H μυστική διπλωματία πίσω από το deal Δύσης-Ιράν

Το πλατύ χαμόγελο στο πρόσωπο του Ιρανού υπουργού Εξωτερικών, Μοχάμεντ Ζαρίφ τα έλεγε όλα. Έχοντας πετύχει τον πολυαναμενόμενο συμβιβασμό με την Δύση, ο 53χρονος βετεράνος διπλωμάτης, πριν φωτογραφηθεί με τους ομολόγους του από τις ΗΠΑ, Βρετανία, Γαλλία, Ε.Ε., Γερμανία, Ρωσία και Κίνα, φρόντισε να ενημερώσει τους συμπατριώτες του: «Έχουμε συμφωνία» έγραψε στις 3.03 τα ξημερώματα της Κυριακής στους λογαριασμούς του στο Twitter και το Facebook, αποδεικνύοντας ότι η τοποθέτηση του στην κεφαλή της ιρανικής διπλωματίας, ήταν ίσως η πιο σοφή πρώτη κίνηση του προέδρου Ροχανί με την ανάληψη της εξουσίας. Τώρα, 100 ημέρες από τον διορισμό του έχει γίνει εξαιρετικά δημοφιλής μεταξύ των συμπατριωτών του- και των πολέμιων του καθεστώτος και των φίλων του.

Είναι ακόμα πολύ νωρίς για να πει κανείς εάν η συμφωνία της Γενεύης θα σηματοδοτήσει την απαρχή μιας γνήσια νέας φάσης στις σχέσεις της Δύσης με το Ιράν, το Ισραήλ και τους Άραβες, αλλά μπορεί να έχει την δυνατότητα, μακροπρόθεσμα, να αλλάξει δραματικά το status quo της τελευταίας 30ετίας.

Όταν τα νέα έφθασαν από την Ελβετία, είχε ήδη ξημερώσει στην Τεχεράνη, το Ριάντ και την Ιερουσαλήμ, σχολιάζει γλαφυρά ο Guardian, και το πρωινό της Κυριακής άρχισε να αντηχεί από την υπόκωφη βοή του σεισμού στην Μέση Ανατολή και των προσπαθειών των κυβερνήσεων να οργανώσουν την απάντηση τους στα νέα δεδομένα.

Διαβάστε επίσης: Υπό τη σκιά της Μόσχας μοιράζεται πάλι η «τράπουλα» στη Μέση Ανατολή

Η αμοιβαία εχθρότητα μεταξύ της Τεχεράνης και της Ουάσιγκτον αποτελούσε την ραχοκοκαλιά, όλων των μεγάλων γεγονότων στην περιοχή, μετά την Ισλαμική Επανάσταση και την ανατροπή του Σάχη. Ο οκταετής πόλεμος του Σαντάμ Χουσείν με τον Αγιατολάχ Χομενεί, η ιρακινή εισβολή στο Κουβέιτ, οι συγκρούσεις στον Λίβανο και ο πρωταγωνιστικός ρόλος της Χεζμπολά, το πολύνεκρο αδιέξοδο στις σχέσεις Ισραήλ- Παλαιστινίων και βεβαίως τώρα η Συρία- σε όλα αυτά τα μέτωπα η Τεχεράνη έριχνε και ρίχνει βαριά σκιά.

Δεν είναι τυχαίο ότι ο Μπασάρ αλ Ασαντ ήταν από τους πρώτους που έσπευσαν να «χαιρετήσουν» την συμφωνία της Γενεύης, μαζί με την Βαγδάτη. Το Ισραήλ, από την άλλη, νιώθοντας στριμωγμένο και πιθανώς προδομένο από την σύμμαχο Αμερική, μίλησε για «ιστορικό λάθος» που αυξάνει πολύ τους κινδύνους για όλο τον κόσμο, διακήρυξε ότι δεν δεσμεύεται το ίδιο από την συμφωνία και υπογράμμισε ότι διατηρεί στο ακέραιο το δικαίωμα του να απαντήσει εάν νιώσει ότι απειλείται. Η αλήθεια είναι ωστόσο ότι χωρίς την αμερικανική «πλάτη», τέτοιες κουβέντες ακούγονται κενές για εσωτερική κατανάλωση κι ως άμυνα σε πιθανές πιέσεις να αποκαλύψει τώρα και το δικό του «κρυφό» πυρηνικό οπλοστάσιο.

Διαβάστε ακόμη: Ιστορική συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν

Άβολα πρέπει να νιώθει το Ριάντ και τα μικρότερα εμιράτα του Κόλπου, που θεωρούν το σιιτικό Ιράν ως μεγαλύτερη απειλή και στρατηγικό αντίπαλό από ότι το Ισραήλ. Γι αυτό και η σιωπή από αυτές τις πετρελαιοπαραγωγές χώρες χθες ήταν εκκωφαντική. Αναλυτές επισημαίνουν ότι διπλωματικά θα είναι αδύνατο για την κυβέρνηση της Σαουδικής Αραβίας να καταδικάσει μια συμφωνία που έχει στόχο τον περιορισμό της ιρανικής πυρηνικής απειλής, όσο βαθιές και να είναι οι ανησυχίες για την κατεύθυνση που έχει πάρει η αμερικανική πολιτική.

Εάν εξετάσει κανείς τις εξελίξεις από αυτή την περιοχή του πλανήτη- καταλήγει ο Guardian – το πιο εντυπωσιακό συμπέρασμα από την συμφωνία της Γενεύης είναι ότι οι ΗΠΑ δείχνουν έτοιμες σήμερα να προχωρήσουν πιο ανεξάρτητα από τους παραδοσιακούς συμμάχους τους, περισσότερο παρά ποτέ. Και η όλη προετοιμασία της έκβασης το αποδεικνύει. Σύμφωνα με το Associated Press, η Ουάσιγκτον κινείται μόνη της εδώ και μήνες, πραγματοποιώντας επαφές σε ανώτατο επίπεδο με Ιρανούς αξιωματούχους από χώρα σε χώρα, μυστικά και από τους πλέον στενούς συμμάχους της. Ο υφυπουργός Εξωτερικών Μπερνς με τον σύμβουλο του αντιπροέδρου Μπάιντεν, Τζάκσον συναντήθηκαν πολλές φορές με τον «εχθρό» στο σουλτανάτο του Ομάν και σε άλλες χώρες και τέσσερις από αυτές τις επαφές έγιναν μετά την ορκωμοσία του προέδρου Ροχανί τον Αύγουστο.

Έτσι προετοιμάστηκε αυτή η συμφωνία και εξομαλύνθηκε παρασκηνιακά, γρήγορα ο δρόμος για την υπογραφή της, προκαλώντας, αφενός το ξέσπασμα των Γάλλων στον πρώτο γύρο της Γενεύης στις αρχές του μήνα, που απείλησε να τινάξει την προσέγγιση στον αέρα και αφετέρου, πανικό στο Ισραήλ. «Είναι δύσκολο να αποφασίσει κανείς τι θα πρέπει να ανησυχεί περισσότερο το Τελ Αβιβ: το γεγονός ότι υπεγράφη μια συμφωνία που ο πρωθυπουργός Νετανιάχου χαρακτήρισε “εξαιρετικά επικίνδυνη” ή το γεγονός ότι η χώρα έχει βρεθεί με δική της ευθύνη σε διεθνή απομόνωση, έχοντας στο πλευρό της μόνο τους Σαουδάραβες σείχηδες και τους Αμερικανούς Ρεπουμπλικανούς;» αναρωτιέται σε άρθρο της η εφημερίδα Haaretz , χαρακτηρίζοντας τον Νετανιάχου «αναποτελεσματικό ηγέτη».

Πάντως ο πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα είχε τηλεφωνική επικοινωνία με τον ισραηλινό πρωθυπουργό Μπενιαμίν Νετανιάχου , τον οποίο και διαβεβαίωσε ότι η Ουάσινγκτον θα παραμείνει σταθερή στις δεσμεύσεις της απέναντι στο Ισραήλ.

Ο Αμερικανός πρόεδρος είπε, σύμφωνα με τον Λευκό Οίκο, στον Νετανιάχου ότι θέλει να ξεκινήσει άμεσα τις διαβουλεύσεις με το Ισραήλ με στόχο την επίτευξη τελικής συμφωνίας για το πυρηνικό πρόγραμμα της Τεχεράνης.