Η άνοδος και η πτώση των ιστορικών οικονομιών του κόσμου

Πολύ πριν την ανακάλυψη των σύγχρονων χαρτών ή της πυρίτιδας, οι μεγάλες δυνάμεις του πλανήτη είχαν ήδη αρχίσει τον ανταγωνισμό για οικονομική και γεωπολιτική κυριαρχία.

Η ιστοσελίδα Business Insider δημοσίευσε πρόσφατα ένα γράφημα που αφηγείται με απλό τρόπο αυτή την ιστορία. Δείχνοντας το μεταβαλλόμενο μερίδιο της κάθε χώρας επί της παγκόσμιας οικονομίας από το 1 μ.Χ. μέχρι σήμερα, συγκρίνει την οικονομική παραγωγικότητα για μια ασύλληπτα μεγάλη χρονική περίοδο.

Το γράφημα δημοσιεύτηκε αρχικά σε ένα ερευνητικό σημείωμα του Michael Cembalest, της JP Morgan, και εδώ παρουσιάζεται εμπλουτισμένο με τα πρόσφατα δεδομένα και τις προβλέψεις του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου.

Η αρχική πηγή για όλα τα δεδομένα μέχρι το 2008 είναι ο Angus Maddison, ένας διάσημος ιστορικός της οικονομίας που δημοσίευσε ποικίλες ποσοτικές εκτιμήσεις του πληθυσμού, του ΑΕΠ και άλλων μεγεθών από την εποχή της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας μέχρι τη σύγχρονη εποχή.

Η αλήθεια είναι ότι το γράφημα έχει ένα κρίσιμο πρόβλημα: οι χρονικές περίοδοι μεταξύ των σημείων δεδομένων πάνω στον άξονα δεν είναι ίσες – για την ακρίβεια, ούτε καν προσεγγίζουν η μία την άλλη.

Το διάστημα μεταξύ των δύο πρώτων σημείων στον άξονα χ είναι 1.000 χρόνια και το δεύτερο είναι 500 χρόνια. Στη συνέχεια, καθώς φτάνουμε στη νεωτερικότητα, τα διαστήματα γίνονται 10ετή. Η αλλαγή της χρονικής κλίμακας με τέτοιο τρόπο είναι προφανώς ένα μεγάλο σφάλμα οπτικοποίησης.

Παρόλα αυτά, στη συγκεκριμένη περίπτωση κάνουμε μια εξαίρεση και αφήνουμε το γράφημα ως έχει. Γιατί; Γιατί η εξασφάλιση αξιόπιστων οικονομικών δεδομένων ακόμα κι από τις αρχές του 20^ου αιώνα είναι αρκετά δύσκολη, και άρα δεν έχει νόημα η παρουσίαση των δεδομένων σε ίσα χρονικά διαστήματα πάνω στον άξονα.

Έτσι κι αλλιώς, το θέμα είναι να ξεκινήσει η σχετική συζήτηση με κάποια ενδεικτικά στοιχεία, και όχι να παρουσιαστεί κάτι τέλειο.

Πολλά πράγματα μπορεί κάποιος να παρατηρήσει από το απλό αυτό γράφημα, όπως π.χ. η τεράστια επίδραση της Βιομηχανικής Επανάστασης στη Δύση καθώς και η εκ νέου ανάδυση της Ασίας.

Αλλά υπάρχει και ένα άλλο φαινόμενο που αποτελεί τη λογική σύνδεση όλων των υπολοίπων: ο εκθετικός ρυθμός αύξησης της οικονομικής ανάπτυξης που έλαβε χώρα τον τελευταίο αιώνα.

Εδώ και χιλιάδες χρόνια, η οικονομική πρόοδος ήταν κυρίως γραμμική και συνδεδεμένη με την πληθυσμιακή ανάπτυξη. Χωρίς μηχανές ή τεχνολογικές καινοτομίες, ένας άνθρωπος μπορούσε να παράγει μέχρι ένα συγκεκριμένο όριο με τον δεδομένο χρόνο και τους δεδομένους πόρους.

Πιο πρόσφατα, οι καινοτομίες στην τεχνολογία και στην ενέργεια επέτρεψαν την ταχεία άνοδο της παραγωγικότητας.

Πρώτα, αυτό συνέβη στη Δυτική Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική, και πλέον επεκτείνεται και σε άλλα μέρη του κόσμου.

Καθώς το τεχνολογικό πεδίο ομογενοποιείται παγκοσμίως, οικονομίες όπως η Κίνα και η Ινδία – παραδοσιακά, δύο από τις μεγαλύτερες οικονομίες του κόσμου – κάνουν τη μεγάλη τους επάνοδο.