Linda Plano: Μόνο έτσι μπορεί να γίνει η Ελλάδα ένα πραγματικό startup nation

Όσοι βρίσκονται στο χώρο των startups και δεν γνωρίζουν το όνομα Linda Plano, τότε είναι βέβαιο ότι πρέπει να ανοίξουν τους ορίζοντές τους και να αναζητήσουν το έργο της στο διαδίκτυο. Η ιδρύτρια της συμβουλευτικής εταιρείας Plano & Simple (2010), έχει εκπαιδεύσει και καθοδηγήσει από το 2005 περισσότερους από 600 επιχειρηματίες στον τρόπο με τον οποίο θα οργανώσουν και θα παρουσιάσουν τις επιχειρηματικές τους προτάσεις σε επενδυτές. Σε μια δεκαετία έχει βοηθήσει τους εκπαιδευόμενους της να συγκεντρώσουν τουλάχιστον 250 εκατ. δολάρια από επενδυτές, και να κάνουν το πρώτο μεγάλο τους βήμα για την επίτευξη των επιχειρηματικών τους οραμάτων.

Με την πρώτη της επαφή με την Ελλάδα να γίνεται το 2013 μέσω του προγράμματος του MITEF Greece, η Linda έχει διαμορφώσει μια ολοκληρωμένη άποψη για τον τρόπο με τον οποίο η ελληνική startups σκηνή κινείται και αναπτύσσεται.

Βρίσκοντας λίγο από τον πολύτιμο χρόνο της μεταξύ Βερολίνου, Λονδίνου, Ισλανδίας και Βοστώνης, η Linda Plano μίλησε στο Fortune για την εμπειρία της ως τώρα στη χώρα μας, και δίνει μερικές πραγματικά χρήσιμες συμβουλές τις οποίες κάθε επιχειρηματίας πρέπει να λάβει πολύ σοβαρά υπόψη πριν κάνει το μεγάλο βήμα που ίσως αλλάξει τη ζωή του για πάντα.

 

Ποιες είναι οι εντυπώσεις σας μετά από τη συνεργασία με τόσες ελληνικές startups; 

Από το 2013 έχω συνεργαστεί με επιχειρηματίες από περίπου 90 startups, κι αν σκεφτούμε ότι κάθε μια από αυτές τις επιχειρήσεις έχει τουλάχιστον δύο άτομα τότε μπορώ να πω πως είχα την τιμή να δουλέψω με περισσότερους από 200 startuppers.

Από όλες τις οπτικές, οι Έλληνες επιχειρηματίες που συνεργάστηκα έχουν τα ίδια χαρακτηριστικά με όσα έχω συναντήσει σε όλο τον κόσμο: είναι έξυπνοι, παθιασμένοι με αυτό που κάνουν, δημιουργικοί και αποφασισμένοι. Οι startups τους κινούνται κυρίως στο χώρο της τεχνολογίας. Το αντικείμενό τους είναι από τη δημιουργία καινοτόμων αμαξιδίων για άτομα με κινητά προβλήματα ως τη δημιουργία εγκαταστάσεων εκμετάλλευσης ηλιακής ενέργειας και SaaS πλατφόρμες. Στην ουσία ό,τι μπορεί κανείς να φανταστεί – από αγορές καθαρής ενέργειας, ανθρωπιστικές επιστήμες, εστίαση και πολλά ακόμη.

Οι επιχειρηματίες που συνεργάστηκα ήταν απόλυτοι επαγγελματίες. Για παράδειγμα, πολλές από τις εταιρείες που εκπαίδευσα έρχονταν πριν ακόμη ξεκινήσει το μάθημά μας, και τις περισσότερες φορές με περίμεναν πριν τελειώσουμε με την προηγούμενη ομάδα. Καθώς η καθημερινή μας συνεδρία κρατούσε περίπου δύο ώρες, θα προτιμούσα έστω κι ένας από από αυτούς να είχε αργήσει λίγο! Όμως, πραγματικά, η ενέργεια και ο ενθουσιασμός που έφερναν σε κάθε συνεδρία βοηθούσε κι εμένα προσωπικά να μένω απόλυτα συγκεντρωμένη κάθε μέρα που περνούσε.

Σε γενικές γραμμές, είμαι πολύ αισιόδοξη με τους Έλληνες επιχειρηματίες. Κάθε έτος έχει αναδείξει νέες startups με ενθουσιώδεις ιδέες, από ανθρώπους οι οποίοι είναι πολύ ανοιχτοί στην εκπαίδευσή τους και είναι διατεθειμένοι να μάθουν όλα όσα χρειάζονται για να κάνουν πράξη το όνειρό τους.

Ποιες είναι οι προοπτικές αλλά και οι προκλήσεις της ελληνικής startup σκηνής;

Ένα από τα πιο όμορφα πράγματα που αφορούν την επιχειρηματικότητα είναι ότι μπορείς να είσαι επιχειρηματίας σε οποιοδήποτε σχεδόν περιβάλλον. Ουσιαστικά, κάθε κατάσταση –είτε ξεκινάς μια εταιρεία, εργάζεσαι σε έναν οργανισμό ή μια μεγάλη επιχείρηση, ή διδάσκεις σε ένα πανεπιστήμιο- προσφέρει ευκαιρίες για καινοτομία και παραγωγικότητα. Όλα εξαρτώνται σχεδόν αποκλειστικά από το άτομο. Αυτός πρέπει να αποφασίσει τον τρόπο με τον οποίο θα επιτύχει το όραμά του και τα μέσα που θα χρησιμοποιήσει.

Σε μια οικονομία με πολλές δυσκολίες, όπως η ελληνική στα τελευταία επτά χρόνια, οι ευκαιρίες και οι προκλήσεις βρίσκονται περισσότερο στο επίκεντρο. Μια από αυτές τις προκλήσεις είναι προφανής: περιορισμένη ρευστότητα, ειδικά για τις επιχειρήσεις που λαμβάνουν σημαντικό ρίσκο. Λαμβάνοντας υπόψη ότι ο τρόπος σκέψης για τη λειτουργία μιας startup είναι σχετικά νέος σε όλους, υπάρχει μια μεγάλη πρόκληση σχετικά με την ανεύρεση των κατάλληλων mentors οι οποίοι έχουν επιδείξει σημαντικές επιχειρηματικές επιτυχίες κυρίως σε τεχνολογικές startups. Αυτό ήταν κάτι το οποίο βοήθησε πολύ η συνεργασία μου με το MITEF Greece.

Όμως από την άλλη πλευρά, μια οικονομία με τόσες δυσκολίες μπορεί υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις να αποτελεί και πεδίο ευκαιριών. Εάν κάποιος δεν μπορεί να βρει δουλειά ως υπάλληλος, τότε το ρίσκο τού να σχεδιάσει τη δική του επιχείρηση είναι μικρότερο από έναν ο οποίος σκέφτεται να παρατήσει τα πάντα. Ο άνθρωποι έχουν πάντα την τάση να αναζητούν λύσεις με το μικρότερο δυνατό κόστος, κι αυτό τους κάνει ακόμη πιο ανοιχτούς στις νέες τεχνολογίες και ιδέες οι οποίες τους ταιριάζουν περισσότερο. Επιπλέον ο ανταγωνισμός στο χώρο των startups στην Ελλάδα είναι πολύ μικρότερος σε σύγκριση με άλλες χώρες, καθώς δεν αποτελεί ακόμη κύριο στόχο αναζήτησης εταιρειών από μεγάλες επιχειρήσεις του εξωτερικού.

Ένας πελάτης μου, είχε πει κάποτε ότι «οι σκληροί περιορισμοί βελτιώνουν τον σχεδιασμό». Με άλλα λόγια, εάν κάποιος έχει πάρα πολλά λεφτά και πόρους, τότε μπορεί να σχεδιάσει προϊόντα τα οποία θα καταλήξουν να είναι πολύ ακριβά για να παραχθούν. Εάν όμως πρέπει να μετράς και την τελευταία δεκάρα από τα χρήματα που δαπανάς, τότε τα προϊόντα σου είναι πολύ πιθανό να έχουν πολύ μικρότερο κόστος αλλά και μεγαλύτερη αποδοτικότητα. Φυσικά, κάθε επιχειρηματίας οφείλει να περιορίζει όσο το δυνατόν περισσότερο τα κόστη του, όμως ένας ο οποίος ζει και αναπτύσσεται μέσα σε μια πολύ περιορισμένη οικονομία, τότε αναγκαστικά θα πρέπει να κινηθεί σε αυτό το πλαίσιο.

Υπάρχει κάποιο διεθνές μοντέλο το οποίο μπορεί να αποτελέσει οδηγό για τις ελληνικές startups; 

Φυσικά θα πρέπει να ξεκινήσουμε από την Σίλικον Βάλεϊ. Πολλοί ήταν εκείνοι που προσπάθησαν να τη μιμηθούν, αναλύοντας προσεκτικά συγκεκριμένους παράγοντες: τα ερευνητικά πανεπιστήμια, τις καινοτόμες εταιρείες, τα επενδυτικά κέντρα, και πολλά ακόμη. Το πρόβλημα με αυτό είναι πως μπορεί όλα τα παραπάνω να είναι σημαντικά, αλλά δεν επαρκούν.

Οι startups αποτελούν οντότητες υψηλού επιχειρηματικού κινδύνου και πρέπει να αναπτύσσονται σε μια κοινωνία η οποία είναι ανεκτική στο ρίσκο. Αυτό δεν περιλαμβάνει μόνο τους επιχειρηματίες. Είναι οι επενδυτές, οι μέντορες αλλά ακόμη και οι κρατικοί φορείς. Στέκομαι και στους επιχειρηματίες αλλά και σε όσους παράγουν καινοτομία σε μεγάλα ερευνητικά κέντρα, καθώς πολλοί από αυτούς προέρχονται από τα πανεπιστήμια της περιοχής. Άλλωστε, στη Σίλικον Βάλεϊ η επιχειρηματική κοινότητα είναι πάρα πολύ ισχυρή. Ο κόσμος είναι εξοικειωμένος με τη διαδικασία ανάπτυξης μια startups, τις επενδύσεις και τη δικτύωση.

Όμως και η αντιμετώπιση της αποτυχίας είναι εξίσου διαφορετική σε ένα άκρως επιτυχημένο επιχειρηματικό οικοσύστημα. Στη Σίλικον Βάλεϊ ένας επιχειρηματίες με μια ή δυο αποτυχίες στο παρελθόν, θα πρέπει να έχει ήδη πάρει το μάθημά του από αυτές τις εμπειρίες και να έχει γίνει ικανότερος στο να λαμβάνει καλύτερες αποφάσεις για το μέλλον. Αντίθετα, σε πολλές ευρωπαϊκές κοινότητες ακόμη και μια αποτυχία μπορεί να μετατρέψει τον επιχειρηματία σε ένα μαύρο πρόβατο, στιγματίζοντάς τον ακόμη και για το υπόλοιπο της επιχειρηματικής του ζωής. Κάποιες φορές το ίδιο μπορεί να συμβαίνει και σε επενδυτές σε startups οι οποίοι μετά από μια αποτυχημένη κίνηση στιγματίζονται. Αυτός είναι ένας τρόπος σκέψης ο οποίος πρέπει να αλλάξει, καθώς οι περισσότερες από τις startups μπορεί να αποτύχουν, και μόνο λίγες είναι αυτές που θα φτάσουν στο επίπεδο των «μονόκερων».

Επιπλέον, η εμπορευματοποίηση της τεχνολογίας δεν είναι απλώς αποδεκτή στη Σίλικον Βάλεϊ. Είναι μια κουλτούρα. Αυτή η αντιμετώπιση δεν είναι ίδια ακόμη και σε άλλες περιοχές στις ΗΠΑ, και φυσικά δεν συμβαίνει σχεδόν καθόλου στην Ελλάδα, ακόμη κι αν είδαμε μέσω του accelerator του MITEF Greece κάποιες εξαιρέσεις. Είδα, μάλιστα, να υπάρχει στην Ελλάδα μια στοχευμένη αντίδραση ειδικά σε ό,τι έχει να κάνει με τη διασύνδεση των πανεπιστημίων με την αγορά και τις επιχειρήσεις στη χώρα. Κάτι που δεν συναντάται στις περισσότερες προηγμένες οικονομίες του εξωτερικού.

Στο Βοστώνη όπου ζω, μοιάζουμε πολύ με τη Σίλικον Βάλεϊ, καθώς η στροφή προς την επιχειρηματικότητα αποτελεί μια τάση που προκαλεί μεγάλο ενθουσιασμό. Η πόλη διαθέτει πολλά ερευνητικά ινστιτούτα τα οποία παράγουν καινοτομία και νέες τεχνολογίες. Τα ιδρύματα είναι διατεθειμένα να ανοίξουν τα προϊόντα που παράγουν σε μια μεγάλη γκάμα επενδυτών και επενδυτικών φορέων, κι αυτό έχει δημιουργήσει μια σειρά από πολύ επιτυχημένους επιχειρηματίες σε όλους σχεδόν τους κλάδους. Διαθέτουμε, επίσης, μια κοινότητα η οποία είναι πλούσια σε συστήματα υποστήριξης, incubators και accelerators που βοηθούν τους επιχειρηματίες να πετύχουν. Μπορεί να είμαστε μια μικρή κοινότητα σε σχέση με άλλες, αλλά η επιτυχία μας είναι πολύ μεγάλη.

Επιπλέον, συμβουλή μου είναι σε όλους όσους βρίσκονται στην Ελλάδα να εκμεταλλευτούν τις σχέσεις της χώρας σας με ανθρώπους στη Σίλικον Βάλεϊ και κυρίως τα ερευνητικά ινστιτούτα, τους καινοτόμους των επιχειρήσεων και της τεχνολογίας, τους επενδυτές αλλά και τους επιτυχημένους επιχειρηματίες. Γι’ αυτό οφείλετε να στηρίξετε όσους φορείς και θεσμούς προωθούν τη δημιουργία σχέσεων με αυτού του είδους τις κοινότητες.

Τι θα λέγατε σε έναν ξένο επενδυτή που ζητούσε την άποψή σας εάν θα ήταν ασφαλές να επενδύσει σε μια ελληνική startup; 

Εξαρτάται το πώς αντιλαμβάνεται κάποιος τον όρο «ασφαλές». Οι startups είναι από τη φύση τους εταιρείες υψηλού ρίσκου. Για αυτόν τον λόγο οι περισσότεροι επενδυτές προσπαθούν να ελαττώσουν το ρίσκο όσο το δυνατόν περισσότερο. Για παράδειγμα, οι περισσότεροι Αμερικανοί επενδυτές που γνωρίζω προτιμούν να επενδύουν σε εταιρείες οι οποίες βρίσκονται σε απόσταση το πολύ μιας ώρας οδήγησης με το αυτοκίνητό τους. Όταν βρίσκονται κοντά στο σπίτι τους, τότε τους δίνεται η αίσθηση ότι μπορούν να έχουν μεγαλύτερο έλεγχο στις εξελίξεις καθώς γνωρίζουν καλύτερα το περιβάλλον και την κοινότητα στην οποία αναπτύσσεται η επένδυσή τους.

Το να μπουν σε μια άλλη χώρα η οποία δεν έχει αναπτύξει ένα ευρύ δίκτυο, εκθέτει τους επενδυτές σε πολύ υψηλό ρίσκο καθώς δεν θα έχουν το «αυτί τους» όσο πιο κοντά γίνεται στην επένδυσή τους. Κι αυτό διότι δεν θα μπορούν να κατανοήσουν την κουλτούρα, όπως το κάνουν όσοι έχουν γεννηθεί στη χώρα, ενώ στην περίπτωση της Ελλάδας η κατάσταση της οικονομίας αποτελεί τροχοπέδη. Επιπλέον η πολυπλοκότητα στη δημιουργία μιας επιχείρησης αλλά και το κόστος της, αποθαρρύνει πολλές startups αλλά και επενδυτές.

Όλοι αυτοί οι παράγοντες συνιστούν ένα ρίσκο, μεγάλο μέρος του οποίου δεν θα έπρεπε να υπάρχει. Για αυτό το λόγο οι Αμερικανοί επενδυτές θα επένδυαν σε ελληνική startup μόνο εφόσον αυτή είχε τη βάση των δραστηριοτήτων της στις ΗΠΑ.

Από την άλλη, έχουμε δύο κοινά παράπονα από τους επενδυτές στις ΗΠΑ: ανεπαρκής ροή συναλλαγών και υπερτιμημένες προσφορές, καθώς υπάρχουν πολλοί εκεί έξω οι οποίοι κυνηγούν έναν μικρό αριθμό πραγματικά καλών ευκαιριών. Μια επένδυση στην Ελλάδα αποτελεί απάντηση και στα δύο αυτά προβλήματα, καθώς ούτε έλλειψη ιδεών υπάρχει στη χώρα σας, αλλά ούτε λείπουν και οι ενθουσιώδεις επιχειρηματίες οι οποίοι είναι αποφασισμένοι να πετύχουν. Άλλωστε, το επίπεδο των μισθών είναι ιδιαίτερα ανταγωνιστικό και το μισθολογικό κόστος βρίσκεται σε εξαιρετικά χαμηλότερα επίπεδα από αυτά των ΗΠΑ.

Για τους επενδυτές οι οποίοι είναι διατεθειμένοι να ρίξουν ένα μέρος από το επενδυτικό τους πορτφόλιο στην Ελλάδα αποδεχόμενοι το ρίσκο που υπάρχει, νομίζω ότι οι ελληνικές startups μπορεί να οδηγήσουν σε επιτυχίες. Οφείλουν όμως να αφοσιωθούν και να συμμετέχουν στην ελληνική επιχειρηματική κοινότητα τακτικά, αλλά και να έρθουν σε επαφή με την ελληνική διασπορά στις ΗΠΑ (στη Βοστώνη είναι ιδιαίτερα ισχυρή). Οφείλουν να κατανοήσουν ότι πιθανότατα οι επιχειρηματίες στους οποίους θα επενδύσουν τα χρήματά τους δεν έχουν πολλές εμπειρίες, και να γίνουν οι μέντορές τους, αφήνοντας όμως και κάποια περιθώρια αποτυχίας. Από τη δική μου εμπειρία με Έλληνες startuppers, αυτή είναι μια διαδικασία από την οποία μπορείς να βγεις κερδισμένος.

Με ποιον τρόπο θεωρείτε ότι η ελληνική startup σκηνή μπορεί να συμβάλλει στην αναβίωση της ελληνικής οικονομίας; 

Η επιχειρηματικότητα είναι ένα ζωτικής σημασίας εργαλείο για την ώθηση μιας οικονομίας. Ο επιχειρηματίας είναι ένας άνθρωπος ο οποίος, σε κάθε κατάσταση, λέει στον εαυτό του «ΟΚ, τι μπορώ να κάνω για να προσθέσω υπεραξία και να είμαι ταυτόχρονα παθιασμένος με αυτό;». Έπειτα προχωρά, βρίσκει τους πόρους, και θέτει ως στόχο να κάνει πράξη το όραμά του. Δεν πειράζει εάν είσαι μια startup, ένας μη κερδοσκοπικός οργανισμός, μια πολυεθνική εταιρεία, ένα πανεπιστήμιο ή η ίδια η κυβέρνηση. Σε κάθε μια περίπτωση αυτός ο τρόπος σκέψης που εκφράζει η επιχειρηματικότητα μπορεί να προσθέσει σημαντική αξία σε οποιαδήποτε κατάσταση.

Οι οικονομικές δυσκολίες δεν καταπνίγουν τη δημιουργικότητα. Τουναντίον, πολλές φορές προωθούν νέες ιδέες και λύσεις οι οποίες λειτουργούν καλύτερα και φτηνότερα από τις υπάρχουσες. Οι startups μπορούν μέσω τις δημιουργίας θέσεων εργασίας να ωθήσουν σημαντικά μια οικονομία και να φέρουν νέα προϊόντα στην αγορά. Οι startuppers μπορούν να φέρουν νέες, φτηνότερες λύσεις σε μακροχρόνια προβλήματα, να δημιουργήσουν νέες τεχνολογίες μέσω των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων που θα έχουν εμπορευματική αξία, ή να προωθήσουν νέα προϊόντα τα οποία οι καταναλωτές δεν γνώριζαν καν ότι μπορεί να τους είναι χρήσιμα.

Οι νέοι επιχειρηματίες συμβάλλουν με το πάθος τους και την ενέργειά τους και στην αλλαγή του κλίματος και της καταναλωτικής συμπεριφοράς της κοινωνίας στην οποία αναπτύσσονται. Επιπλέον, ο ανταγωνισμός ανεβάζει το ενδιαφέρον και βοηθά τα άτομα να αναγνωρίζουν ότι στην καριέρα τους μπορεί να υπάρχουν πολλά περισσότερα μονοπάτια από αυτά που νόμιζαν. Κι όταν επιτυγχάνουν, τότε η υπερηφάνεια και ο ενθουσιασμός που προκαλούν γίνονται παραδείγματα και για άλλους, για να ξεκινήσουν τις δικές τους startups.

Είμαστε σε θέση να πούμε ότι η Ελλάδα μπορεί να εξελιχθεί σε ένα startup nation;

Όταν ήρθα για πρώτη φορά στην Ελλάδα το 2013, ένας επιτυχημένος επιχειρηματίας με ρώτησε εάν γνωρίζω τι θεωρείται νεοφυής επιχειρηματικότητα στην Ελλάδα. Του απάντησα ότι δεν ξέρω, αναμένοντας να ακούσω κάτι που να έχει σχέση με φιλοσοφήματα της αρχαίας Ελλάδας ή ένα αίσθημα ενθουσιασμού επειδή οι startups είχαν ξεκινήσει να γίνονται δημοφιλείς. Αντιθέτως, είπε: «Το αποκαλούμε “Η Κωμωδία των startups”» και γέλασε. Το έκανε μπροστά σε μια ομάδα που εκπαίδευα εκείνη τη στιγμή και δεν άκουσε τίποτα από όσα του είπα για την υψηλή ποιότητα των startups με τις οποίες συνεργαζόμουν εκείνη την περίοδο.

Αυτή η εμπειρία ήταν και αποθαρρυντική αλλά και πηγή έμπνευσης. Αποθαρρυντική, επειδή κάποιος ο οποίος υποτίθεται πως είχε μεγαλύτερη εμπειρία ήταν τόσο αρνητικός, ιδιαίτερα μπροστά σε νέους ανθρώπους οι οποίοι προσπαθούσαν να κάνουν το όραμά τους πράξη· ενθαρρυντική, διότι με έκανε να γίνω ακόμη πιο αποφασισμένη να βοηθήσω τους επιχειρηματίες να παρουσιάσουν με τον πλέον σωστό τρόπο τις ιδέες τους σε διεθνείς επενδυτές.

Τέσσερα χρόνια μετά, δεν συναντώ κανένα με την άποψη περί «Κωμωδίας των startup» πια. Όλοι μας είδαμε τους επιχειρηματίες να ωριμάζουν, να δημιουργούνται incubators, accelerators και οργανισμοί οι οποίοι αποτελούν πηγή έμπνευσης για όλους. Οι νέοι επιχειρηματίες από την Ελλάδα ταξιδεύουν στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ και ενισχύουν ακόμη περισσότερο το προφίλ της επιχείρησής τους, αλλά και των ίδιων.

Υπάρχουν όμως και πράξεις οι οποίες είναι απαραίτητες, κυρίως σε διοικητικό επίπεδο, για την πραγματική ανάπτυξη των startups στην Ελλάδα. Μέσω των πολλών επαφών μου με Έλληνες επιχειρηματίες, διαπίστωσα ότι η χώρα σας χρειάζεται απαραίτητα μια νομοθεσία η οποία να είναι φιλική προς τις νέες επιχειρήσεις και τη δημιουργία τους χωρίς υψηλό κόστος, ούτως ώστε το ξεκίνημα να είναι όσο το δυνατόν πιο απλό. Επιπλέον, χρειάζεται ένα δίκτυο υποστήριξης το οποίο θα αποκτήσει ακόμη πιο γερές βάσεις, και τέλος είναι απαραίτητη η δημιουργία προγραμμάτων τα οποία θα διασφαλίζουν την πνευματική ιδιοκτησία και θα διευκολύνουν τις συμπράξεις ερευνητικών πανεπιστημίων με επιχειρήσεις και επενδυτές, καθώς και την προώθηση της επιχειρηματικής κουλτούρας στα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα.

Εν κατακλείδι, πιστεύω πραγματικά ότι η Ελλάδα διαθέτει καθαρό ταλέντο, όραμα και πάθος. Στοιχεία τα οποία μπορούν να θέσουν τις βάσεις για τη δημιουργία ενός startup nation. Άλλωστε αυτό δεν είναι τίποτε άλλο παρά το χτίσιμο μια κοινότητας επιτυχημένων επιχειρηματιών, mentors, οργανισμών και άλλων πηγών οι οποίες συνθέτουν ένα στιβαρό οικοδόμημα. Κι εφόσον η Ελλάδα διευκολύνει περισσότερο τη νομοθεσία γύρω από την επιχειρηματικότητα, ενισχύσει την πανεπιστημιακή κοινότητα να έρθει πιο κοντά στην αγορά και ενθαρρύνει τους επενδυτές να συμμετάσχουν, είμαι βέβαιη ότι το αποτέλεσμα θα είναι άκρως επιτυχημένο.

*Η Linda Plano συνεργάζεται με το MITEF Greece στο πλαίσιο του διαγωνισμού MITEF Greece Startup Competition 2017″