ΟΚΑΑ: Από χρεωμένη ΔΕΚΟ κερδοφόρος οργανισμός

Από τον Απόστολο Μαγγηριάδη*

Είναι Σάββατο πρωί στην κεντρική αγορά του Ρέντη. Μια οικογένεια ψωνίζει από το κρεοπωλείο της αγοράς και στη συνέχεια αγοράζει ψάρια από το ιχθυοπωλείο. «Ερχόμαστε εδώ, γιατί οι τιμές είναι χαμηλότερες» μας εξηγεί ο Γιώργος Πετρίδης, ιδιωτικός υπάλληλος. «Έπειτα, βολεύει. Είναι ανοιχτά και τις Κυριακές. Ψωνίζουμε απευθείας από τους χονδρέμπορους, και πιστεύω ότι το προϊόν που προσφέρουν εδώ είναι εξαιρετικά προσεγμένο». Ψώνια στην κεντρική αγορά; Ακούγεται κάπως παράξενο. Κι όμως, εδώ και λίγες εβδομάδες ο κλάδος λιανικής των κεντρικών αγορών της Αθήνας βρίσκεται σε πλήρη λειτουργία. Έτσι, μετά το ιχθυοπωλείο, το παντοπωλείο παραδοσιακών προϊόντων και το αρτοποιείο, άνοιξε τις πόρτες του για τους καταναλωτές και το κρεοπωλείο της αγοράς.

«Έπρεπε να σκεφτούμε κάτι άμεσο, κοντά στον κόσμο, που θα διασφαλίσει τα βασικά αγαθά του νοικοκυριού, όπως κρέας, ψάρι, φρούτα και λαχανικά. Κι όλα αυτά μέσα σε ένα άνετο και ασφαλές περιβάλλον, με πάρκινγκ και άμεση πρόσβαση, μειώνοντας θεαματικά τον οικονομικό προϋπολογισμό» επισημαίνει ο διευθύνων σύμβουλος του Οργανισμού Κεντρικών Αγορών και Αλιείας (ΟΚΑΑ) Παναγιώτης Σταμπουλίδης, ξεναγώντας μας στις εγκαταστάσεις της αγοράς. Οι έμποροι τον χαιρετούν.

«Γεια σου, κύριε Πάνο», φωνάζει ένας κύριος, γύρω στα 50, που τακτοποιεί τα προϊόντα στα ράφια του παντοπωλείου. Φαίνεται να υπάρχει οικειότητα. «Έρχομαι εδώ κάθε μέρα από τις 7 το πρωί και κάθομαι τουλάχιστον μέχρι τις 7 το απόγευμα. Γνωρίζω τους περισσότερους από τους επαγγελματίες. Θέλω ο κόσμος να αλλάξει την εικόνα που είχε για την κεντρική αγορά. Να φύγει με τον ένα ή τον άλλο τρόπο αυτή η παγιωμένη αντίληψη ότι εδώ είναι το χονδρεμπόριο, ότι λειτουργεί με άλλους κανόνες από αυτούς που πρέπει να διέπουν μια αγορά, αλλά και να αποτάξουμε τα γνωστά προβλήματα που είχε ο οργανισμός με σκάνδαλα και διαφθορά»…

«Το πραγματικά κοινωνικό κράτος δεν χτίζεται με λαϊκισμούς, ούτε με παρακομματικούς μηχανισμούς» είχε δηλώσει ο πρωθυπουργός κατά τη διάρκεια των εγκαινίων της Αγοράς του Καταναλωτή πριν από μερικές μέρες. Ο Αντώνης Σαμαράς ήταν ο πρώτος πρωθυπουργός που επισκέφτηκε τον ΟΚΑΑ έπειτα από μισό αιώνα. Στη σύντομη ομιλία του διευκρίνισε πως ο αγώνας για την κυβέρνησή του κερδίζεται στην καθημερινότητα, με την αναγνώριση των τεράστιων δυσκολιών που αντιμετωπίζει η ελληνική οικογένεια, προσθέτοντας παράλληλα ότι πολλές φορές το ελληνικό Δημόσιο δεν λειτουργεί ως πραγματικό στήριγμα για τον Έλληνα πολίτη.

Στο κτίριο διοίκηση του ΟΚΑΑ βρίσκεται εντοιχισμένη μια αναμνηστική πλάκα που ενημερώνει τον επισκέπτη ότι η ανέγερση της λαχαναγοράς ολοκληρώθηκε με τη δαπάνη και τη συνεργασία των κυβερνήσεων της Ελλάδος και των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής, την περίοδο 1959-1965. Η αγορά του Ρέντη, επιλεγμένη σε στρατηγικό σημείο, κοντά στο λιμάνι του Πειραιά και στην τομή των εθνικών οδών Λαμίας και Κορίνθου, αντικατέστησε τις παλιές λαχαναγορές των Αθηνών και του Πειραιά, που λειτουργούσαν από την περίοδο του Μεσοπολέμου. Η φήμη τους ήταν σκοτεινή: οι συνθήκες εργασίας ήταν σκληρές, το νυχτερινό ωράριο λειτουργίας δημιουργούσε σκιές σε όλα τα επίπεδα των συναλλαγών, που χαρακτηρίζονταν από πλήρη διαφθορά, ενώ οι κανόνες υγιεινής και ασφάλειας των τροφίμων σπάνια τηρούνταν. Πάντως, από το χάος της εποχής των «λεμονάδικων» μέχρι και σχετικά πρόσφατα, στις κεντρικές αγορές επικρατούσαν οι «άγραφοι νόμοι», οι ελληνοποιήσεις προϊόντων και η αισχροκέρδεια.

Το γραφείο του Παναγιώτη Σταμπουλίδη βρίσκεται μέσα στο κτίριο διοίκησης, ακριβώς απέναντι από τα καταστήματα λιανικής. Όλη η υπόλοιπη αγορά βρίσκεται απλωμένη πίσω του, σε μια έκταση 260 στρεμμάτων. Βάσει της δικής του πείρας, η παγιωμένη αντίληψη του κόσμου για την αγορά ήταν προφανώς δομημένη στη λανθασμένη σχέση του έμπορα με τη διοίκηση του οργανισμού.  «Αυτό έπρεπε να το αλλάξουμε. Όντως, τον Αύγουστο του 2011 ξεκινήσαμε την αλλαγή του θεσμικού πλαισίου, κόβοντας τον ομφάλιο λώρο μεταξύ διοίκησης και συναλλασσομένων». Οι μισθώσεις και η εκμετάλλευση διαφόρων επιφανειών του οργανισμού μπήκαν σε ένα ανταγωνιστικό πλαίσιο, ενώ η ενοικίαση των καταστημάτων βασίστηκε σε πλειοδοτικούς διαγωνισμούς, με αποτέλεσμα να μπουν καινούργιες επιχειρήσεις στην αγορά. Έτσι, ο οργανισμός εισέπραξε από τα τέλη μεταβίβασης του νέου κανονισμού μισθώσεων περισσότερες από εξακόσιες χιλιάδες ευρώ.

Ήταν μια από τις πρώτες αλλαγές που δρομολόγησε στον οργανισμό ο Παναγιώτης Σταμπουλίδης όταν ανέλαβε τη διοίκηση του ΟΚΑΑ, τον Ιούνιο του 2011. Ήταν 31 χρόνων, ο νεότερος σε ηλικία διοικητής ΔΕΚΟ της χώρας. Με ξεκάθαρη εντολή από την πολιτική ηγεσία να αλλάξει τις συνήθειες και τις πρακτικές που σήμαιναν επιπρόσθετα κόστη, επαναπροκήρυξε όλες τις συμβάσεις με 30% λιγότερο κόστος, συμμάζεψε τις αμοιβές των προμηθευτών και μείωσε τη μισθοδοσία κοντά στο 25%-30%. Αποτέλεσμα; Η εταιρεία επέστρεψε στην κερδοφορία το 2012, με κέρδος 0,5 εκατ. ευρώ, ενώ αναμένει τετραπλασιασμό των κερδών για το 2013.

Η δεύτερη πρωτοβουλία του ήταν η απορρόφηση της Εταιρείας Ανάπτυξης Αλιείας (ΕΤΑΝΑΛ) από τον ΟΚΑΑ. Πρόκειται για τις έντεκα ιχθυόσκαλες, διάσπαρτες σε πολλές περιοχές της χώρας, που λειτουργούσαν, σύμφωνα με τον Παναγιώτη Σταμπουλίδη, κάτω από ένα νεφελώδες νομικό πλαίσιο, με τζίρο κοντά στα 9 εκατ. ευρώ τον χρόνο. Σ’ αυτές πληρώνονταν με δημόσιους πόρους µισθοδοσίες υπαλλήλων, ενώ το κόστος διαχείρισης δεν προσέφερε καμία ανταποδοτικότητα στα δημόσια έσοδα. Το ιδιοκτησιακό τους καθεστώς, πάντως, παραμένει σε εκκρεμότητα, αφού το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης, που έχει την αρμοδιότητα για την αλιεία, υποστηρίζει στο Fortune ότι οι ιχθυόσκαλες υπάγονται στη Γενική Διεύθυνση Αλιείας, τον προϋπολογισμό των οποίων εγκρίνει ετησίως. Ωστόσο, ο πρόεδρος του ΟΚΑΑ υποστηρίζει ότι αυτό δεν προβλέπεται από το ισχύον νομικό πλαίσιο περί ΔΕΚΟ και Α.Ε.

«Η μετατροπή όμως των ιχθυόσκαλων σε υποκαταστήματα έφερε 8,5 εκατ. ευρώ εγγραφή εσόδων στον κρατικό προϋπολογισμό, από πόρους δηλαδή που το κράτος αγνοούσε» αναφέρει ο Παναγιώτης Σταμπουλίδης. «Φάνηκε ότι το μαγαζί ήταν βουτηγμένο στα σκάνδαλα. Ήταν δηλαδή ένα πλυντήριο, ένα επίσημο πλυντήριο κρατικό και από κάτω ξέπλεναν συμβάσεις, έκαναν έργα τα οποία δεν γράφονταν πουθενά, ήταν δηλαδή εκτός και ιδιωτικού πλαισίου. Στην ουσία, το κράτος “μάτωνε” το κράτος. Όμως εμείς αξιοποιήσαμε αυτό το κομμάτι και σήμερα, μέσα στην καρδιά της ύφεσης, αυξήσαμε τα έσοδα των ιχθυοσκάλων κατά 40%».

Αυτή η παρέμβαση ήταν λογικό να προκαλέσει ισχυρές αντιδράσεις από ένα οργανωμένο σύστημα συμφερόντων, που δρούσε ανενόχλητο όλα αυτά τα χρόνια. «Απέναντί μας ήταν στημένο και είναι μέχρι σήμερα οργανωμένο το παρακράτος. Αυτοί που έκρυβαν τιμολόγια, αυτοί που έκρυβαν ψάρια, όλο αυτό ήταν στημένο απέναντι. Για σκέψου μια διοίκηση να πάει να χαλάσει μια “σούπα” 50 ετών. Χάλασε όμως γιατί μέσα από τον κανονισμό που περάσαμε εδώ μπήκαν και οι ιχθυόσκαλες. Ποτέ δεν υπήρχε προηγούμενη δημοσίευση ότι ενοικιάζεται χώρος στην ιχθυόσκαλα Κερατσινίου, για παράδειγμα. Αποφάσιζε το σύστημα ποιος θα πάρει τα πόστα πώλησης. Και για αυτό βρεθήκανε να υπάρχουν αρκετές επιχειρήσεις που να έχουν δηλώσει μια κοινή πολυκατοικία για έδρα. Δεν μπορούσαμε να κάνουμε εξώσεις, είχαμε να κάνουμε με μια πραγματική καμόρα».

Το σύστημα αυτό πίεσε και πιέζει. Ο Παναγιώτης Σταμπουλίδης προχώρησε τις αλλαγές, έχοντας πολιτική στήριξη τόσο από τον Μιχάλη Χρυσοχοΐδη, που ήταν πολιτικός του προϊστάμενος όταν διορίστηκε, όσο και από τον Αθανάσιο Σκορδά, υφυπουργό Ανάπτυξης σήμερα. Και ο Σταμπουλίδης τα έβαλε με την «καμόρα», διότι δεν φοβήθηκε. «Δεν είχα την αίσθηση του φόβου. Ίσως γιατί είναι η ηλικία μου τέτοια. Έλεγα τι θα μου κάνουν; Θα πάνε στον υπουργό, πήγαν, θα μου βγάλουν πέντε δημοσιεύματα ότι είμαι αλήτης, κοπρόσκυλο, κρατικοδίαιτος, τα παίρνω, γκέι, θα με πιέσουν δηλαδή. Θα μου στείλουν τρεις μπράβους στο σπίτι, μου στείλανε. Θα μου γρατσουνίσουν το αυτοκίνητο, μου το γρατσούνισαν. Ε, θα με σκοτώσουν; Νομίζω πως όχι!».

Ο Παναγιώτης Σταμπουλίδης ήταν πρωτεργάτης του κινήματος g700, της λεγόμενης «γενιάς των 700 ευρώ», που προσπάθησε να εκφράσει την υποεκπροσωπούμενη σιωπηλή πλειονότητα των νέων ανθρώπων 25-35 ετών. Μια γενιά που, ενώ ξεκίνησε την επαγγελματική σταδιοδρομία με όνειρα, φιλοδοξίες και ευρύτητα γνώσεων και βιωμάτων, αντιμετώπισε μια σκληρή πραγματικότητα ανασφάλιστης εργασίας και χαμηλών αμοιβών. Το κίνημα έθεσε το ζήτημα της διαγενεακής δικαιοσύνης στον δημόσιο διάλογο και εξέφρασε τη ρήξη με το μεταπολιτευτικό σύστημα. «Όλη αυτή η δράση με βοήθησε να δομήσω τη σκέψη μου, και όταν τελικά μου δόθηκε η ευκαιρία, είχα πια πιστέψει ότι το παλιό κράτος πρέπει να το αλλάξουμε. Η ενασχόλησή μου με το g700 μού έδωσε αυτή τη δύναμη και την αίσθηση να μην έχω φόβο να συγκρουστώ με το κατεστημένο. Και, βεβαίως, εφόσον σου δίνουν τα κλειδιά ενός μαγαζιού, οφείλεις να δεις εάν όλα αυτά που έλεγες μπορείς να τα κάνεις πράξη».

Και μετά τη θεσμική αναδόμηση, ο στρατηγικός σχεδιασμός. Το επόμενο μεγάλο πρότζεκτ του οργανισμού είναι η νέα ιχθυαγορά που θα δημιουργηθεί δίπλα στην κεντρική κρεαταγορά και τη λαχαναγορά του Ρέντη, με συνολικό κόστος κατασκευής 12 εκατ. ευρώ. Το έργο θα γίνει με σύμπραξη του δημοσίου και ιδιωτικού τομέα και αφορά την ανέγερση της πρώτης ολοκληρωμένης κτιριακής εγκατάστασης ιχθυαγοράς 43 καταστημάτων, έκτασης 11.000 τετραγωνικών μέτρων. Παράλληλα, η σύμπραξη του οργανισμού με τον ιδιώτη φορέα θα έχει ως αντικείμενο τη χρηματοδότηση, την κατασκευή και τη διαχείριση για 25 χρόνια. Η ανέγερση της πρώτης ιχθυαγοράς χονδρικής πώλησης αλιευμάτων σε οργανωμένο χώρο έχει στόχο την καταπολέμηση της αδιαφάνειας και της απώλειας εσόδων για το ελληνικό Δημόσιο στην εμπορία αλιευμάτων.

Συγκεκριμένα, η δημιουργία της ιχθυαγοράς φιλοδοξεί να βάλει τέλος στη νοθεία του ιχθυεμπορίου, αφού ο έλεγχος θα εμποδίζει την «ελληνοποίηση» των εισαγόμενων ψαριών. Θα γνωρίζει έτσι η διοίκηση το ακριβές νούμερο της εγχώριας παραγωγής αλιευμάτων, ώστε να μη χάνονται ποσοστώσεις, συνεπεία των πλασματικών στοιχείων. Την ίδια στιγμή, σύμφωνα με τα στελέχη του ΟΚΑΑ, η δημιουργία της ιχθυαγοράς θα συρρικνώσει το κόστος για τους καταναλωτές, αφού ο ανταγωνισμός θα είναι πλήρης και δεν θα υπόκειται σε ειδικά τέλη, με αποτέλεσμα το κέρδος αυτό να μετακυλίσει στον τελικό καταναλωτή.

Στα στρατηγικά σχέδια περιλαμβάνεται και η διαχείριση των χώρων στάθμευσης με τη διαδικασία ΣΔΙΤ (μια συνολική επένδυση περίπου 7 εκατ. ευρώ), αλλά και η κατασκευή ανθαγοράς εντός της κεντρικής αγοράς. Τέλος, η ενοποίηση των μηχανογραφικών δραστηριοτήτων των ιχθυοσκάλων και του ΟΚΑΑ θα διασφαλίσει τα έσοδα του οργανισμού και θα περιορίσει την εισφοροδιαφυγή και τη φοροδιαφυγή.

Η προσθήκη της ιχθυαγοράς υπολογίζεται ότι θα διπλασιάσει τους περίπου 4.000 χονδρεμπόρους που καθημερινά δραστηριοποιούνται στην αγορά, ενώ η αγορά της λιανικής υπολογίζεται ότι θα προσελκύσει γύρω στους 1.000 επιπλέον καταναλωτές την ημέρα. 8.000 – 9.000 άτομα σε ένα οργανωμένο πάρκο τροφίμων είναι ένα μείγμα που προσελκύει συνεχώς νέες επιχειρήσεις. Ο νέος κανονισμός μισθώσεων και η διευκόλυνση της επιχειρηματικότητας, σε συνδυασμό με τη στρατηγική θέση της αγοράς, μειώνουν το κόστος μετεγκατάστασης για πολλές επιχειρήσεις…

«Από το 2011 μέχρι σήμερα, μέσα από μια θεσμική αναδόμηση, περάσαμε σε ένα στρατηγικό σχέδιο, με σχεδιασμό κρίσης. Μέχρι σήμερα μας βγαίνει» λέει ο Παναγιώτης Σταμπουλίδης, και συμπληρώνει: «Επιβεβαίωση των πολιτικών μας ήταν η έγκριση των ΣΔΙΤ. Τόσο η ιχθυαγορά όσο και το γεγονός ότι αποφάσισε το Δημόσιο να εμπιστευτεί την εταιρεία και να της δώσει το “πράσινο φως” για να μπουν ιδιώτες σε δραστηριότητες όπως είναι οι πύλες και τα πάρκινγκ. Στόχος της εταιρείας είναι του χρόνου τέτοιο καιρό να καταθέσει αίτηση για ένταξη στο χρηματιστήριο, προκειμένου να απαγκιστρωθεί πλήρως από το Δημόσιο. Να δούμε δηλαδή την εμπιστοσύνη των επενδυτών απέναντι στο σχήμα, και εάν αυτό περπατήσει και επιβεβαιωθεί, να προχωρήσουμε στην εντατικοποίηση των ιδιωτικών κεφαλαιών, τηρώντας όμως το δημόσιο θεσμικό πλαίσιο, προκειμένου να μη δημιουργηθούν καρτέλ».

*Το κείμενο δημοσιεύεται στο περιοδικό Fortune που κυκλοφορεί στα περίπτερα