Πώς λειτουργούν οι καλύτεροι ηγέτες του κόσμου;

του Τζέφρι Πφέφερ*

Αγαπάμε τους ηγέτες και την ηγεσία. Αυτό συμβαίνει γιατί αποδίδουμε στους ηγέτες όλα τα είδη των μυθικών δυνάμεων για τη βελτίωση της απόδοσης και για την αλλαγή του κόσμου – ένα φαινόμενο που ο αείμνηστος καθηγητής διοίκησης επιχειρήσεων Τζέιμς Μέιντλ αναφέρει ως το «ειδύλλιο της ηγεσίας». Αποδεικνύεται ότι η έρευνα σχετικά με τις επιπτώσεις των ηγετών είναι πολύ πιο αμφιλεγόμενη απ’ ό,τι η λαϊκή μυθολογία θα ωθήσει κάποιον να πιστεύει. Αυτό συμβαίνει επειδή οι ηγέτες λειτουργούν υπό περιορισμούς – τα όρια που επιβάλλονται από τις οικονομικές συνθήκες, την ιστορία και άλλα άτομα.

Αλλά ας το αφήσουμε αυτό στην άκρη. Οι ηγέτες θέλουν να δημιουργούν ιστορίες σχετικά με την αποτελεσματικότητα και το μεγαλείο τους και έχουν αναπτύξει αποτελεσματικούς μηχανισμούς για να το πετυχαίνουν. Θυμάστε τις παλιές καλές μέρες, πριν η θέση του διευθύνοντος συμβούλου αποκτήσει αίγλη; Πριν αρχίσει να θεωρείται απαραίτητο από ηγέτες από όλους τους τομείς να έχουν ένα μηχανισμό δημοσίων σχέσεων και ίσως έναν σκιώδη συγγραφέα που να δημοσιεύει εκ μέρους τους κάνα-δυο βιβλία και άλλο υλικό που προαναγγέλλει το μεγαλείο τους;

Αυτή η τάση αυτοπροβολής είναι λογική, για λόγους πέρα από την ικανοποίηση του εγωισμού των ηγετών. Έρευνες έχουν δείξει ότι η εικόνα του ηγέτη έχει θετική επίδραση στις αμοιβές των διευθυνόντων συμβούλων. Για παράδειγμα, ο καθηγητής του Berkeley Business School, Μπάρι Στο, διαπίστωσε ότι οι εταιρείες και οι ηγέτες που υιοθέτησαν δημοφιλείς τεχνικές διοίκησης δεν παρουσίασαν βελτίωση των οικονομικών επιδόσεων, αλλά οι ηγέτες οι οποίοι υιοθέτησαν δημοφιλείς μόδες διαχείρισης κέρδισαν περισσότερα χρήματα. Μια άλλη μελέτη διαπίστωσε ότι, παρά τον συνυπολογισμό άλλων παραγόντων που μπορεί να επηρεάσουν την αμοιβή των διευθυνόντων συμβούλων, όσο καλύτερη η φήμη ενός διευθύνοντα σύμβουλου, τόσο μεγαλύτερη η αποζημίωση με βάση το δικαίωμα προαίρεσης αγοράς μετοχών.

Παρά το γεγονός ότι οι καλοί ηγέτες περιορίζονται σε αυτά που μπορούν να επιτύχουν, βάσει περιστάσεων, οι κακοί ηγέτες μπορούν να δημιουργήσουν τοξικά, επιβλαβή περιβάλλοντα εργασίας, καταστάσεις που δημιουργούν άγχος και επηρεάζουν αρνητικά τη σωματική και ψυχολογική ευεξία των ανθρώπων. Όπως αναφέρει ο καθηγητής του Harvard Business School Τζόελ Γκοχ και δύο συνάδελφοί του (συμπεριλαμβανομένου και εμού), τα εργασιακά περιβάλλοντα έχουν μια βαθιά επίδραση στην υγεία ενός ατόμου, τα ιατρικά έξοδα, ακόμη και τη διάρκεια ζωής. Η μελέτη διαπίστωσε ότι τα στοιχεία ενός επιβλαβούς χώρου εργασίας – πράγματα όπως, οι υπερβολικές ώρες εργασίας, η έλλειψη ελέγχου της εργασίας, η σύγκρουση εργασίας-οικογένειας, καθώς και η οικονομική ανασφάλεια, συμπεριλαμβανομένων των απολύσεων – υπολογίζεται ότι προκαλούν 120.000 επιπλέον θανάτους κάθε έτος στις ΗΠΑ και συμβάλλουν περίπου κατά 200 δισεκατομμύρια δολάρια στο κόστος της υγειονομικής περίθαλψης.

Με βάση την ευημερία και τη θνησιμότητα, τουλάχιστον δύο από τους ηγέτες στην λίστα του Fortune το 2014 είναι πιθανόν προβληματικές επιλογές. O Άλαν Μουλάλι, πρώην διευθύνων σύμβουλος της Ford, σίγουρα παρήγαγε πολύ καλά οικονομικά αποτελέσματα για την εταιρεία, καθοδηγώντας την εν μέσω ύφεσης χωρίς να πτωχεύσει. Όμως, η Ford έχει ένα σύστημα μισθών δύο βαθμίδων που υποβιβάζει περίπου 28% του εργατικού δυναμικού της σε χαμηλότερη μισθολογική κλίμακα, κατά περίπου 31% χαμηλότερη σε σχέση με εκείνη των ανώτερων υπαλλήλων. Και η Ford συνεχίζει να απολύει υπαλλήλους της, συμπεριλαμβανομένων  περίπου 100 ατόμων μέσω αυτόματου τηλεφωνικού μηνύματος. Τόσο οι χαμηλοί μισθοί όσο και οι απολύσεις συμβάλλουν στην κακή υγεία και στο ψυχολογικό στρες.

Ύστερα, υπάρχει ο Πάπας Φραγκίσκος. Ενώ ο νέος Πάπας είναι μια πνοή φρέσκου αέρα και μεταρρύθμισης, η Καθολική εκκλησία παραμένει δογματικά αντίθετη στον έλεγχο των γεννήσεων, μια θέση που είναι τουλάχιστον λογικά ασυνεπής σε σχέση με τα πιστεύω της υπέρ της ζωής. Όπως αναφέρθηκε από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, 289.000 γυναίκες πέθαναν κατά τη διάρκεια και μετά την εγκυμοσύνη και τον τοκετό το 2013, σχεδόν 800 γυναίκες ανά ημέρα. Η ίδια έκθεση σημειώνει ότι «η μητρική θνησιμότητα είναι υψηλότερη στις έφηβες κάτω των 15 ετών και οι επιπλοκές κατά την εγκυμοσύνη και τον τοκετό είναι οι κύριες αιτίες θανάτου μεταξύ των εφήβων κοριτσιών στις αναπτυσσόμενες χώρες». Οι επιπτώσεις φαίνονται σαφείς, ιδιαίτερα όσον αφορά τη βοήθεια προς εφήβους για να αποφευχθούν τυχαίες εγκυμοσύνες που τους εκθέτουν σε κίνδυνο θανάτου και ασθένειας.

Διαβάστε σχετικά: Μαθήματα ηγεσίας από τον πάπα Φραγκίσκο

Οι μεγαλύτεροι ηγέτες είναι αυτοί που διοικούν εταιρείες που ενδιαφέρονται για τους υπαλλήλους τους – άνθρωποι σαν τον Τζέιμς Γκούντναϊτ, συν-ιδρυτή και διευθύνοντα σύμβουλο της εταιρείας λογισμικού SAS Institute, που έχει έναν εργαζόμενο με τον τίτλο του Επικεφαλής Αξιωματούχου Υγείας. Οι μεγαλύτεροι ηγέτες είναι επίσης εκείνοι που διοικούν τις εταιρείες των οποίων η αποστολή και ο σκοπός περιλαμβάνει τη φροντίδα για την υγεία και την ευημερία των ανθρώπων. Ένα τέτοιο πρόσωπο είναι ο Αμίρ Νταν Ρουμπίν, διευθύνοντας σύμβουλος της Stanford Healthcare. Η αποστολή που υιοθετήθηκε από την εταιρεία, μετά την ανάληψη των καθηκόντων από τον Ρουμπίν στα τέλη του 2010: θεραπεία της ανθρωπότητας μέσω της επιστήμης και της συμπόνιας, ένα άτομο τη φορά.

Εάν περισσότεροι ηγέτες σε όλες τις επιχειρήσεις μοιράζονταν το στόχο της θεραπείας της ανθρωπότητας, τόσο σωματικά όσο και ψυχολογικά, και λάμβαναν αποφάσεις που ενσωμάτωναν την ευημερία και όχι αποκλειστικά τα οικονομικά μεγέθη – κάτι που όλοι οι ηγέτες θα μπορούσαν να κάνουν, ανεξάρτητα από το επίπεδο ή τον κλάδο ή τη θέση τους – όλοι μας θα ήμασταν σε πολύ καλύτερη κατάσταση.

* Ο Τζέφρι Πφέφερ είναι Καθηγητής Οργανωσιακής Συμπεριφοράς στο Πανεπιστήμιο του Stanford.