαία και εξαμηνιαία έντοκα γραμμάτια που θα αγοραστούν από τις ελληνικές τράπεζες. Το πρόβλημα είναι ότι αυτές οι τράπεζες κατέχουν ήδη τέτοια αξιόγραφα ύψους 17 δισεκατομμυρίων δολαρίων, και η ΕΚΤ δεν επιτρέπει στις ελληνικές τράπεζες να διατηρούν περισσότερα απ’ το ποσό αυτό ανά πάσα στιγμή.

Δεδομένου ότι έχουν απομείνει ελάχιστες επιλογές, είναι καιρός για μια νέα «κωλοτούμπα». Το πιθανότερο είναι ότι θα δούμε τον ΣΥΡΙΖΑ να μαλακώνει την αριστερή θέση του μέσα στους επόμενους μήνες· η πρώτη ένδειξη εμφανίστηκε ήδη αυτή την εβδομάδα όταν ο Βαρουφάκης εγκατέλειψε την προεκλογική υπόσχεσή του να διαγράψει ένα κομμάτι του δημόσιου χρέους της Ελλάδας. Αντ’ αυτού, υποσχέθηκε ότι η χώρα θα αποπληρώσει το σύνολο του χρέους της, αλλά σύμφωνα με νέους όρους. Είναι επίσης πιθανό ότι η Ελλάδα θα κωλυσιεργήσει για μερικούς μήνες ακόμη, πιθανώς επιστρέφοντας στο προηγούμενο πακέτο διάσωσης, έτσι ώστε οι ελληνικές τράπεζες να έχουν αρκετά χρήματα για να παραμείνουν στη ζωή. Αυτό είναι πιθανό να παρουσιαστεί ως «τεχνική επέκταση» και δεν θα αποτελέσει μεγάλο πολιτικό ρίσκο για την κυβέρνηση.

Η τρίτη κωλοτούμπα, και αυτή είναι εξαιρετικά σημαντική, κατά πάσα πιθανότητα θα αφορά τη δημιουργία ενός «σχεδίου-γέφυρας» από την ΕΕ, το οποίο θα χρηματοδοτήσει την Ελλάδα για λίγους μήνες σε αντάλλαγμα για μεταρρυθμίσεις, όπως η μη επέκταση του δημόσιου τομέα, η μη αντιστροφή των παλιών μεταρρυθμίσεων και ιδιωτικοποιήσεων, και μια απόπειρα αναδιοργάνωσης της είσπραξης των φόρων.

Αυτή η στροφή θα επιβάλει σημαντικές πολιτικό κόστος για τον ΣΥΡΙΖΑ, δεδομένου ότι εναντιώνεται στην προεκλογική πλατφόρμα του. Μια σειρά τέτοιων στροφών 180 μοιρών θα είναι καλύτερη για την Ελλάδα, αλλά δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι θα συμβεί.

Αυτή την εβδομάδα, τα ομόλογα τριετούς διάρκειας του Ελληνικού Δημοσίου που εκδόθηκαν την άνοιξη του 2014 με επιτόκιο 3,5% διαπραγματεύονται σε επίπεδα απόδοσης που συνεπάγονται μια 25-35% πιθανότητα ελληνικής χρεοκοπίας με το ευρώ, ή ακόμα και μια «Grexit». Το τελευταίο θα ήταν μια μεγάλη καταστροφή για την Ελλάδα καθώς μια νέα δραχμή θα υποτιμηθεί σε μεγάλο βαθμό, οδηγώντας σε υψηλό πληθωρισμό, περιορίζοντας έντονα την αγοραστική δύναμη των Ελλήνων, και ολοκληρώνοντας έναν κύκλο φυγής από τις ελληνικές τράπεζες.

* Ο Nicholas Economides είναι καθηγητής οικονομικών στο Stern School of Business του New York University.