Είμαστε «καταδικασμένοι» να επαναλάβουμε μια παγκόσμια χρηματοοικονομική κρίση;

Το 2008, το παγκόσμιο χρηματοοικονομικό σύστημα υπέκυψε σε επενδύσεις με μυστηριώδη ακρωνύμια και τοξική σύνθεση. Σήμερα, οι κίνδυνοι που απειλούν την παγκόσμια ευημερία έχουν πιο γνωστά ονόματα: Κίνα, αναδυόμενες οικονομίες, μετάδοση, Brexit και Ντόναλντ Τραμπ.

Μετά την κρίση του 2008, που πέταξε δεκάδες εκατομμύρια ανθρώπους στον δρόμο, στέρησε την απασχόληση από εκατοντάδες εκατομμύρια άλλους και κατέστρεψε τρισεκατομμύρια δολάρια πλούτου, η παγκόσμια οικονομία ανέκαμψε και σταθεροποιήθηκε.

Τον Ιούλιο, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο αποφάσισε να διατηρήσει την πρόβλεψη του 3,9% για την παγκόσμια ανάπτυξη, για τον τρέχοντα και τον επόμενο χρόνο. Όμως, «ο κίνδυνος περαιτέρω ενίσχυσης των σημερινών εμπορικών εντάσεων αποτελεί βραχυπρόθεσμα την μεγαλύτερη απειλή για την παγκόσμια ανάπτυξη», δηλώνει ο Μορίς Ομπστφελντ, ο επικεφαλής οικονομολόγος του ΔΝΤ.

Μία ανησυχία την οποία συμμερίζεται λέξη προς λέξη η ισχυρότερη κεντρική τράπεζα στον κόσμο, η αμερικανική Fed. «Εάν ένας εμπορικός πόλεμος παραταθεί, αυτό θα είχε αρνητικές επιπτώσεις στην εμπιστοσύνη των επιχειρηματιών, στις επενδυτικές δαπάνες και στην απασχόληση», προειδοποιεί η κεντρική τράπεζα. και αυτό που ισχύει για την Αμερική, ισχύει για ολόκληρο τον κόσμο.

Εξαναγκασμός σε διαπραγμάτευση

Από την έλευσή του στον Λευκό Οίκο, ο Ντόναλντ Τραμπ έχει φέρει τα πάνω κάτω στο παγκόσμιο εμπόριο εξαπολύοντας επιθέσεις στον έναν μετά τον άλλον από τους εμπορικούς εταίρους των ΗΠΑ, χωρίς να κάνει διάκριση ανάμεσα στους πιστότερους συμμάχους και τους εν δυνάμει αντιπάλους.

Οι εμπορικές διαπραγματεύσεις με τον Καναδά αποτυπώνουν την εικόνα της κατάστασης. Του Ντόναλντ Τραμπ δεν του αρέσει η NAFTA – η εμπορική συμφωνία ΗΠΑ-Καναδά-Μεξικού – διότι είναι «καταστροφική» για την Αμερική. Έτσι προκαλεί αναγκαστική επαναδιαπραγμάτευση. Λίγα βήματα πριν από την συμφωνία, οι επιθετικές του δηλώσεις μπλοκάρουν τις συνομιλίες. Αντί να επανορθώσει, ο Τραμπ αυξάνει την επιθετικότητά του απέναντι στον Καναδά, πρώτο εμπορικό εταίρο των ΗΠΑ.

Παράλληλα, ο Τραμπ έχει δηλώσει ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι (εμπορικός) εχθρός σε μία στιγμή που οι Βρυξέλλες βρίσκονται αντιμέτωπες με την αβεβαιότητα που προέρχεται από το Brexit. Αλλά και με την Κίνα ο Τραμπ έσπρωξε στα άκρα την στρατηγική του με την επιβολή τιμωρητικών δασμών για να εξασφαλίσει υποχωρήσεις.

Η βιαιότητα των ενεργειών του και οι απειλές του για την λήψη νέων μέτρων κατά του Πεκίνου από αυτήν την εβδομάδα αρχίζουν να γίνονται αισθητές στην δεύτερη οικονομία του κόσμου και μία επιδείνωση της κατάστασης θα είχε τις συνέπειες της χιονοστιβάδας στους επενδυτές, τις τοπικές αλυσίδες παραγωγής , την εμπιστοσύνη κλπ.

Bis repetita;

Όταν η τράπεζα Lehman Brothers αφήνεται στην τύχη της στις 15 Σεπτεμβρίου 2008, γίνονται ορατές οι διαστάσεις της καταστροφής : τεράστια ποσά είχαν επενδυθεί σε πολύπλοκα νέα χρηματοπιστωτικά εργαλεία που είχαν δημιουργηθεί από τις τράπεζες, αλλά βασίζονταν σε ένα ψέμα. Τα λεγόμενα «subprimes»: πρόσβαση στην ιδιοκτησία για όλους, χωρίς κεφάλαιο και (σχεδόν) χωρίς εισοδήματα.

Όταν η Fed εφαρμόζει περιοριστική πιστωτική πολιτική, ο πύργος των τραπουλόχαρτων καταρρέει. Οι παλιοί που έχουν ζήσει την Μεγάλη Ύφεση δεν είναι σίγουροι τι θα προκαλέσει η επόμενη μεγάλης κλίμακας κρίση. «Για να παραφράσουμε τον Τολστόι, όλες οι ευτυχισμένες αγορές μοιάζουν μεταξύ τους. Κάθε αγορά στην κρίση, όμως, είναι δυστυχισμένη με τον δικό της τρόπο», δηλώνει ο Νικολά Κολά της DataTrek Research.

Η αμερικανική οικονομία δουλεύει σαν καλολαδωμένη μηχανή, με ένα ποσοστό ανεργίας στο 4%, χωρίς παρεκτροπές των τιμών, ενώ το χρηματιστήριο σπάει ρεκόρ.

Το τραπεζικό τοπίο εξυγιάνθηκε και έγινε, σύμφωνα με τον Στιβ Έισμαν, έναν από τους επενδυτές που πλούτισαν από τα subprimes, « ο πιο ρυθμισμένος τομέας μετά την ηλεκτρική ενέργεια».

Ο νόμος Dodd-Frank του 2010 περιόρισε την ανάληψη κινδύνων και ανάγκασε τις τράπεζες να διαθέτουν πολύ σημαντικά «μαξιλάρια» ασφαλείας, ενώ συστάθηκε υπηρεσία προστασίας των καταναλωτών, ακόμη και αν η κυβέρνηση Τραμπ ψαλιδίζει τις εξουσίες της, όπως έχει κάνει και σε πλήθος άλλων τομέων.

Ο Ααρον Κλάιν, ειδικός του κέντρου Brookings ανησυχεί: «Δεν ξέρω τι θα προκαλέσει την επόμενη κρίση, αλλά είμαι βέβαιος ότι δεν θα είναι οι τουλίπες της Ολλανδίας, ούτε τα subprimes».

Με την βεβαιότητα ότι μία νέα κρίση θα υπάρξει -πάντα υπάρχει μία – ο Ίαν Μπρέμερ, ειδικός πολιτικού ρίσκου στο Eurasia Group, φοβάται ότι είναι αδύνατον στο παρόν κλίμα διαίρεσης, που προκαλείται εν μέρει από τον Ντόναλντ Τραμπ, να οργανωθεί μία συντονισμένη απάντηση σε μία κρίση σαν εκείνη του 2008. «Υπάρχει αρκετή πολιτική ασφάλεια στον κόσμο ώστε να γίνεται συντονισμένη διαχείριση του κύριου πρωτοσέλιδου τίτλου της ημέρας. Έχω λιγότερες βεβαιότητες για την προσεχή κρίση» , λέει.