Ντόναλντ Τραμπ: Ο μη παραγωγικός ναρκισσιστής

του Jeffrey Pfeffer*

Ναι, ο Ντόναλντ Τραμπ είναι ένας ναρκισσιστής. Βάζει του όνομά του – συχνά με τεράστια γράμματα – στα πάντα, από κτίρια έως αεροπλάνα. Συνεχώς καυχιέται για τον πλούτο του και το επιχειρηματικό του δαιμόνιο, μερικές φορές υπερβάλλοντας τα επιτεύγματά του.

Ο Trump αποφεύγει τη σεμνότητα που ο best-seller συγγραφέας Jim Collins προσδιόρισε στο βιβλίο Good to Great ότι χαρακτηρίζει τους ηγέτες επιπέδου 5· τους ανθρώπους, δηλαδή, που με μεγάλη ​​αποφασιστικότητα αλλά και με μια προθυμία να βρίσκονται στο παρασκήνιο οδηγούν τις εταιρείες τους σε απίστευτα επίπεδα απόδοσης. Αλλά και πάλι, ο Trump βοηθά να κατανοήσουμε το γεγονός ότι συχνά αναζητούμε ηγέτες με ιδιότητες και συμπεριφορές αρκετά διαφορετικές απ’ αυτές που λέμε πως θέλουμε.

Ο ναρκισσισμός, «ένα χαρακτηριστικό της προσωπικότητας που περιλαμβάνει τη μεγαλομανία, την αλαζονεία, την εσωστρέφεια, την αίσθηση του δικαιώματος, την εύθραυστη αυτοεκτίμηση, και την εχθρότητα» – έχει πολλά πλεονεκτήματα. Λόγω της φαινομενικής αυτοπεποίθησης και εξωστρέφειάς τους, οι ναρκισσιστές φαίνεται να ενσαρκώνουν τις ιδιότητες που αποδίδονται στους ηγέτες. Πολλές έρευνες δείχνουν ότι οι ναρκισσιστές είναι πιο πιθανό να επιλεγούν σε ηγετικούς ρόλους, τόσο σε επίσημες όσο και σε ανεπίσημες θέσεις.

Σε ένα διορατικό άρθρο για τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα των ναρκισσιστικών ηγετών, ο Michael Maccoby, συγγραφέας του βιβλίου The Productive Narcissist, σημείωσε ότι πολλοί επιτυχημένοι πολιτικοί και επιχειρηματικοί ηγέτες – άνθρωποι όπως ο Larry Ellison, ο Jack Welch, ο Steve Jobs, και ναι, ο Ντόναλντ Τραμπ – εκδηλώνουν ναρκισσιστικές τάσεις. Ο Maccoby υποστήριξε ότι οι σύγχρονοι ηγέτες των επιχειρήσεων, με το υψηλό προφίλ τους και τις εκστρατείες δημοσίων σχέσεων, είναι πιο ναρκισσιστές από τους προκατόχους τους, με ένα «μεγάλο αριθμό ναρκισσιστών στο τιμόνι των επιχειρήσεων σήμερα». Η εκτίμηση του Maccoby ευθυγραμμίζεται με στοιχεία που δείχνουν αύξηση των μέσων επιπέδων ναρκισσισμού στον γενικό πληθυσμό και στους φοιτητές, και δεδομένα που επιβεβαιώνουν ότι οι φοιτητές επιχειρηματικών σπουδών είναι πιο ναρκισσιστές από τους φοιτητές που αποφασίζουν να σπουδάσουν άλλα αντικείμενα.

Τα ναρκισσιστικά χαρακτηριστικά, όπως μια εμμονή με τα pet projects του ηγέτη, μπορεί να είναι χρήσιμη, αν όχι απαραίτητη, για την υλοποίηση των τολμηρών αλλαγών και των μεγάλων στοιχημάτων που βοηθούν στον επαναπροσδιορισμό επιχειρήσεων και βιομηχανιών. Ο καθηγητής του Stanford Business School, Charles O’Reilly, και οι συνεργάτες του σημειώνουν ότι «οι ναρκισσιστές είναι πιο πιθανό να θεωρηθούν πηγή έμπνευσης, να επιτύχουν σε καταστάσεις που απαιτούν αλλαγές, και να είναι μια δύναμη υπέρ της δημιουργικότητας».

Αλλά ο Maccoby και άλλοι έχουν επίσης εντοπίσει ορισμένα χαρακτηριστικά που εμποδίζουν την αποτελεσματικότητα των ναρκισσιστών ηγετών. Αυτά περιλαμβάνουν την υπερβολική ευαισθησία στην κριτική, τις φτωχές δεξιότητες ακρόασης, την έλλειψη ενσυναίσθησης ή μια έντονη επιθυμία ανταγωνισμού, και μια αποστροφή προς τις λεπτομέρειες της καθημερινότητας. Μια μετα-ανάλυση της έρευνας για τους ναρκισσιστές ηγέτες κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ο ναρκισσισμός προβλέπει περισσότερο την εμφάνιση του ηγέτη παρά την αποτελεσματικότητα της ηγεσίας. Το πιο σημαντικό: υπάρχει μια καμπυλόγραμμη σχέση μεταξύ του ναρκισσισμού και της αποτελεσματικότητας ενός ηγέτη. Με άλλα λόγια, κάποιος βαθμός ναρκισσισμού είναι καλός, αλλά από εκεί και πέρα ο επιπλέον ναρκισσισμός είναι πιθανώς επιβλαβής.

Άρα, τι περιορίζει τον ναρκισσισμό ώστε να μην φτάσει σε αντιπαραγωγικά επίπεδα; Οι εξωτερικοί περιορισμοί και ο έλεγχος της πραγματικότητας. Ο Steve Jobs διοίκησε μια εισηγμένη εταιρεία και απολύθηκε. Ο Larry Ellison διοίκησε επίσης μια εισηγμένη εταιρεία με ένα προφανώς ανεξάρτητο διοικητικό συμβούλιο και, επιπλέον, έγινε στόχος κυρώσεων από την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς για λογιστικές παρατυπίες, συμπεριλαμβανομένου και του «φουσκώματος» των πωλήσεων. Εντωμεταξύ, ο Jack Welch κατάφερε να ανέβει στην κορυφή της ιεραρχίας στην General Electric, διοίκησε μια εισηγμένη εταιρεία με ένα διοικητικό συμβούλιο, και είχε ανθρώπους ακριβώς κάτω απ’ αυτόν που ανήλθαν στη θέση του CEO βάσει της αξίας τους. Εκείνος συνεργάστηκε με επιτυχία με άλλους ισχυρούς ηγέτες που θα μπορούσαν δυνητικά να τον έχουν αμφισβητήσει.

Οι πολιτικοί δεν πρέπει να κερδίσουν μόνο το κοινό, αλλά και υποστηρικτές στο δικό τους κόμμα καθώς και χορηγούς. Έχοντας παρακολουθήσει τη διαδικασία συγκέντρωσης πόρων στο Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ, μπορώ να σας πω ότι τίποτα δεν βοηθάει τη ροή του χρήματος όσο η ικανότητα να κολακεύεις έναν δυνητικό δότη ατέλειωτα – που απαιτεί το «βύθισμα» του δικού σου εγώ. Η συγκέντρωση πόρων για πολιτικούς σκοπούς λειτουργεί με τον ίδιο τρόπο.

Ο Trump δεν έχει διοικήσει μια δημόσια εταιρεία με ένα ανεξάρτητο διοικητικό συμβούλιο. Ενώ έχει σίγουρα συναντήσει αναποδιές – πτωχεύσεις καζίνο για παράδειγμα – δεν έχει απολυθεί. Δεν χρειάστηκε να κερδίσει την εύνοια αφεντικών ή μελών του διοικητικού συμβουλίου για να πιάσει δουλειά ή να τη διατηρήσει. Δεν έχει θέσει υποψηφιότητα για αιρετό αξίωμα, κάτι που απαιτεί να προσεγγίζεις δωρητές και να βάζεις στην άκρη το εγώ σου. Ο ίδιος δεν είχε ποτέ έναν ρόλο, όπως π.χ. εκείνον του κυβερνήτη ή του δημάρχου, όπου για να γίνουν τα πράγματα που χρειάζονται απαιτείται η υποστήριξη των νομοθετών ή των μελών του δημοτικού συμβουλίου. Εν ολίγοις, ο Ντόναλντ Τραμπ έχει περάσει τα 60 χωρίς να έχει αντιμετωπίσει τις έκτακτες καταστάσεις που θα μπορούσαν δυνητικά να περιορίσουν τις ναρκισσιστικές συμπεριφορές – καταστάσεις που πολλοί άλλοι παραγωγικοί ναρκισσιστές έχουν συναντήσει.

Είναι, βέβαια, πάντα δυνατή η εκμάθηση των συμπεριφορών που κάνουν τη διαπροσωπική επιρροή να δουλέψει. Οι άνθρωποι μπορούν να μάθουν να ακούν· να οικοδομούν την κατανόηση μέσω της ενσυναίσθησης· να μην είναι οι πρώτοι που θα μιλήσουν, ή οι πιο θορυβώδεις· να εργάζονται από κοινού σε ομάδες· και να μετριάζουν την ανταγωνιστική, περιφρονητική συμπεριφορά. Αν και κατά πόσον, σε αυτό το στάδιο της ζωής του, ο Ντόναλντ Τραμπ μπορεί να κάνει οτιδήποτε από αυτά παραμένει ένα ανοιχτό ερώτημα. Αν δεν το κάνει, προβλέπω αρκετές δυσκολίες για το Trump show.

* Ο Τζέφρι Φέφερ είναι Καθηγητής Οργανωτικής Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ.

Πηγή: fortune.com