H WIND κέρδισε τη δύσκολη μάχη με την κρίση

Συνέντευξη στον Βαγγέλη Μανδραβέλη

Η ΚΙΝΗΤΗ ΤΗΛΕΦΩΝΙΑ χειμάζει έντονα στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια, αλλά ο επικεφαλής της Wind Eλλάς Nάσος Ζαρκαλής παραμένει αθεράπευτα αισιόδοξος. Ο ίδιος θεωρεί ότι τόσο η κινητή τηλεφωνία όσο και η οικονομία της χώρας γενικότερα έχουν αγγίξει τον «πάτο του βαρελιού» και ότι σύντομα θα υπάρξουν ενδείξεις ανάκαμψης.

Σύμφωνα με τον πρόεδρο και διευθύνοντα σύμβουλο της Wind (νούμερο 33 στη λίστα με τις 100 μεγαλύτερες εταιρείες στην Ελλάδα), η κινητή τηλεφωνία θα εξέλθει «σοφότερη» από την κρίση και ήδη έχει εισέλθει σε μια νέα εποχή με συνεργασίες και «μοίρασμα δυνάμεων». Ο Νάσος Ζαρκαλής προβλέπει ότι η διαδικασία της συγκέντρωσης στην τηλεπικοινωνιακή αγορά θα συνεχιστεί, ενώ αφήνει ανοικτό το ενδεχόμενο δραστηριοποίησης της Wind Ελλάς στις υπηρεσίες συνδρομητικής τηλεόρασης, όταν κι εφόσον η εταιρεία του ελέγξει μετοχικά τη Forthnet.

Q: Πώς εξελίσσεται φέτος η αγορά της κινητής στην Ελλάδα;
A: Ο ρυθμός μείωσης το 2013 θα είναι ο μεγαλύτερος που έχει καταγραφεί ιστορικά. Απομένουν τυπικά δύο τρίμηνα για να δούμε τα αποτελέσματα, αλλά, έχοντας μια καλή αίσθηση της πορείας στο τρίτο τρίμηνο, έχουμε βγάλει τα συμπεράσματά μας. Αναμένουμε μείωση 17% και το σύνολο της αγοράς να παρουσιάσει έσοδα οριακά πάνω από 2 δισ. ευρώ. Εμφανίζει έτσι υποχώρηση μεγαλύτερη από 50% σε σχέση με το ιστορικό υψηλό που κατέγραψε η αγορά κινητής τηλεφωνίας το 2008, όταν τα συνολικά έσοδα ανήλθαν σε 4,4 δισ. ευρώ. Καθοριστικοί παράγοντες στην πτώση αυτή της αγοράς είναι η μείωση των τελών τερματισμού και ο οξύς ανταγωνισμός των επιχειρήσεων. Η μείωση των τελών τερματισμού φέτος έχει προσθέσει από έξι έως επτά ποσοστιαίες μονάδες στον ρυθμό πτώσης. Επομένως, η μείωση στη φετινή χρονιά δεν είναι ευθέως συγκρίσιμη με εκείνη των προηγούμενων ετών.

Πότε βλέπετε να σταματά η ταχεία πτώση της κινητής στην Ελλάδα;
Για να κάνουμε αυτή την πρόβλεψη πρέπει ν’ αναλύσουμε τους παράγοντες που συνετέλεσαν σ’ αυτή την πτώση. Ο πρώτος είναι τα τέλη τερματισμού, που αναφέραμε και ο οποίος θεωρώ ότι πλέον δεν μπορεί να επηρεάσει από εδώ και στο εξής την πορεία της αγοράς. Έχουμε πλέον τα χαμηλότερα τέλη στην Ευρώπη και γι’ αυτό δεν αναμένουμε άλλη επίδραση. Ο δεύτερος παράγοντας είναι η εξαιρετικά υψηλή φορολογία που έχει επιβληθεί στις υπηρεσίες της κινητής από το καλοκαίρι του 2009. Πλέον είναι ένα προϊόν εξαιρετικά φορολογημένο και, άρα, η πιθανότητα να υπάρξει επιπρόσθετη φορολογία είναι μηδενική. Οι άλλοι δύο παράγοντες έχουν να κάνουν με την κρίση που βιώνουν τα ελληνικά νοικοκυριά και με τον ανταγωνισμό των εταιρειών, ο οποίος μέσα στην πενταετία 2009-2013 υπήρξε ομολογουμένως σφοδρός. Είναι, νομίζω, ο παράγοντας για τον οποίο μπορούν να γίνουν οι λιγότερες προβλέψεις. Είναι δύσκολο να προβλέψει κάποιος τις στρατηγικές κινήσεις και τις επιδιώξεις και των τριών ανταγωνιστών. Σε μια αγορά, όμως, όπου ο καταναλωτής δέχεται κατά μέσο όρο μία από τις χαμηλότερες –αν όχι τη χαμηλότερη στη δυτική Ευρώπη– χρέωση ανά λεπτό, νομίζω ότι δεν υπάρχουν πολλά περιθώρια για νέες μειώσεις. Άρα, εκτιμώ ότι κάπου εδώ κλείνει χρονικά ο κύκλος της μεγάλης πτώσης της αγοράς κινητής τηλεφωνίας και το 2014 ελπίζω ότι η μείωση θα είναι «χαμηλά μονοψήφια».

Η ΛΙΣΤΑ: Οι 100 μεγαλύτερες εταιρείες στην Ελλάδα

Αναλάβατε τη Wind σε μια δύσκολη περίοδο τόσο για την ίδια, όσο και για το εξωτερικό περιβάλλον της. Ποιες, κατά τη γνώμη σας, ήταν οι κινήσεις που της επέτρεψαν να ατενίζει σήμερα με περισσότερη αισιοδοξία το μέλλον;
Οι κινήσεις ήταν πάρα πολλές. Άλλες μικρές, άλλες μεγάλες. Άλλες αθέατες στο ευρύ κοινό και άλλες ορατές. Για παράδειγμα, η σημαντική βελτίωση των εσωτερικών διαδικασιών της επιχείρησης, το πόσο γρήγορα δηλαδή λαμβάνουμε τις αποφάσεις, είναι κάτι που δεν μπορεί εύκολα να αντιληφθεί το εξωτερικό περιβάλλον της επιχείρησης. Επίσης, το πόσο κοντά βρίσκεται η διοικητική ομάδα της Wind στα προβλήματα των πελατών και των εργαζομένων της έχει να κάνει με τον τρόπο σκέψης και την αξία που προσδίδει κάθε διοικητική ομάδα σ’ αυτά τα θέματα. Από την άλλη πλευρά, στον τομέα των κινήσεων που είναι ορατές στο εξωτερικό περιβάλλον, θα έλεγα πως οι συνεργασίες με τα Public και τη Vodafone στο θέμα του network sharing έχουν λάβει τη δημοσιότητα που τους αναλογεί.

Το «κλειδί» ωστόσο δεν είναι τόσο κάποιες μεμονωμένες κινήσεις, όσο το γεγονός ότι η σημερινή διοικητική ομάδα της Wind συνειδητοποίησε έγκαιρα το πέρασμα σε μια άλλη εποχή. Πρόκειται για μια νέα σελίδα στη βιομηχανία της κινητής τηλεφωνίας, που απαιτεί έναν εντελώς νέο τρόπο προσέγγισης και διαχείρισης της αγοράς. Για παράδειγμα, η προγενέστερη κατάσταση απαιτούσε παρόχους που «τα έκαναν όλα μόνοι τους». Δεν θα δίσταζα να αναφερθώ ακόμη και σε κάποιου είδους αλαζονεία που συνοδεύει τις πολύ μεγάλες επιχειρήσεις ή εκείνες που αναπτύσσονται γρήγορα. Εμείς θεωρούμε ότι αυτή η εποχή παρήλθε και ότι για να επιβιώσουμε πρέπει να συνεργαστούμε. Ενδεικτικά παραδείγματα είναι οι συνεργασίες που προανέφερα. Ένα άλλο παράδειγμα της νέας εποχής στην κινητή αποτελεί και η προσπάθεια μείωσης του λειτουργικού κόστους. Όταν ανέλαβα το 2009, παρόλο που δεν προβλέψαμε το βάθος της ύφεσης που θα διανύαμε, γνωρίζαμε ότι έπρεπε να ελέγξουμε το λειτουργικό μας κόστος, κάτι που καταφέραμε, και μάλιστα πολύ έγκαιρα.

 

Μπορούν δύο εταιρείες να συνεργάζονται μετοχικά σε μια δραστηριότητα και να ανταγωνίζονται σε μια παρεμφερή επιχειρηματική δραστηριότητα;
Αν μου έθεταν αυτή την ερώτηση πριν από πέντε χρόνια, πιθανόν να έδινα διαφορετική απάντηση. Πλέον όμως όλα είναι πιθανά και εφικτά για εταιρείες που είναι αποφασισμένες να προσαρμοστούν στις συνθήκες της αγοράς. Οι επιτυχημένες επιχειρήσεις προσαρμόζονται στο εξωτερικό περιβάλλον, και πρέπει να παραδεχτούμε ότι στην κινητή τηλεφωνία αντιμετωπίζουν ένα εντελώς διαφορετικό περιβάλλον από αυτό που είχαν συνηθίσει τα πρώτα 20 χρόνια. Επομένως, η απάντηση στο ερώτημά σας είναι ένα μεγάλο «ναι». Σας αναφέρω το εξής: Η συμφωνία Vodafone – Wind για κοινές δικτυακές υποδομές απαίτησε μεγάλο χρόνο προετοιμασίας μεταξύ των δύο επιχειρήσεων. Στελέχη και των δύο εταιρειών βρίσκονταν σε καθημερινή βάση σ’ ένα τραπέζι συζητήσεων. Παράλληλα, είχαμε έναν σφοδρότατο ανταγωνισμό από τα εμπορικά τμήματα των δύο επιχειρήσεων. Άρα, η απάντηση είναι ότι η Wind και η Vodafone μπορούν να είναι κάπου συνεργάτες και κάπου αλλού ανταγωνιστές. Και αυτό φάνηκε στην πράξη.

Διαβάστε ακόμη: Η ΕΕΤΤ επιτρέπει κοινή χρήση υποδομών σε Vodafone και Wind

Υπάρχουν κάποιες συνέργειες οι οποίες έχουν φανεί μέχρι σήμερα;
Όχι. Είμαστε ακόμη στη φάση της τελικής προετοιμασίας για την εκκί­νηση της συνεργασίας. Είναι ένα τεχνικό έργο πολύ ευρύ, και επειδή αφορά υποδομές, θα απαι­τηθεί ένα ικανοποιητικό χρονικό διάστημα για να φανούν τα οφέλη. Αναμφίβολα, όμως, δημιουργούμε με τη Vodafone ένα κοινό υπερ-δίκτυο που θα φέρει την κινητή ευρυζωνικότητα σε όλη την περιφέρεια και θα προσφέρει στους συνδρομητές μας βελτιωμένη εμπειρία χρήσης, καθώς και νέες, καινοτομικές υπηρεσίες. Παράλληλα, η ελληνική οικονομία θα ωφεληθεί σημαντικά από τις επενδύσεις που κάνουμε για τις νέες υποδομές.

Πολλοί, μεταξύ των οποίων και εργαζόμενοι στις δύο επιχειρήσεις, χαρακτηρίζουν την κίνηση αυτή ως «αμυντική», που βασικό στόχο έχει τη μείωση του λειτουργικού κόστους μέσω της εξάλειψης θέσεων εργασίας. Τι απαντάτε;
Δεν ισχύει σε καμία περίπτωση. Έγινε ευθύς εξαρχής γνωστό σε όλες τις πλευρές ότι δεν υφίσταται σχέδιο μείωσης θέσεων εργασίας. Η Wind και η Vodafone ιδρύουν μια θυγατρική εταιρεία στην οποία κατέχουν ίσα μερίδια και η οποία θα αποτελέσει την καλύτερη εταιρεία μηχανικών στην Ελλάδα. Θα στελεχωθεί από μηχανικούς που σήμερα εργάζονται στις δύο εταιρείες και οι οποίοι μεταφέρονται διατηρώντας όλα τα εργασιακά τους δικαιώματα. Με τη στήριξη των μετόχων της, η νέα εταιρεία θα αναπτύξει ένα δίκτυο που θα είναι από τα καλύτερα, σε επίπεδο ποιότητας, στην Ευρώπη.

Πριν από έναν χρόνο η Vodafone κατήγγειλε τις πρακτικές της Cosmote στην καρτοκινητή. Η Wind πιστεύει ότι η Vodafone δικαίως προέβη σε αυτή την καταγγελία;
Είναι αλήθεια ότι δεν έχουμε μελετήσει σε βάθος την καταγγελία της Vodafone. Επίσης, είναι αλήθεια ότι το μερίδιο της Cosmote στην κινητή και ειδικά στην καρτοκινητή γεννά ερωτήματα. Είναι μια περιοχή για την οποία έχουμε επιφυλαχθεί να τοποθετηθούμε με δικές μας ενέργειες όταν ολοκληρωθεί η εξέταση της συγκεκριμένης καταγγελίας.

OTE: Αύξηση κερδών και μείωση δανεισμού στο γ΄τρίμηνο του 2013

Μιλάμε χρόνια τώρα για τη συγκέντρωση της αγοράς. Ποιος είναι ο καταλληλότερος αριθμός παικτών που μπορεί να «σηκώσει» η ελληνική αγορά τηλεπικοινωνιών;
Αυτός ο αριθμός είναι συνάρτηση της οικονομικής κατάστασης της χώρας, των προτιμήσεων των καταναλωτών, των μεριδίων που έχουν διαμορφωθεί, της μετοχικής σύνθεσης των παικτών της αγοράς, της κεφαλαιακής δομής τους, των υποχρεώσεων κ.ο.κ. Προσωπικά θεωρώ ότι οι δραστηριότητες που εστιάζονται σε ένα μόνο κομμάτι των τηλεπικοινωνιών, π.χ. μόνον στην κινητή ή μόνον στη σταθερή τηλεφωνία, δεν θα μακροημερεύσουν. Οι πάροχοι που θα επιβιώσουν είναι όσοι έχουν παρουσία στο σύνολο της αγοράς. Πάντως, θα έλεγα ότι, ως έναν βαθμό, η συγκέντρωση στην αγορά της σταθερής τηλεφωνίας ήδη έχει συντελεστεί. Πριν από πέντε χρόνια υπήρχαν πάνω από δέκα πάροχοι και πιο πριν περίπου 25 πάροχοι. Σήμερα λειτουργούν μόλις επτά. Το κακό είναι ότι αυτού του είδους η συγκέντρωση στην ελληνική αγορά τηλεπικοινωνιών έγινε βίαια και χωρίς εξαγορές ή/και συγχωνεύσεις, που ίσως κάποιοι να επιθυμούσαν. Υπήρξαν χρεοκοπίες επιχειρήσεων, και αυτή είναι η κατάληξη όταν οι συνεργασίες δεν γίνονται στον κατάλληλο χρόνο.

Η εταιρεία σας έχει δικαίωμα απόκτησης του 28% της Forthnet. Γιατί δεν το ασκείτε άμεσα και χρειάζεστε δώδεκα μήνες για να το ασκήσετε;
Δεν θα ήθελα να υπεισέλθω στις λεπτομέρειες της συμφωνίας που έχουμε με τον κάτοχο αυτού του μεριδίου της Forthnet. Νομίζω ότι αυτό που ενδιαφέρει περισσότερο είναι ότι η Wind αποτελεί έναν παίκτη που έχει εκφράσει από νωρίς ενδιαφέρον για την επικείμενη συγκέντρωση της αγοράς τηλεπικοινωνιών. Και η συμφωνία που αναφέρεστε είναι μέρος αυτής της στρατηγικής.

 Θα τη χαρακτηρίζατε «επιθετική» τη κίνηση αυτή της Wind προς τη Forthnet;
Θα μπορούσε κάποιος να προσθέσει πολλούς επιθετικούς προσδιορισμούς, αλλά όχι τον προσδιορισμό «επιθετική». Η Wind έδειξε ότι πιστεύει πάρα πολύ στις συνεργασίες και ότι επιδιώκει να πετύχει τους στόχους της μέσα από συμφωνίες. Πιστεύω ότι η Wind σήμερα είναι ένας από τους πιο ισχυρούς παίκτες της αγοράς και σας διαβεβαιώνω ότι δεν υπάρχουν επιθετικά συναισθήματα απέναντι σε κανέναν.

Διαβάστε επίσης: Συνεργασία Forthnet με το ξενοδοχείο Μεγάλη Βρετανία

Στο υποτιθέμενο σενάριο που η εταιρεία σας αποκτήσει την Forthnet, τι θα πράξει με τον κλάδο της συνδρομητικής τηλεόρασης;
Έχουμε εκδηλώσει το μετοχικό μας ενδιαφέρον για τη Forthnet, ωστόσο παραμένουμε σε αναμονή των εξελίξεων. Άρα, είμαστε ακόμη μακριά από όποια τέτοια απόφαση. Σταθμίζουμε το γεγο­νός ότι η αξία των συνδυαστικών συνδρομητικών υπηρεσιών τηλε­πικοινωνιών και της τηλεόρασης είναι αδιαμφισβήτητη, και αυτό έχει επιβεβαιωθεί σε πολλές χώρες διεθνώς. Από τη πλευρά μας, η Wind έχει τις τηλεπικοινωνίες στο DNA της, αλλά όχι τη συνδρομη­τική τηλεόραση. Είμαι σίγουρος ότι θα έχουμε πάρει τις κατάλληλες αποφάσεις μέχρι τη στιγμή που θα λάβουν χώρα οι σχετικές εξελίξεις. Εκ των προτέρων δεν μπορούμε να αποκλείσουμε τίποτε, από τη στιγμή που δυ­νητικά μπορεί να γίνουμε μέτοχοι στο σύνολο της Forthnet. Σαφέστατα βλέπουμε και τον χώρο της συνδρομητικής τηλεόρασης. Απλά τον προσεγγίζουμε με σε­βασμό και προσοχή, δεδομένου ότι δεν διαθέτουμε την κατάλληλη εξειδίκευση.

Είστε ένα από τα ιστορικά στελέχη της κινητής. Ποια είναι τα βασικά λάθη που έχουν γίνει στη συγκεκριμένη βιομηχανία, τα οποία θα θέλατε να αλλάξετε αν γυρνούσαμε κατά κάποιο μαγικό τρόπο στο παρελθόν;
Έγιναν πολλά λάθη στην αγορά. Δεν υπάρχει ημέρα, εβδομάδα ή μήνας που να μη διαπιστώνω τα λάθη που έχω κάνει και εγώ στο παρελθόν. Το πρόβλημα δεν είναι να κάνεις λάθη, αλλά το πόσο γρήγορα τα αναγνωρίζεις, τα παραδέχεσαι απέναντι στον εαυτό σου και τους άλλους και τελικά κάνεις τις κατάλληλες διορθωτικές κινήσεις. Η αλήθεια είναι ότι η αγορά της κινητής αναπτύχθηκε αστραπιαία, ενώ τώρα αντιμετωπίζει τις πρώτες δυσκολίες. Όπως οι άνθρωποι, έτσι και οι επιχειρήσεις νομίζω ότι ωριμάζουν μέσα από τις δυσκολίες και γίνονται σοφότερες. Αυτή η δύσκολη πενταετία που πέρασε, όταν θα την αξιολογούμε στο μέλλον, θα διαπιστώνουμε ότι έκανε πολύ καλό στη βιομηχανία μας. Χρειαζόταν, νομίζω, αυτό το «σοκ», ώστε εμείς που εργαζόμαστε στην κινητή τηλεφωνία να βγούμε πολύ σοφότεροι απ’ ό,τι πριν και να αντιμετωπίσουμε τις προκλήσεις της επόμενης 20ετίας.

Διακρίνω έναν τόνο αισιοδοξίας στα λεγόμενά σας. Πιστεύετε ότι τα δύσκολα είναι πίσω για το σύνολο της ελληνικής οικονομίας και για τη χώρα γενικά;
Όσοι με γνωρίζουν καλά ξέρουν ότι είμαι επίμονα και αθεράπευτα αισιόδοξος. Ακόμη και στις πιο δύσκολες καταστάσεις που έχουμε περάσει ως εταιρεία και ως οικονομία ήμουν αισιόδοξος. Για την οικονομία της Ελλάδας, όταν περάσουν 10 ή 20 χρόνια, θα ισχυριζόμαστε ότι το 2013 βιώσαμε αυτό που αποκαλείται «πάτος του βαρελιού». Θα μπορούσε η παραμονή μας σ’ αυτό τον «πάτο» να είναι μακροχρόνια, κάτι που προσωπικά δεν το πιστεύω. Θα έχουμε κάποια σημάδια ανάκαμψης από το 2014 και δεν θα εκπλαγώ αν η ανάκαμψη αυτή είναι πιο γρήγορη απ’ ό,τι αναμένουμε.

Οι μέτοχοί σας αλλά και οι ξένοι με τους οποίους έρχεστε σ’ επαφή συμμερίζονται αυτή την  άποψη για τη χώρα μας;
NΑΙ. Και γράψτε με κεφαλαία αυτό το «ναι». Νομίζω ότι το brand «Ελλάδα», οι ελληνικές επιχειρήσεις, οι Έλληνες managers, τα προϊόντα μας υπέστησαν μια τεράστια φθορά στα μάτια των ξένων στα πρώτα χρόνια της ύφεσης. Το τελευταίο διάστημα, ωστόσο, διαπιστώνω ένα ανερχόμενο θαυμασμό ή/και σεβασμό –πείτε το όπως θέλετε– από τους ίδιους ανθρώπους για τον τρόπο που διαχειριστήκαμε την κρίση. Δεν είναι τυχαίο ότι πολλές ελληνικές επιχειρήσεις, όχι μόνον επιβίωσαν, αλλά πέτυχαν και εξαιρετικά αποτελέσματα. Βλέπουμε ότι η Ελλάδα μπαίνει ξανά στο ραντάρ των ξένων επενδυτών. Νομίζω ότι η αίσθηση ότι κάπου εδώ τελειώνει η πτώση και ξεκινά η ανάκαμψη περιγράφει επακριβώς την αντίληψη που έχουν οι ξένοι επενδυτές, με τους οποίους ερχόμαστε σε επαφή.

H Wind με μια ματιά

Έδρα: Μαρούσι, Ελλάδα

Κύκλος Εργασιών 2012: 613,7 εκατ. ευρώ

Πελάτες κινητής & σταθερής τηλεφωνίας: 4,5 εκατ.

Εργαζόμενοι: 1.143

Fast Fact
Wind και Vodafone επενδύουν πάνω από 150 εκατ. ευρώ για μερική κοινή χρήση των δικτύων τους (network sharing) κυρίως στην περιφέρεια, δημιουργώντας μέσα στα επόμενα τρία χρόνια πάνω από 650 νέες θέσεις εργασίας.

 

Πηγή Διαγράμματος: Οικονομικά στοιχεία εταιρειών κινητής τηλεφωνίας, Cosmote, Vodafone, Wind

*H συνέντευξη δημοσιεύεται στο περιοδικό Fortune που κυκλοφορεί στα περίπτερα (Φωτογραφίες Σύλβια Διαμαντοπούλου).