Μήπως οι ιδέες σας ανήκουν στον εργοδότη σας;

της Αν Φίσερ

Τον τελευταίο καιρό όλο και περισσότεροι νεοπροσληφθέντες καλούνται να υπογράψουν συμβόλαια -«συμφωνίες ανάθεσης»-  που ορίζουν πως οι εργοδότες τους έχουν δικαιώματα πάνω σε όλες τις ιδέες και εφευρέσεις τους, στο παρόν και στο μέλλον «σε όλους τους κλάδους και όλα τα είδη επαγγελμάτων», επισημαίνει η Ορλύ Λόμπελ, καθηγήτρια νομικής στο Πανεπιστήμιο του Σαν Ντιέγκο και συνιδρύτρια του Κέντρου Πνευματικών Δικαιωμάτων και Αγορών. Έχει επίσης συγγράψει ένα νέο βιβλίο με τίτλο Το Ταλέντο θέλει την Ελευθερία του: Γιατί πρέπει να μάθουμε να αγαπάμε τις διαρροές, τις επιθέσεις και το δωρεάν περιεχόμενο.

«Οι συμφωνίες ανάθεσης συνήθως προορίζονταν μόνο για όσους εργάζονταν με αντικείμενο την ανακάλυψη ή εφεύρεση νέων πραγμάτων αλλά όχι πλέον», λέει η Λόμπελ. Στις μέρες μας «η τάση των επιχειρήσεων είναι να ελέγξουν όλη τη δημιουργικότητα, τις δεξιότητες, τις ιδέες και τις ανακαλύψεις και τεχνικές – όλη τη σιωπηρή γνώση που δεν εμπίπτει στη σφαίρα προστασίας της πνευματικής ιδιοκτησίας σύμφωνα με την παραδοσιακή ερμηνεία του νόμου».

Το χειρότερο στην υπόθεση είναι ότι οι συμφωνίες αυτές έχουν απροσδιόριστη διάρκεια στο μέλλον. «Πολλές από τις συμφωνίες αυτές έχουν όρους που προβλέπουν ότι ακόμα και αν ανακαλύψεις κάτι στο μέλλον χρόνια αφότου έχει φύγει από την εταιρεία, αυτό θα είναι ιδιοκτησία της εταιρείας έτσι κι αλλιώς», λέει η Λόμπελ.

Διαβάστε ακόμη: Δώδεκα επαγγέλματα «χωρίς πτυχίο»

Ακούγεται παράξενο αλλά οι συμφωνίες αυτές έχουν νομική βάση. Στο βιβλίο της η Λόμπελ αναφέρει παραδείγματα εταιρειών που μήνυσαν πρώην υπαλλήλους τους, κυρίως όσους ξεκίνησαν δικές τους εταιρείες. Αυτές οι μηνύσεις σκοτώνουν μια νέα εταιρεία. «Η απειλή προσφυγών είναι κόκκινο πανί για τους επενδυτές», επισημαίνει η Λόμπελ. «Τα επενδυτικά κεφάλαια δεν θα σε πλησιάσουν ποτέ».

Ορισμένες πολιτείες -η Καλιφόρνια, το Ντέλαγουερ, το Ιλινόις, το Κάνσας, η Μινεσότα, η Ουάσινγκτον και η Βόρεια Καρολίνα- έχουν νομοθεσίες που θέτουν όρια στους περιορισμούς που μπορούν να θέσουν οι εργοδότες πάνω στις ιδέες των υπαλλήλων τους.

Στην Καλιφόρνια τα δικαστήρια προσεγγίζουν τις συμφωνίες μη-ανταγωνισμού με την ίδια νομική προσέγγιση που αντιμετωπίζουν τις συμφωνίες ανάθεσης περιορίζοντας τους υπερβολικούς περιορισμούς και τη μεγάλη έκταση. Επίσης, η πολιτειακή νομοθεσία ορίζει ότι στο βαθμό που έχεις αναπτύξει την ιδέα σου στον ελεύθερό σου χρόνο δίχως να κάνεις χρήση οποιουδήποτε πόρου του εργοδότη σου η συμφωνία ανάθεσης δεν μπορεί να σε περιορίσει (σίγουρα ο εργοδότης σου το γνωρίζει αυτό αλλά μπορεί να πιστεύει ότι έτσι θα σε αποτρέψει).

Διαβάστε ακόμη: Πώς να βρείτε το επόμενο «αστέρι» της επιχείρησής σας

Ορισμένες φορές όμως είναι δύσκολο να αποδείξεις πότε εφευρέθηκε κάτι κι αυτό αποτελεί σοβαρό ισχυρισμό σε ορισμένες μεγάλες δικαστικές διαμάχες. Για να προστατευθεί λοιπόν κανείς από περιπτώσεις αγωγών, η Λόμπελ συνιστά να κρατά πολύ αναλυτικό αρχείο. «Έγγραφα που να αποδεικνύουν σε τι στάδιο βρισκόταν η εργασία σας πριν προσληφθείτε», λέει. «Μπορείτε να στείλετε ηλεκτρονικό μήνυμα στον εαυτό σας ή να το ταχυδρομήσετε σε εσάς για να υπάρχει σφραγίδα ημερομηνίας.

Στη συνέχεια αρχίστε να κρατάτε ημερολόγιο, σημειώνοντας τις ώρες εργασίας σας για να αποδείξετε ότι, αφότου προσληφθήκατε, συνεχίσατε να δουλεύετε πάνω στην ιδέα σας στον ελεύθερό σας χρόνο, τα απογεύματα και τα σαββατοκύριακα. Μη ξεχάσετε να χρησιμοποιείτε διαφορετικά εργαλεία από εκείνα της εργασίας σας, π.χ. διαφορετικό φορητό υπολογιστή».

Η Λόμπελ επισημαίνει ότι μπορεί να μην αισθάνεστε άνετα με την ιδέα να ξεκινήσετε μια καινούργια δουλειά λαμβάνοντας παράλληλα προφυλάξεις έναντι πιθανού μελλοντικού ανταγωνισμού – «Είναι ο ίδιος λόγος για τον οποίο σε πολλούς ανθρώπους δεν αρέσουν τα προγαμιαία συμβόλαια»- αλλά δεν υπάρχει άλλη επιλογή.

«Το ζήτημα κατ’ εμέ δεν είναι θέμα επιχειρήσεων που στρέφονται εναντίον εργαζομένων, είναι θέμα επιχειρήσεων που στρέφονται εναντίον επιχειρήσεων», προσθέτει. «Έχει να κάνει με τον ανταγωνισμό μεταξύ τους. Ούτως ή άλλως οι εργοδότες πρέπει να προσλάβουν κόσμο και θέλουν τους καλύτερους που μπορούν να έχουν. Μακροπρόθεσμα λοιπόν αυτά τα περιοριστικά, ανεπαρκή συμβόλαια δεν τους βοηθούν. Η δημόσια πολιτική πρέπει να επιτρέπει την ελεύθερη ροή του ταλέντου».

Ήδη σε ορισμένα μέρη αυτό εφαρμόζεται.