Ιστορική συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν

Εδώ και δέκα χρόνια στις διαπραγματεύσεις του Ιράν με τη Δύση υπήρχε πάντα ένα μεγάλο «αγκάθι»: το πυρηνικό πρόγραμμα της Τεχεράνης που με «νύχια και με δόντια» υπερασπιζόταν το δικαίωμά της να αναπτύξει ατομική ενέργεια, εμπλουτίζοντας ουράνιο, χωρίς ποτέ να ανοίγει τις πόρτες των πυρηνικών της σταθμών στους διεθνείς επιθεωρητές. Η εκλογή του μετριοπαθούς κι έμπειρου διπλωμάτη Χασάν Ροχανί στη θέση του προέδρου της χώρας πριν από μερικούς μήνες, ωστόσο, φαίνεται πως αποτέλεσε την αρχή ενός διαφορετικού κεφαλαίου στην ιστορία του Ιράν.

Έτσι σήμερα, μετά από τέσσερις μέρες «δύσκολων» διαπραγματεύσεων -των οποίων είχαν προηγηθεί μήνες διαβουλεύσεων- στη Γενεύη μεταξύ των αντιπροσώπων του Ιράν και των έξι μεγάλων δυνάμεων (ΗΠΑ, Ρωσία, Γαλλία, Μεγ. Βρετανία, Γερμανία, Κίνα), επετεύχθη επιτέλους συμφωνία για να σταματήσει προσωρινά -για διάστημα έξι μηνών- η «πρόοδος» του ιρανικού πυρηνικού προγράμματος με αντάλλαγμα την «ελάφρυνση» κατά 7 δισ. δολάρια επί των κυρώσεων που η Δύση έχει επιβάλλει στην Τεχεράνη. Η συμφωνία που επετεύχθη στη Γενεύη δεν προβλέπει επίσης καμία αναγνώριση ιρανικού δικαιώματος να εμπλουτίζει ουράνιο, ενώ το Ιράν δεσμεύεται να επιτρέπει τακτικές επιθεωρήσεις από τις αρμόδιες διεθνείς υπηρεσίες.

O πρόεδρος των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα από τον Λευκό Οίκο χαρακτήρισε τη συμφωνία ως το «πρώτο σημαντικό βήμα προς μια συνολική επίλυση του θέματος που αφορά το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα», και κάλεσε το Κονγκρέσο να μην υιοθετήσει νέες κυρώσεις σε βάρος της Τεχεράνης. Παράλληλα προειδοποίησε το Ιράν πως αν δεν τηρήσει τις δεσμεύσεις του κατά την εξάμηνη αυτή περίοδο, «οι ΗΠΑ θα αναστείλουν τα μέτρα χαλάρωσης επί των κυρώσεων και θα αυξήσουν την πίεση».

Διαβάστε ακόμη: Πυρηνικές κεφαλές made in Πακιστάν

Ο πρόεδρος Ομπάμα δήλωσε ακόμη ότι το Ιράν δεν θα μπορεί να χρησιμοποιήσει τις συσκευές φυγοκέντρησης επόμενης γενιάς στο πλαίσιο της συμφωνίας αυτής και ότι βασικοί περιορισμοί που προβλέπονται «φράσσουν την πιο προφανή πορεία της Ισλαμικής Δημοκρατίας για την κατασκευή ατομικής βόμβας».

«Η ψήφος του λαού υπέρ της μετριοπάθειας και της εποικοδομητικής εμπλοκής με τις άοκνες προσπάθειες της διαπραγματευτικής μας ομάδας θα ανοίξει νέους ορίζοντες», ανέφερε μέσω του λογαριασμού του στο Twitter ο Ιρανός πρόεδρος Χασάν Ροχανί, ενώ σε διάγγελμά του προς τον ιρανικό λαό, είπε: «Στη συμφωνία, το δικαίωμα στον εμπλουτισμό ουρανίου επί ιρανικού εδάφους έγινε δεκτό και η δομή των κυρώσεων άρχισε να ραγίζει. Ο καθένας μπορεί να έχει τη δική του ερμηνεία, αλλά το δικαίωμα του Ιράν να κάνει εμπλουτισμό (ουρανίου) αναφέρεται σαφώς στο κείμενο της συμφωνίας. Δηλώνω στο έθνος ότι οι δραστηριότητες εμπλουτισμού θα συνεχιστούν όπως κατά το παρελθόν στη Νατάνζ, στο Φορντό, στο Ισπαχάν».

Ο Ροχανί επανέλαβε ότι το «Ιράν ουδέποτε επεδίωξε και δεν θα επιδιώξει ποτέ την κατασκευή ατομικού όπλου» και ανακοίνωσε πως η Τεχεράνη είναι έτοιμη να συνεργαστεί με την Διεθνή Υπηρεσία Ατομικής Ενέργειας για την άρση όλων των αμφιβολιών και ασαφειών όσον αφορά το πυρηνικό πρόγραμμα της χώρας.  «Έχουμε ισχυρή βούληση να συνεχίσουμε τις διαπραγματεύσεις», είπε ο Ιρανός πρόεδρος και τόνισε ότι οι μεγάλες δυνάμεις δεσμεύτηκαν να αρθούν όλες οι κυρώσεις έως την ολοκλήρωση των διαπραγματεύσεων, όπως και οι κυρώσεις του ΟΗΕ, της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των ΗΠΑ.

Διαβάστε ακόμη: Το υπαρξιακό δίλημμα της Τεχεράνης

Ο πρόεδρος Ροχανί τονίζοντας ότι η επιτυχία των συνομιλιών μέχρι σήμερα οφείλεται στις «οδηγίες του πνευματικού ηγέτη του Ιράν» και δήλωσε «περήφανος που η επιτυχία αυτή ήρθε πριν από την 100ή ημέρα της προεδρίας του». Σε επιστολή προς τον ανώτατο πνευματικό ηγέτη του Ιράν που δημοσιοποιήθηκε σήμερα, ο Ροχανί θέλησε να καθησυχάσει τους γείτονες της Ισλαμικής Δημοκρατίας, κυρίως τις σουνιτικές μοναρχίες του Κόλπου, που ανησυχούν για την ανάπτυξη του πυρηνικού προγράμματος της Τεχεράνης, δηλώνοντας ότι η συμφωνία με τις μεγάλες δυνάμεις «είναι προς όφελος των χωρών της περιοχής και της παγκόσμιας ειρήνης».

«Η συμφωνία αυτή μπορεί να αποτελέσει τη βάση για περαιτέρω πρόοδο. Πρέπει να ευχαριστήσουμε την ομάδα των διαπραγματευτών του πυρηνικού προγράμματος για το κεκτημένο αυτό. Η χάρη του Θεού, οι προσευχές και η στήριξη του λαού είναι αναμφίβολα ο λόγος της επιτυχίας αυτής. Πρέπει πάντα να αντιστεκόμαστε στις υπερβολικές απαιτήσεις των άλλων χωρών όσον αφορά τον πυρηνικό τομέα», δήλωσε σε επιστολή που απέστειλε στον πρόεδρο Ροχανί και δημοσιοποίησε το ιρανικό πρακτορείο ειδήσεων IRNA, ο ανώτατος θρησκευτικός ηγέτης του Ιράν, Αγιατολάχ Αλί Χαμενεï.

«Η συμφωνία που επετεύχθη θα κάνει τον κόσμο πιο ασφαλή, το Ισραήλ και τους εταίρους μας στην περιοχή πιο ασφαλείς. Το πρώτο στάδιο της συμφωνίας δεν λέει ότι το Ιράν έχει δικαίωμα στον εμπλουτισμό ουρανίου, παρά τα διάφορα σχόλια ερμηνείας. Το Ιράν δέχτηκε να σταματήσει να εμπλουτίζει ουράνιο πέραν του 5%. Το Ιράν δέχτηκε να μειώσει και να μετατρέψει τα αποθέματα εμπλουτισμένου κατά 20% ουρανίου που διαθέτει», δήλωσε σε συνέντευξη Τύπου ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Τζον Κέρι.

Οι δηλώσεις του Κέρι έγιναν αμέσως μετά τις δηλώσεις του Ιρανού ομολόγου του Μοχάμαντ Τζαβάντ Ζαρίφ που τόνισε ότι στο κείμενο της συμφωνίας υπάρχει «σαφής αναφορά σύμφωνα με την οποία ο εμπλουτισμός (ουρανίου) θα συνεχιστεί στο Ιράν».

Στην επίσημη ανακοίνωσή του, το υπουργείο Εξωτερικών της Συρίας κάνει λόγο για «ιστορική συμφωνία, η οποία θα προασπίσει τα συμφέροντα του αδελφού ιρανικού λαού, αναγνωρίζοντάς του το ότι δικαιούται να χρησιμοποιεί την πυρηνική ενέργεια με ειρηνικό σκοπό. Αποτελεί την απόδειξη, η συμφωνία αυτή, τού ότι η πολιτική λύση αποτελεί βέλτιστο μέσο επίλυσης των περιφερειακών κρίσεων, ενώ εγγυάται σταθερότητα και ασφάλεια, συνιστώντας μία σαφή διαφοροποίηση από την ανάμιξη στις εσωτερικές υποθέσεις τρίτων κρατών και από την απειλή γιά καταφυγή στην ένοπλη βία».

Έντονη δυσαρέσκεια από το Ισραήλ
«Είναι μια κακή συμφωνία που προσφέρει ακριβώς αυτό που ήθελε το Ιράν: την ουσιαστική άρση των κυρώσεων και τη διατήρηση ενός βασικού μέρους του πυρηνικού του προγράμματος. Η συμφωνία επιτρέπει στο Ιράν να συνεχίσει τον εμπλουτισμό ουρανίου, αφήνει στη θέση τους τις συσκευές φυγοκέντρησης και τού επιτρέπει να παράγει σχάσιμα υλικά για την κατασκευή πυρηνικού όπλου. Επιπλέον, η συμφωνία δεν κατέληξε στην αποψίλωση του πυρηνικού σταθμού στο Αράκ. Η οικονομική πίεση την οποία υφίσταται το Ιράν θα μπορούσε να είχε αποφέρει μια πολύ καλύτερη συμφωνία η οποία θα οδηγούσε σε μια εξουδετέρωση των ιρανικών πυρηνικών ικανοτήτων», ανέφερε η ανακοίνωση που εξέδωσε το γραφείο του πρωθυπουργού Μπέντζαμιν Νετανιάχου που εκδόθηκε λίγες ώρες μετά την επίτευξη συμφωνίας μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων και του Ιράν.

«Δεν υπάρχει η παραμικρή διαφορά ανάμεσα στις ΗΠΑ και το Ισραήλ για τον τελικό στόχο που είναι το Ιράν να μην αποκτήσει πυρηνική βόμβα. Η ελπίδα μας είναι η συμφωνία για τα πυρηνικά να οδηγήσει σε μια νέα σχέση του Ιράν με τη Δύση και τους γείτονές του. Είναι πεπεισμένος, όπως είναι και ο πρόεδρος Ομπάμα, ότι κάναμε τη σωστή επιλογή», δήλωσε σχετικά ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ.

Διαβάστε ακόμη: Ροχανί: «Μην έχετε υπερβολικές απαιτήσεις»

Ο υπουργός Εξωτερικών του Ισραήλ, Αβίγκντορ Λίμπερμαν, όμως δεν φάνηκε να πείθεται. «Η συμφωνία αυτή συνιστά τη μεγαλύτερη διπλωματική νίκη του Ιράν, το οποίο απέσπασε την αναγνώριση του αυτοαποκαλούμενου νόμιμου δικαιώματός του στον εμπλουτισμό ουρανίου. Η ευθύνη της ασφάλειας του εβραϊκού λαού και των κατοίκων του Ισραήλ είναι αποκλειστική ευθύνη της ισραηλινής κυβέρνησης. Οποιαδήποτε απόφαση για το θέμα αυτό θα ληφθεί κατά τρόπο ανεξάρτητο και υπεύθυνο», δήλωσε σε ισραηλινό ραδιοφωνικό σταθμό, ενώ ερωτηθείς για μια ενδεχόμενη ισραηλινή στρατιωτική επίθεση κατά του Ιράν, ο Λίμπερμαν, ηγέτης του εθνικιστικού κόμματος «Ισραέλ Μπεϊτένου», είπε απλά πως «όλες οι επιλογές είναι στο τραπέζι».

«Το Ισραήλ δεν δεσμεύεται από τη συμφωνία της Γενεύης. Το Ιράν απειλεί το Ισραήλ και το Ισραήλ έχει το δικαίωμα στην αυτοάμυνα. Η συμφωνία δεν αγγίζει την ιρανική πυρηνική μηχανή και μπορεί να επιτρέψει στο Ιράν να κατασκευάσει μια πυρηνική βόμβα μέσα σε μια περίοδο έξι με επτά εβδομάδων. Το Ισραήλ είναι έτοιμο για κάθε ενδεχόμενο», δήλωσε στο ραδιόφωνο του ισραηλινού στρατού ο υπουργός Οικονομίας του Ισραήλ, Ναφτάλι Μπένετ.

Ικανοποίηση από την ομάδα των «5+1» για τη συμφωνία
«Δεν υπάρχει χαμένος, όλος ο κόσμος είναι κερδισμένος. Τώρα θα είναι πολύ δύσκολο να παρακαμφθούν τα δεδομένα που συλλέγει η ΙΑΕΑ. Είμαστε πεπεισμένοι ότι το Ιράν θα συνεργαστεί καλόπιστα με την διεθνή υπηρεσία», δήλωσε ο υπουργός Εξωτερικών της Ρωσίας, Σεργκέι Λαβρόφ και πρόσθεσε ότι «στους επόμενους έξι μήνες, οι διαπραγματεύσεις θα ορίσουν τις παραμέτρους τις οποίες χρειάζεται το Ιράν για να εκπονεί μια πυρηνική δραστηριότητα για ειρηνική χρήση, κυρίως για την παραγωγή ουρανίου για τους πυρηνικούς του σταθμούς, τις αντιδραστήρες του για την έρευνα και για τους αντιδραστήρες που παράγουν ισότοπα για ιατρική και ανθρωπιστική χρήση».

Ο Λαβρόφ εξέφρασε ικανοποίηση για τη χαλάρωση των κυρώσεων των δυτικών χωρών σε βάρος του Ιράν, την οποία προβλέπει η συμφωνία, ενώ απέδωσε τα εύσημα στον πρόεδρο του Ιράν Χασάν Ροχανί, λέγοντας ότι «με την άφιξη ενός νέου προέδρου στην ιρανική ηγεσία, αισθανθήκαμε ότι οι δηλώσεις για βούληση επίλυσης αυτής της αντιπαράθεσης είχαν αξιόπιστη βάση».

Λίγο μετά την ανακοίνωση για την επίτευξη της συμφωνίας, η επικεφαλής της ευρωπαïκής διπλωματίας, Κάθριν Άστον έχοντας δίπλα της εξ αριστερών και δεξιών, τους υπουργούς Εξωτερικών που συμμετείχαν στις διαπραγματεύσεις, διάβασε την κοινή δήλωση ανακοινώνοντας «μια συμφωνία σχετικά με ένα σχέδιο δράσης».

Η ομάδα των «5 +1», διαπραγματεύονταν από την περασμένη Τετάρτη με το Ιράν σε αναζήτηση μιας ενδιάμεσης συμφωνίας έξι μηνών, η οποία θα φέρει εγγυήσεις για την ειρηνική φύση του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν σε αντάλλαγμα για «περιορισμό» των κυρώσεων που θα φέρει ανακούφιση στην ιρανική οικονομία. Ωστόσο, τις τελευταίες ώρες οι συζητήσεις βρέθηκαν σε αδιέξοδο εξ αιτίας της επιμονής της ιρανικής αντιπροσωπείας στο «δικαίωμα» εμπλουτισμού ουρανίου στο Ιράν που, όμως, δεν αναφέρεται στη συνθήκη της μη διάδοσης των πυρηνικών όπλων (NPT), στην οποία το Ιράν είναι συμβαλλόμενο μέρος.

Αυτό το ερώτημα βρίσκεται στο επίκεντρο των ανησυχιών των δυτικών χωρών και του Ισραήλ, οι οποίοι φοβούνται ότι το εμπλουτισμένο ουράνιο κατά 20 % χρησιμοποιείται από το Ιράν για να αποκτήσει στρατιωτική ισχύ παρά τις διαψεύσεις της Τεχεράνης . Το Ιράν υποστηρίζει ότι το ουράνιο είναι σε αντιδραστήρα έρευνας και για ιατρικούς σκοπούς.

Διαβάστε ακόμη: Οδικός χάρτης για τον έλεγχο των πυρηνικών του Ιράν 

Κατά τη διάρκεια των συζητήσεων οι διπλωμάτες της ομάδας 5 +1 τήρησαν «σιγή ασυρμάτου». Οι υπουργοί Εξωτερικών συναντήθηκαν πολλές φορές το Σάββατο, με κάποια διαλείμματα. Υπήρξε επίσης το βράδυ μια δεύτερη τριμερής συνάντηση μεταξύ του Τζον Κέρι και των ομολόγων του από την Ευρωπαϊκή Ένωση και το Ιράν, Κάθριν Άστον και Μοχάμεντ Ζαρίφ . Τελικά επήλθε η συμφωνία και ο Μάικλ Μάν εκπρόσωπος της επικεφαλής της εξωτερικής πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία ηγήθηκε των διαπραγματεύσεων με εντολή από τον ΟΗΕ. έγραψε στο Twitter «έχουμε φτάσει σε μια συμφωνία ». Αλλά και ο υπουργός Εξωτερικών του Ιράν Μοχάμεντ Ζαρίφ ανακοίνωσε τη συμφωνία στο Twitter: «Έχουμε καταλήξει σε μια συμφωνία », έγραψε. Οι διαπραγματεύσεις πραγματοποιήθηκαν στο ξενοδοχείο Intercontinental της Γενεύης όπου διέμεναν όλες οι αντιπροσωπείες.

«Προσπαθήσαμε να ανταποκριθούμε στις ανησυχίες της διεθνούς κοινότητας και να το κάνουμε με σεβασμό προς την κυβέρνηση και τον λαό του Ιράν», είπε σχετικά η Κάθριν Άστον.

«Μετά από χρόνια μπλοκαρίσματος, η συμφωνία στη Γενεύη για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν αποτελεί ένα σημαντικό βήμα για τη διατήρηση της ασφάλειας και της ειρήνης. Ο μηχανισμός προβλέπει τον αυστηρό έλεγχο των δεσμεύσεων που ελήφθησαν και θα απαιτείται επαγρύπνηση για να διασφαλιστεί ότι εφαρμόζονται αυτές οι δεσμεύσεις», δήλωσε ο Γάλλος υπουργός Εξωτερικών Λοράντ Φαμπιούς.

«Η προσωρινή συμφωνία που υιοθετήθηκε τις πρώτες πρωινές ώρες σήμερα συνιστά σημαντικό βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση, αποτελεί ένα βήμα προς τη διακοπή του ιρανικού στρατιωτικού πυρηνικού προγράμματος και συνεπώς προς την εξομάλυνση των σχέσεών μας με το Ιράν, σέβεται τις απαιτήσεις που είχε εγείρει η Γαλλία για τα αποθέματα και τον εμπλουτισμό ουρανίου, την αναστολή της λειτουργίας νέων πυρηνικών εγκαταστάσεων και τον διεθνή έλεγχο. Η Γαλλία θα συνεχίσει να κινητοποιείται για την επίτευξη μιας τελικής συμφωνίας για το θέμα αυτό», δήλωσε ο πρόεδρος της Γαλλίας, Φρανσουά Ολάντ.

«Η συμφωνία αυτή δείχνει ότι είναι δυνατή η συνεργασία με το Ιράν και η αντιμετώπιση άλυτων προβλημάτων μέσω της διπλωματίας», έγραψε στο λογαριασμό του στο Twitter o Βρετανός υπουργός Εξωτερικών, Ουίλιαμ Χέιγκ.

«Η Κίνα χαιρετίζει σήμερα την προσωρινή συμφωνία που επετεύχθη με το Ιράν για το πυρηνικό του πρόγραμμα, η οποία θα βοηθήσει στην προάσπιση της ειρήνης και της σταθερότητας στη Μέση Ανατολή και στη διατήρηση του διεθνούς προγράμματος μη διάδοσης των πυρηνικών όπλων. Η συμφωνία επίσης θα “βοηθήσει τους διάφορους παράγοντες να αρχίσουν την διεξαγωγή κανονικών ανταλλαγών με το Ιράν και θα συμβάλλει σε μια καλύτερη ζωή για τους Ιρανούς», δήλωσε ο υπουργός Εξωτερικών της Κίνας, Ουάνγκ Γι.

Διαβάστε ακόμη: «Κόκκινες γραμμές» θέτει το Ιράν για το πυρηνικό του πρόγραμμα