Ο μέγας Έλληνας αστροφυσικός που κατέκτησε το διάστημα
Ο Σταμάτης Κριμιζής μιλάει στο FortuneGreece.com για το ταξίδι του από την Χίο μέχρι τον Ήλιο!
Οι συσκευές και τα πειράματά του έχουν ταξιδέψει και στους 8 πλανήτες του ηλιακού μας συστήματος, όπως και σε αστεροειδείς, και αναμένεται να ταξιδέψουν και στον Ήλιο. Με την ευκαιρία της απονομής του βραβείου «Νίκη» από το Τεχνολογικό Ινστιτούτο Αθηνών (Athens Information Technology) την Κυριακή 8 Δεκεμβρίου για την προσφορά του στην επιστήμη και ειδικά στη φυσική του διαστήματος, ο δρ. Σταμάτης Κριμιζής μιλάει στο FortuneGreece.com για τη σημασία των διαστημικών προγραμμάτων, τη δική του συνεισφορά στην κατάκτηση του Διαστήματος, και γιατί θα αργήσουμε πάρα πολύ να στείλουμε ανθρώπους στον Άρη.
Από όλα τα project που συμμετείχατε και τα προγράμματα που ήσασταν επικεφαλής, ποιο είναι το αγαπημένο σας;
Προφανώς είναι το Voyager. Είναι πραγματικά η πιο σημαντική αποστολή του 20ου αιώνα. Δεν υπήρξε καλύτερη. Ξεπέρασε όλες τις προβλέψεις με τη διάρκεια του και τις ανακαλύψεις που έχει κάνει. Ο αρχικός προορισμός ήταν να πάμε στον Δία και στον Κρόνο. Μετά εμείς πήγαμε και στον Ουρανό και στον Ποσειδώνα και έχουμε συμπληρώσει ήδη 36 χρόνια στο διάστημα.
Ξέρατε ότι ήταν δυνατό να γίνει;
Ξέραμε ότι ήταν τεχνικά δυνατό και έτσι η επιστημονική ομάδα με τους μηχανικούς θέσαμε τις προδιαγραφές ώστε σε κανένα από τα υποσυστήματα να μην υπάρχει περιορισμός που να σταματάει την αποστολή μετά στον Κρόνο. Τότε Όταν το πρόγραμμα εγκρίθηκε το 1970 ήταν πρόεδρος ο Νίξον ο οποίος είχε πει ρητώς να μην πάμε πέρα από τον Δία και τον Κρόνο για να μην ξοδέψουμε περισσότερα χρήματα. Βέβαια εμείς γνωρίζαμε ότι ως το 1977 που θα γινόταν η εκτόξευση ο Νίξον δεν θα ήταν πια πρόεδρος. Τελικά έφυγε από την Προεδρία πολύ πιο νωρίς.
Πώς ακριβώς συμμετείχατε εσείς στο σχεδιασμό των αποστολών;
H επιστημονική κοινότητα, μέσω της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών και της επιτροπής που λέγεται Space Science Board, τα μέλη του οποίου είναι κυρίως εκτός NASA, καθορίζουν τους επιστημονικούς στόχους της επόμενης δεκαετίας. Στη συνέχεια η NASA παίρνει τις συστάσεις αυτές και σύμφωνα με τους πόρους που υπάρχουν, και με τη βοήθεια της επιστημονικής κοινότητας πάλι, επιλέγει ποιες αποστολές θα προωθήσει. Μετά οι επιστήμονες καλούνται να υποβάλλουν προτάσεις για πειράματα -ο ανταγωνισμός είναι μεγάλος. Έτσι επιλέχθηκε τότε η πρόταση μας για το Voyager, (είχαν υποβληθεί περίπου 300 προτάσεις για 9 όργανα), ένα πείραμα που είχαμε σχεδιάσει εγώ με συναδέλφους μου από τα πανεπιστήμια Johns Hopkins, του Maryland, της Καλιφόρνιας κ.ά.,
Έχετε αναρωτηθεί αν είχατε μείνει στην Ελλάδα, αν είχατε μείνει στη Χίο, ποια θα ήταν η πορεία σας;
Θα ήταν όπως σχεδόν όλων των συμμαθητών μου που έγιναν καπετάνιοι – και θα είχα πολύ μεγαλύτερη περιουσία. Δύο από εμάς γίναμε φυσικοί. Ο ένας έμεινε στην εκπαίδευση και έγινε γενικός επιθεωρητής, εγώ έφυγα και πήγα για να σπουδάσω στο εξωτερικό.
Διαβάστε ακόμη: Ο «Μινώταυρος» της NASA στέλνει στο διάστημα 29 δορυφόρους
Πηγαίνοντας, είχατε στο μυαλό σας τη φυσική, ή και το Διάστημα;
Η διαστημική εποχή άρχισε όταν ήμουν πρωτοετής στο πανεπιστήμιο. Εγώ είχα ξεκινήσει ως ηλεκτρολόγος μηχανικός, αλλά μετακινήθηκα στη φυσική. Είχα τη μεγάλη τύχη να συναντήσω τον καθηγητή Van Allen, ο οποίος ήταν ο πατέρας του αμερικανικού διαστημικού προγράμματος και ανακάλυψε τις ζώνες ακτινοβολίας γύρω από τη γη που πήραν και το όνομά του ως οι “Ζώνες Βαν Άλλεν” . Με κάλεσε να δουλέψω μαζί του, ως μεταπτυχιακός φοιτητής. Κατάλαβα ότι ήμουν πολύ τυχερός και ότι έπρεπε να δουλέψω σκληρά για να μπορέσω να εκμεταλλευτώ τις ευκαιρίες που μου παρουσιάζονταν. Και αυτό ήταν κατά κάποιο τρόπο η συνταγή όλης μου της καριέρας. Ποτέ μου δεν έκανα αίτηση για δουλειά, οι διάφοροι προϊστάμενοι μου ζητούσαν να αναλάβω μια ανώτερη θέση και ότι αναλάμβανα ήταν επειδή αισθανόμουν την υποχρέωση να το κάνω. Για τη χώρα, για τη NASA, για το πανεπιστήμιο στο Johns Hopkins και τα τελευταία χρόνια για την Ελλάδα με το Εθνικό Συμβούλιο Έρευνας και Τεχνολογίας κλπ.
Η διαφορά της NASA του ’60 και του ’70, με σήμερα, είναι μεγάλη;
Είναι πράγματι μεγάλη διότι τότε η NASA ήταν κυβερνητική υπηρεσία που είχε ελκύσει τα καλύτερα και λαμπρότερα μυαλά. Αλλά μετά το τέλος του προγράμματος Apollo (σ.σ. το 1973) οι προϋπολογισμοί μειώνονταν και όλοι αυτοί οι άνθρωποι έγιναν ανάρπαστοι στον ιδιωτικό τομέα. Αυτοί που έμειναν πίσω είχαν, δυστυχώς, μια τάση προς τη γραφειοκρατία και την ατολμία. Εμείς στα πανεπιστήμια αντιστεκόμασταν σε αυτή την τάση και είχαμε πολλές φορές ομηρικές μάχες ανάμεσα στην επιστημονική κοινότητα και στην γραφειοκρατία της NASA, στις οποίες είχα λάβει μέρος κι εγώ σε μεγάλο βαθμό. Στο τέλος και εκείνοι έβαζαν νερό στο κρασί τους, και εγώ ήξερα μέχρι πού να τους πιέσω. Είχαμε ένα modus vivendi.
Διαβάστε επίσης: Ταξίδι 10 μηνών στον Άρη για το σκάφος «Maven» της NASA
Από ότι καταλαβαίνω, πρέπει όσον καιρό διευθύνατε το επιστημονικό πρόγραμμα, ο μισός χρόνος σας ήταν στα εργαστήρια και ο άλλος μισός στις διαπραγματεύσεις.
Όταν έχεις 600 ανθρώπους να πληρώσεις, δημιουργείς προγράμματα που χρειάζονται χρηματοδότηση και υποστήριξη της επιστημονικής κοινότητας και του Κονγκρέσο και τέλος κάνεις επαφές και παρουσιάσεις με την διοίκηση της NASA για να προωθηθούν αυτά τα προγράμματα, αυτό είναι μία πλήρης απασχόληση από μόνο του. Έτσι, μετά από 13 χρόνια σταμάτησα το 2004 να είμαι επικεφαλής του Space Department του Johns Hopkins, άλλωστε είχα ήδη φτάσει τον ετήσιο προϋπολογισμό στα $215 εκατομμύρια και σχεδιάσει προγράμματα για τα επόμενα 10 χρόνια.
Ο κόσμος ρωτά αν θα πάμε σε άλλους πλανήτες ή αν θα τους αποικίσουμε
Πολύ δύσκολα, και δεν έχει και επιστημονικό ενδιαφέρον. Ο κόσμος ίσως δεν ξέρει πως το 95% των επιστημονικών αποκαλύψεων προέρχεται από τα ρομποτικά διαστημόπλοια. Οι ανακαλύψεις που έχουν προέλθει από το επανδρωμένο πρόγραμμα είναι ελάχιστες και κυρίως για το θεαθήναι. Αλλά αρέσει στον κόσμο, τα ανθρώπινα πληρώματα στο διάστημα «πουλάνε» πολιτικά και έχουν δημιουργήσει πολλές θέσεις εργασίας. Σε κάθε περίπτωση, δεν βλέπω ούτε καν την αρχή της επανδρωμένης αποστολής στον ‘Αρη να γίνεται στο εγγύς μέλλον, πόσο μάλλον τον εποικισμό.
Λένε ότι η επιστήμη δημιουργεί συνεχώς νέα ερωτήματα. Η δική σας δουλειά πόσα νέα ερωτήματα έχει δημιουργήσει;
Συνεχώς αυτό κάνουμε. Τα συμπεράσματα του Voyager απέδειξαν πως οι προβλέψεις των θεωρητικών φυσικών για το τι θα βρούμε εκεί έξω ήταν λανθασμένες. Στον τομέα του Διαστήματος, το πείραμα οδηγεί τη θεωρία και όχι η θεωρία το πείραμα. Ναι μεν γίνονται προβλέψεις, αλλά στην πραγματικότητα είναι τόσοι πολλοί οι άγνωστοι παράγοντες που τα πειράματα αποδεικνύουν ότι οι προβλέψεις είναι συνήθως ανεπαρκείς. Έτσι τα ερωτήματα ανανεώνονται συνεχώς.
Ο πλανήτης Γη όπως δεν τον έχετε ξαναδεί
Είστε διάσημος, είστε πολυβραβευμένος, είστε σεβάσμιος. Τι σας κάνει να σκέφτεστε αυτό;
Α, δεν το σκέφτομαι. Το καλό είναι ότι οι συνάδελφοι μου έχουν μία καλή γνώμη για την δουλειά μου, αλλά η δουλειά είναι δουλειά και συνήθως στην επιστήμη ρωτάμε «Τι έχεις κάνει τώρα τελευταία;». Εγώ προσπαθώ τουλάχιστον, παρά την ηλικία μου, να μην αποφοιτήσω στον κλάδο των… πρώην αστέρων.
Πόσα χρόνια σκοπεύετε ακόμη να εργάζεστε;
Συνεχώς. Δεν παίζω γκολφ, έχω ταξιδέψει σε όλο τον κόσμο και δεν με ενδιαφέρει να ξαναταξιδέψω, δεν μ’αρέσει να κάτσω στον καναπέ να δω τηλεόραση. Αν ζήσω αρκετά, περιμένω το 2018 που θα κάνουμε την εκτόξευση του Solar Probe Plus προς τον Ήλιο. Ένα πρόγραμμα που το προωθώ τα τελευταία 25 χρόνια και τελικώς χρηματοδοτήθηκε….
Τι θα συμβουλεύατε έναν νέο φοιτητή που βλέπει την καριέρα σας και θα ήθελε να κάνει κάτι παρόμοιο;
Το έχω πει επανειλημμένως και δημοσίως. Έτσι όπως είναι η κατάσταση με τα πανεπιστήμια στην Ελλάδα, καλύτερα να φύγει. Έχουμε τρομερά προβλήματα, γίνονται πράγματα στα ΑΕΙ που είναι ανήκουστα στο εξωτερικό. Δεν μπορείς να μορφώσεις ένα παιδί όταν δεν πηγαίνει στην τάξη, όταν δεν ακούει τον καθηγητή, όταν το όλο σύστημα βασίζεται στην παπαγαλία και όχι στον τρόπο του σκέπτεσθαι και στην ανακάλυψη καινούριας γνώσης. Ωστόσο, θα του ’λεγα όχι να φύγει για πάντα, αλλά να εμποτιστεί με τις πραγματικές αξίες και το ήθος της επιστήμης και της αξιοπρέπειας και μετά να επιστρέψει. Να δημιουργηθεί μία κρίσιμη μάζα για να αλλάξουμε το σύστημα εδώ.
Διαβάστε: Εξομολογήσεις ενός «επικίνδυνου μυαλού»
Ποιος είναι ο Σταμάτης Κριμιζής
Ο δρ. Σταμάτης Κριμιζής γεννήθηκε το 1938 στη Χίο και τελείωσε το σχολείο στο τοπικό Γυμνάσιο Αρρένων το 1956. Στη συνέχεια, καθώς ο πατέρας του ήταν μετανάστης που πηγαινοερχόταν στην Αμερική, ο Δρ. Σταμάτιος Κριμιζής φοίτησε στα Πανεπιστήμια της Μινεσότα (Πτυχίο Φυσικής, 1961) και της Αϊόβα (μεταπτυχιακή εξειδίκευση M.Sc. 1963, διδακτορική διατριβή Ph.D. 1965) των ΗΠΑ. Εργάστηκε ως καθηγητής της Σχολής Φυσικής και Αστρονομίας του Πανεπιστημίου της Αιόβα και το 1968 ανέλαβε την ηγεσία της Ομάδας Διαστημικής Φυσικής και Διαστημικών Οργάνων στο Εργαστήριο Εφαρμοσμένης Φυσικής (Applied Physics Laboratory) του Πανεπιστημίου Johns Hopkins, όπου και υπηρέτησε ως καθηγητής. Το 1980 έγινε επιστημονικός διευθυντής, το 1991 επικεφαλής της Διοίκησης Διαστήματος και το 2004 επίτιμος διευθυντής.
Είναι επικεφαλής ερευνητής σε διάφορες διαστημικές αποστολές της NASA, συμπεριλαμβανομένων και των Voyager 1 και 2, και στην αποστολή του Cassini-Huygens στον Κρόνο και στον Τιτάνα.
Εχει σχεδιάσει όργανα που έχουν ταξιδέψει και στους οκτώ πλανήτες του Ηλιακού Συστήματος και με την εν εξελίξει αποστολή New Horizons, η οποία κατευθύνεται προς τον Πλούτωνα. Στο ενεργητικό του έχει περισσότερες από 530 δημοσιευμένες εργασίες σε επιστημονικά έντυπα, ενώ έχει γράψει και βιβλία σχετικά με τη φυσική του Ηλίου, τον μεσοαστρικό χώρο, τις πλανητικές μαγνητόσφαιρες και την ηλιόσφαιρα.
Έχει λάβει δύο φορές το Exceptional Scientific Achievement Medal της NASA και είναι μέλος των American Physical Society, American Geophysical Union, American Association for the Advancement of Science και American Institute of Aeronautics and Astronautics.
Το 2002 βραβεύθηκε με το τιμητικό COSPAR’s Space Science Award, ενώ έχει αποσπάσει πολλές άλλες διακρίσεις όπως το Basic Sciences Award της Διεθνούς Ακαδημίας Αστρoναυτικής και το χρυσό μετάλλιο του CEAS (Council of European Aerospace Societies) τo 2011. Ως μέλος της Ακαδημίας Αθηνών από 2004 διευθύνει το Γραφείο Ερευνας της Επιστήμης του Διαστήματος.
Από το 2006 ως το 2010 υπηρέτησε ως αντιπρόσωπος της Ελλάδας στο συμβούλιο του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ESA) και από τον Σεπτέμβριο του 2010 ως πρόεδρος έχει αναλάβει τα ηνία του Εθνικού Συμβουλίου Έρευνας και Τεχνολογίας (ΕΣΕΤ).
Βραβείο Νίκη
Tο Βραβείο Νίκη 2013, που έχει καθιερώσει το Athens Information Technology (ΑΙΤ) από το 2009, απονεμήθηκε φέτος στον Καθηγητή αστροφυσικής Σταμάτιο Κριμιζή, επίτιμο διευθυντή στον Τομέα Διαστήματος του Εργαστηρίου Εφαρμοσμένης Φυσικής του πανεπιστημίου Τζονς Χόπκινς των ΗΠΑ, στην εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε στο ξενοδοχείο Μεγάλη Βρετανία, την Κυριακή 8 Δεκεμβρίου. Την απονομή έκανε ο υπουργός Παιδείας Κ. Αρβανιτόπουλος.
Ο θεσμός του Βραβείου Νίκη, έχει καθιερωθεί, με σκοπό την αναγνώριση των διεθνώς διακεκριμένων Ελλήνων προσωπικοτήτων για την συμβολή τους στην πρόοδο των επιστημών και της τεχνολογίας και την προβολή του Ελληνισμού. Ο κ. Σταμάτιος Κριμιζής βραβεύθηκε για τη σημαντική συνεισφορά του στη Διαστημική Φυσική.
