«Κλεφτοπόλεμος» για την εξουσία στη Τουρκία

Στις αρχές του επόμενου χρόνου, οι δυο σύντροφοι από τα παλιά θα πρέπει να κάτσουν να συζητήσουν πως θα μοιράσουν τα δυο ανώτατα αξιώματα της Τουρκίας: την προεδρία και την πρωθυπουργία. Και η απόφαση τους θα καθορίσει την κατεύθυνση που θα πάρει η χώρα τα επόμενα κρίσιμα χρόνια. Είναι κοινό μυστικό ότι ο Ταγιπ Ερντογάν, που κυριαρχεί στο πολιτικό τοπίο επί μια δεκαετία ως πρωθυπουργός, στοχεύει πλέον στην Προεδρία, ενισχυμένη με πραγματικές εξουσίες, δηλώνοντας ότι δεν προτίθεται να συνεχίσει για άλλη μια θητεία στην πρωθυπουργία.

Όταν ρωτήθηκε στις αρχές του μήνα σε τηλεοπτική συνέντευξη για μια πιθανή αλλαγή ρόλων με τον νυν Πρόεδρο Γκιούλ, ο Ερντογάν στην αρχή υποστήριξε ότι δεν έχουν ληφθεί ακόμα αποφάσεις. Μετά όμως παραδέχθηκε ότι θα συμβουλευτεί σχετικά τον Γκιούλ, προσφέροντας του δημόσια ένα άλλο πολιτικό μέλλον στους κόλπους του κυβερνώντος κόμματος του. «Το κόμμα είναι εξίσου σημαντικό και για μένα και για τον Γκιούλ, αφού κι αυτός είναι ένας από τους ιδρυτές του», είπε ο Τούρκος πρωθυπουργός. «Δεν πιστεύω λοιπόν ότι θα χωρίσουν οι δρόμοι μας».

Διαβάστε ακόμη: Δημοκρατική «στροφή» του Ερντογάν

Από την άλλη ο Πρόεδρος Αμπντουλάχ Γκιουλ, όπως διαρρέει το περιβάλλον του, «ανυπομονεί» να επιστρέψει στο τιμόνι της εκτελεστικές εξουσίας, μια απόφαση που πιθανώς θα ανακοινωθεί μετά τις τοπικές εκλογές του Μαρτίου, λίγους μήνες δηλαδή πριν την πρώτη απευθείας εκλογή Προέδρου από τον λαό που έχει προγραμματιστεί για το καλοκαίρι.

Όλα λοιπόν είναι μιλημένα και συμφωνημένα για μια αλλαγή φρουράς στην ηγεσία τύπου Πούτιν–Μεντβέντεφ; Όσο γι αυτό, οι γνώμες διχάζονται. Οι περισσότεροι αναλυτές επισημαίνουν τις διαφορές απόψεων, όπως αυτές εκφράστηκαν δημόσια στις επίσημες ομιλίες και των δυο στα τέλη Σεπτεμβρίου, με την επίσημη έναρξη των εργασιών της Βουλής, μετά τις καλοκαιρινές διακοπές.

Τονίζοντας εμμέσως πιο είναι το διακύβευμα αυτών των παρασκηνιακών διεργασιών, ο Γκιουλ φρόντισε να παρουσιάσει ένα άλλο «όραμα» για τον τρόπο διακυβέρνησης της χώρας, διαχωρίζοντας κομψά τη θέση του από αυτή του πρωθυπουργού. Εκεί που ο Ερντογάν αποκήρυσσε τους διαδηλωτές του Γκεζί Παρκ ως «τρομοκράτες», ο Γκιούλ επέκρινε πάλι την πολιτική της πόλωσης ως απειλή για την δημοκρατία. Ενώ ο Ερντογάν εξαπέλυε επιθέσεις «στο λόμπι των επιτοκίων» ως υπεύθυνο για τα οικονομικά προβλήματα της χώρας στοχοποιώντας επιχειρηματικούς ομίλους, ο Γκιούλ ζήτησε ένα «περιβάλλον που θα κάνει ξένους και ντόπιους επιχειρηματίες και επενδυτές να νιώθουν ασφαλείς». Στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής δε, ο Τούρκος πρόεδρος τάχθηκε υπέρ του διαλόγου με την νέα κυβέρνηση της Αιγύπτου, παρά το γεγονός ότι ο Ερντογάν στηρίζει αναφανδόν την έκπτωτη πλέον κυβέρνηση της Μουσουλμανικής Αδελφότητας.

Διαβάστε σχετικά: Ο Ερντογάν, οι «μάγισσες» και η τουρκική οικονομία

Για το αντιπολιτευόμενο Ρεπουμπλικανικό κόμμα υπάρχει σαφής διαφορά μεταξύ των δυο ηγετικών προσωπικοτήτων, διαφορά που ξεχωρίζει «τον απολυταρχικό που ακουμπά στις πλειοψηφίες και τον συντηρητικό δημοκράτη». Για τον βουλευτή του κόμματος, Αικάν Ερντεμίρ, το ερώτημα είναι εάν ο Ερντογάν θα αφήσει την κυβέρνηση στα χέρια ενός πολιτικού με τις απόψεις του Γκιουλ. «Ο Τούρκος πρόεδρος πάντα είχε την εικόνα του πιο φιλικού, όχι τόσο ανταγωνιστικού όσο ο Ερντογάν πολιτικού, αλλά αποδεικνύεται ότι είναι κι ένας πολύ καλύτερος αγωνιστής από ότι πίστευαν πολλοί» λέει ο Χένρι Μπάρκεϊ του αμερικανικού Πανεπιστημίου Lehigh. «Είναι πολύ προσεκτικός στο στήσιμο του κατάλληλου γι αυτόν σκηνικού και υπάρχει μια ομάδα παραγόντων που έχουν ποντάρει στην ελπίδα ότι θα γίνει πρωθυπουργός».

Ως Πρόεδρος απευθείας εκλεγμένος από τον λαό ο Ερντογάν, εάν το αποφασίσει, θα έχει μια «εντολή» χωρίς προηγούμενο στην ιστορία της Τουρκίας. Ωστόσο δεν θα έχει τις εξουσίες που θα ήθελε. Η προσπάθεια του να αλλάξει το Σύνταγμα και να ενισχύσει την δύναμη του Προέδρου δεν προχώρησε. Και όπως τόνισε με νόημα σε συνέντευξη του στο Foreign Affairs το περασμένο μήνα και ο ίδιος ο Γκιούλ, η ιδέα πλέον έχει διαγραφεί από την ατζέντα, αφού δεν έχει την απαραίτητη συναίνεση.

Σε κάθε περίπτωση, όλοι κινούνται με πολύ προσεκτικά βήματα. Οι υποστηρικτές του κ.Γκιούλ δεν κουράζονται να θυμίζουν ότι δεν έχει ληφθεί ακόμα καμία απόφαση για το πολιτικό μέλλον των δυο ανδρών. Έχοντας την επιλογή μιας προεδρίας με λιγότερες εξουσίες απ’ ότι θα ήθελε και την ανάγκη να συγκεντρώσει πάνω από 50% των ψήφων για να αποφύγει μια αναμέτρηση σε δεύτερο γύρο, ο Ερντογάν έχει ακόμα περιθώρια να «ανακαλέσει» την υπόσχεση του ότι δεν θα διεκδικήσει άλλη πρωθυπουργική θητεία.

Μήνυμα προς την Τουρκία στέλνει το ΔΝΤ

Αυτό το παιχνίδι εξουσίας παίζεται πάνω στις πλάτες και της οικονομίας. Ο υπουργός Οικονομικών έδωσε διαβεβαιώσεις χθες ότι δεν πρόκειται να χρησιμοποιήσει τον προϋπολογισμό του 2014 για να «πείσει» τους ψηφοφόρους, υποσχόμενος αύξηση των κρατικών δαπανών. Παρότι το δημόσιο χρέος της Τουρκίας είναι χαμηλό σε σχ΄ση με το ΑΕΠ της, το ισοζύγιο πληρωμών της είναι τόσο προβληματικό που υποχρέωσε το ΔΝΤ να ζητήσει την περασμένη εβδομάδα από την Άγκυρα να «σφίξει» την νομισματική και δημοσιονομική της πολιτική. Η κυβέρνηση Ερντογάν έχει να επιδεικνύει ρυθμούς ανάπτυξης από τους υψηλότερους στην Ευρώπη και σχεδόν τριπλασιασμό του πλούτου των πολιτών της μέσα σε μια δεκαετία, ένα ρεκόρ που δείχνει αποφασισμένος να διατηρήσει όσο η χώρα βαδίζει προς τρεις συνεχείς αναμετρήσεις: τοπικές και προεδρικές εκλογές το 2014 και βουλευτικές το 2015.

Η αποφασιστικότητα του όμως να διατηρήσει υψηλούς τους ρυθμούς ανάπτυξης βρίσκει την χώρα ιδιαίτερα εκτεθειμένη και ευάλωτη, δεδομένων των μεγάλων ανισορροπιών στην οικονομία, που έχει βασιστεί υπερβολικά στην έκρηξη της κατανάλωσης, η οποία έχει διευκολυνθεί από την απόφαση της Κεντρικής Τράπεζας της χώρας να κρατάει χαμηλά τα επιτόκια δανείων και πιστωτικών καρτών. Η κυβέρνηση, πάντως, ήδη άλλαξε προς τα κάτω τις προβλέψεις της για την ανάπτυξη φέτος και του χρόνου κατά μια ποσοστιαία μονάδα.