Τα τρία «καυτά» μέτωπα προς την ανάκαμψη

του Γιάννη Παπαδογιάννη

Τον περασμένο Σεπτέμβριο για πρώτη φορά υπήρξε αναθεώρηση των εκτιμήσεων για την πορεία της ελληνικής οικονομίας προς το καλύτερο: όπως ανακοίνωσε η Ελληνική Στατιστική Αρχή, η ύφεση στο β’ τρίμηνο περιορίστηκε στο 3,8%, έναντι αρχικής εκτίμησης για πτώση της τάξης του 4,6%. Σύμφωνα με τις προβλέψεις διεθνών οργανισμών το 2013 θα είναι το τελευταίο έτος βαθιάς ύφεσης για την εγχώρια οικονομία και το 2014 θα περάσει σε θετικό ρυθμό ανάπτυξης με +0,6%.

Καλύτερο οικονομικό περιβάλλον σημαίνει καλύτερες ημέρες για τις τράπεζες. Την πεποίθησή του ότι η εγχώρια οικονομία πλησιάζει σε μια αποφασιστική καμπή και ότι είναι κοντά η στιγμή της επιστροφής σε αναπτυξιακή τροχιά υπογράμμισε πρόσφατα ο πρόεδρος της Alpha Bank Γιάννης Κωστόπουλος. Αισιόδοξος για την πορεία της οικονομίας εμφανίζεται, επίσης, ο διευθύνων σύμβουλος της Εθνικής Τράπεζας Αλέξανδρος Τουρκολιάς: «Τα σταθερά βήματα προόδου που έχει επιτύχει η χώρα μας όσον αφορά τις αναγκαίες προσαρμογές και μεταρρυθμίσεις έχουν πλέον δώσει νέα δυναμική στην πορεία των μακροοικονομικών μεγεθών».

Κομβικής σημασίας εξέλιξη για τον κλάδο αποτέλεσε η ανακεφαλαιοποίηση. Με την ανακεφαλαιοποίηση καλύφθηκαν όλες οι μεγάλες ζημιές που βάρυναν τις τράπεζες εξαιτίας του «κουρέματος» των ομολόγων και των απωλειών από την εκτόξευση των μη εξυπηρετούμενων δανείων, οι οποίες είχαν «εξαερώσει» το σύνολο της κεφαλαιακής βάσης του ελληνικού τραπεζικού συστήματος. Με τα περίπου 40 δισ. ευρώ που τοποθετήθηκαν για την ανακεφαλαιοποίηση των συστημικών τραπεζών (Εθνική Τράπεζα, Alpha Bank, Τράπεζα Πειραιώς, Eurobank) και την αναδιάρθρωση δεκάδων προβληματικών τραπεζών, το τραπεζικό σύστημα απέκτησε και πάλι ισχυρές βάσεις. Όπως τόνισε ο Μιχάλης Σάλλας, πρόεδρος του Oμίλου Πειραιώς, «με την ολοκλήρωση της ανακεφαλαιοποίησης και της αναδιάρθρωσης το ελληνικό τραπεζικό σύστημα γυρίζει σελίδα. Η αποκατάσταση της κεφαλαιακής βάσης των τεσσάρων συστημικών τραπεζών μάς επιτρέπει να αισιοδοξούμε ότι θα αντεπεξέλθουν στην προσπάθεια εξασφάλισης πόρων για τη χρηματοδότηση της ελληνικής οικονομίας με ανταγωνιστικούς όρους».Ενδεικτικά λίγους μήνες μετά την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών, η Πειραιώς, είδε το 4,5% του μετοχικού της κεφαλαίου να αλλάζει χέρια. Το placement της πορτογαλικής BCP, διαθέτοντας προς πώληση τις μετοχές της τράπεζας Πειραιώς που κατείχε έναντι 494 εκατ. ευρώ, έδειξε το μεγάλο ενδιαφέρον των ξένων επενδυτών. Η πώληση αφορά τίτλους που ο πορτογαλικός όμιλος απέκτησε στο πλαίσιο της συμφωνίας του με την ελληνική τράπεζα πριν από λίγους μήνες, η οποία προέβλεπε τη συμμετοχή του στην πρόσφατη αύξηση κεφαλαίου της Πειραιώς με 400 εκατ. ευρώ. Υπενθυμίζεται ότι η BCP πούλησε την ελληνική θυγατρική της, Millennium Bank, στην Τράπεζα Πειραιώς, αφού προηγουμένως την ανακεφαλαιοποίησε επαρκώς.

Διαβάστε ακόμη: Προβόπουλος: «Οι ελληνικές τράπεζες να παραμείνουν στα Βαλκάνια»

Με την υπερκάλυψη της διάθεσης μετοχών και warrants η  Τρ. Πειραιώς δεν ενισχύεται κεφαλαιακά -αφού ένας επενδυτής αποχωρεί και κάποιοι άλλοι εισέρχονται στο μετοχικό κεφάλαιο- ωστόσο και μόνο το γεγονός ότι η πώληση της BCP βρήκε τόσο μεγάλη ανταπόκριση από ξένους επενδυτές αποτελεί πολύ θετικό σημάδι για τις τράπεζες και την ελληνική οικονομία.

Η μεγάλη επιστροφή
Με ισχυρή κεφαλαιακή βάση και με την προοπτική ανάκαμψης της ελληνικής οικονομίας, η αναθέρμανση του επενδυτικού ενδιαφέροντος για τις τραπεζικές μετοχές αποτελεί μάλλον φυσικό επόμενο. Η μεγάλη επιστροφή των τραπεζών αποτυπώθηκε στο φθινοπωρινό roadshow, το οποίο πραγματοποιήθηκε στο Λονδίνο. Τα επιτελικά στελέχη των τραπεζών που βρέθηκαν στη βρετανική πρωτεύουσα διαπίστωσαν τη ριζική μεταστροφή των ξένων επενδυτών. Όπως εξηγούν, ο λόγος της εντυπωσιακής αυτής στροφής είναι απλός: «Αν επιβεβαιωθούν οι εκτιμήσεις ότι η Ελλάδα γυρίζει σε θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης, ο χρηματοοικονομικός τομέας θα είναι ο πρώτος που θα ωφεληθεί». Επίσης σημειώνουν ότι οι ξένοι επενδυτές εκτιμούν πως ο τραπεζικός τομέας, που δέχθηκε τεράστια πίεση τα προηγούμενα χρόνια, θα αποκομίσει μεγάλα οφέλη αν επιβεβαιωθεί το σενάριο εξόδου της Ελλάδας από την κρίση και επιστροφής της στην ανάπτυξη. Θεωρούν δε ότι οι τραπεζικές μετοχές αποτελούν το καλύτερο «όχημα» για να τοποθετηθεί κάποιος που θέλει να ποντάρει στο ενδεχόμενο ανάκαμψης της χώρας.

Η δύσκολη ανηφορική πορεία
Η διάχυτη αισιοδοξία και οι ισχυρές προσδοκίες για την έξοδο της Ελλάδας από την κρίση δεν συνεπάγονται ότι η πορεία των τραπεζών θα είναι μια ομαλή, χαρούμενη διαδρομή. Για να φτάσουν στην πηγή, οι τράπεζες έχουν να αντιμετωπίσουν πολλές προκλήσεις αλλά και να λάβουν δύσκολες και επώδυνες αποφάσεις. Η πορεία για την έξοδο από την κρίση θα είναι δύσκολη και αναφορική. Τρία είναι τα μεγάλα μέτωπα που θα πρέπει να αντιμετωπίσουν οι τράπεζες. Από την έκβαση της «μάχης» στα επιμέρους αυτά μέτωπα θα καθοριστεί και η πορεία του κλάδου για τα επόμενα χρόνια.

Διαβάστε ακόμη: Στροφή τώρα στο επιχειρείν για την ελληνική οικονομία

Νέα άσκηση προσομοίωσης ακραίων καταστάσεων. Πρόκειται για τα γνωστά stress tests, με τα οποία εξακριβώνονται οι αντοχές των τραπεζών υπό το πρίσμα των νέων οικονομικών δεδομένων. Με λίγα λόγια, οι Aρχές θέλουν να δουν αν τα κεφάλαια των τραπεζών επαρκούν για να καλύψουν πιθανά μελλοντικά προβλήματα. Αν όχι, θα ζητήσουν από τις διοικήσεις και τους μετόχους να λάβουν πρωτοβουλίες για την ενίσχυση των κεφαλαίων τους. Τραπεζικές πηγές δεν κρύβουν την αισιοδοξία τους για τα αποτελέσματα του stress test. Τα θεμέλια της αισιοδοξίας εδράζονται στο γεγονός ότι η νέα άσκηση θα «τρέξει» σε ένα ριζικά βελτιωμένο μακροοικονομικό περιβάλλον. Η προηγούμενη άσκηση της BlackRock πραγματοποιήθηκε σε μια περίοδο που η ελληνική οικονομία βυθιζόταν με ρυθμό μείωσης του ΑΕΠ της τάξης του 7%. Για το 2013 αναμένεται νέα υποχώρηση του ΑΕΠ κατά 4%, ωστόσο από την επόμενη χρονιά η εικόνα βελτιώνεται θεαματικά, όπως έχουμε ήδη αναφέρει. Έτσι, ακόμα και στο αρνητικό σενάριο, η τελική εικόνα για τις δυνητικές απώλειες των τραπεζών θα είναι ήπια και στελέχη τραπεζών θεωρούν ότι σε πολλές περιπτώσεις αυτές θα υπερκαλυφθούν από τη λειτουργική κερδοφορία. Φλέγον ζήτημα, σύμφωνα με τραπεζικές πηγές, αποτελεί ο χειρισμός των δανείων που έχουν τύχει ρύθμισης (δηλαδή έχουν αλλάξει οι όροι [μείωση επιτοκίου, επιμήκυνση κ.ά.] για να διευκολυνθούν επιχειρήσεις και νοικοκυριά να αποπληρώνουν τις υποχρεώσεις τους) και αντιμετωπίζονται λογιστικά από τις τράπεζες ως ενήμερα δάνεια. Οι τράπεζες πιέζουν να μην υπάρξει επιβάρυνση των εν λόγω δανείων, καθώς, όπως τονίζουν, αυτά εξυπηρετούνται κανονικά. Ωστόσο, κάτι τέτοιο φαίνεται δύσκολο, αφού σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Ισπανία και η Πορτογαλία, σε ανάλογα stress tests, υπήρξε ειδική μέριμνα για τα δάνεια που βρίσκονται σε καθεστώς ρύθμισης. Σύμφωνα με αναλυτές, τα εν λόγω δάνεια εμφανίζουν μεγάλες πιθανότητες να βρεθούν σε καθυστέρηση. Η τρόικα ζητεί από τις τράπεζες να λάβουν πρόσθετες προβλέψεις για τα δάνεια αυτά, θεωρώντας ότι εμφανίζουν μεγαλύτερες πιθανότητες να βρεθούν το επόμενο διάστημα στο «κόκκινο». Πληροφορίες αναφέρουν ότι η τρόικα ζητεί από τις τράπεζες να σχηματίσουν προβλέψεις τουλάχιστον για το τμήμα του δανείου που δεν καλύπτεται από εξασφαλίσεις, που στα περισσότερα στεγαστικά κυμαίνονται στο 30%.

Διαχείριση των μη εξυπηρετούμενων δανείων. Ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα που εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν σήμερα οι εγχώριες τράπεζες είναι οι επισφάλειες. Τα δάνεια που δεν εξυπηρετούνται –δηλαδή βρίσκονται σε καθυστέρηση άνω των 90 ημερών– πλήττουν άμεσα τα κεφάλαια των τραπεζών: κάθε δάνειο που δεν εξυπηρετείται αφαιρείται από τα κεφάλαια μιας τράπεζας. Δηλαδή, περισσότερα μη εξυπηρετούμενα δάνεια οδηγούν σε λιγότερα κεφάλαια. Στα τέλη Μαρτίου τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια ανήλθαν στο 27,8% του συνόλου (έναντι 14,7% τον Σεπτέμβριο του 2011), ποσοστό που αντιστοιχεί σε «κόκκινα» δάνεια ύψους 63,4 δισ. ευρώ. Το πώς θα αντιμετωπιστούν τα δάνεια αυτά αποτελεί ένα δυσεπίλυτο πρόβλημα. Στελέχη της BlackRock πέρασαν πολλές ώρες καθημερινά τους προηγούμενους μήνες στα κεντρικά γραφεία αλλά και στις εξειδικευμένες μονάδες διαχείρισης μη εξυπηρετούμενων δανείων των τραπεζών, προκειμένου να κατανοήσουν πώς η κάθε τράπεζα διαχειρίζεται και αντιμετωπίζει το κρίσιμο ζήτημα των καθυστερήσεων. Η BlackRock, αφού αξιολόγησε τα συστήματα, τη μεθοδολογία και το σύνολο των πρακτικών διαχείρισης που εφαρμόζουν οι συστημικές τράπεζες, παρέδωσε σχετική αξιολογική μελέτη στην Τράπεζα της Ελλάδος (ΤτΕ). Εν συνεχεία, η ΤτΕ σε συνεργασία με τον αμερικανικό οίκο και την τρόικα θα επιλέξουν τις πλέον αποτελεσματικές, σε συνάρτηση με την εγχώρια πραγματικότητα, μεθόδους και διαδικασίες διαχείρισης των μη εξυπηρετούμενων δανείων. Το πλαίσιο αυτό θα πρέπει υποχρεωτικά να το υιοθετήσουν και οι τέσσερις συστημικές τράπεζες. Έτσι, θα αντιμετωπίζουν και θα διαχειρίζονται τις επισφάλειες με όμοιο τρόπο. Η εξέλιξη και η αντιμετώπιση των μη εξυπηρετούμενων δανείων θα αποτελέσουν το «κλειδί» για την ταχεία επάνοδο του κλάδου σε κερδοφορία.

Διαβάστε ακόμη: «Όχι» στη στήριξη των τραπεζών από τον ESM λέει η Γερμανία

Τα πενταετή business planS. Τα πλάνα των συστημικών τραπεζών
(Εθνική Τράπεζα, Alpha Bank, Τράπεζα Πειραιώς και Eurobank) θα περιλαμβάνουν προβλέψεις για την πορεία των τραπεζών στην περίοδο Σεπτέμβριος 2013 – Σεπτέμβριος 2017. Τα σχέδια αναδιάρθρωσής τους, θα περιέχουν συγκεκριμένες δράσεις και αυστηρό χρονοδιάγραμμα, με στόχο τη βελτίωση της κεφαλαιακής τους βάσης, την ενίσχυση της ρευστότητας και την οριστική απεξάρτησή τους από το ευρωσύστημα. Οι τράπεζες ήδη κατέθεσαν τα business plans, ενώ η τελική μορφή τους θα οριστικοποιηθεί έπειτα από διαβουλεύσεις με την ΤτΕ και τη Διεύθυνση Ανταγωνισμού της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Τα προγράμματα περιλαμβάνουν την πώληση όλων των θυγατρικών που δεν συνδέονται με τραπεζικές εργασίες (ασφαλιστικές εταιρείες, ξενοδοχεία κ.ά.), καθώς και άλλα περιουσιακά στοιχεία (ακίνητα κ.ά.). Επίσης θα πρέπει να ληφθούν αποφάσεις για τις θυγατρικές τους στη νοτιοανατολική Ευρώπη. Πληροφορίες αναφέρουν ότι η διοίκηση της Εθνικής έχει αποφασίσει να αποχωρήσει από όλες τις αγορές των Βαλκανίων όπου έχει παρουσία (Αλβανία, Σερβία, Σκόπια, Βουλγαρία και Ρουμανία) αλλά να διατηρήσει την απόλυτη πλειοψηφία στη Finansbank στην Τουρκία. Σημειώνεται δε ότι η αγορά της Τουρκίας αντιπροσωπεύει περίπου το 70% των εργασιών του ομίλου της Εθνικής Τράπεζας στο εξωτερικό.

Σύμφωνα με εκτιμήσεις της ΤτΕ, οι εγχώριες τράπεζες, μέσω των σχεδίων αναδιάρθρωσης, μπορούν να εξοικονομήσουν τα επόμενα χρόνια κεφάλαια ύψους 6 δισ. ευρώ. Αναλυτικότερα, εκτιμάται ότι περίπου 3,5 δισ. ευρώ θα εξοικονομηθούν από την πώληση των μη τραπεζικών δραστηριοτήτων, ενώ επιπλέον 2,5 δισ. ευρώ θα προέλθουν από τις συνέργειες που δημιουργούνται από τις συγχωνεύσεις που έχουν πραγματοποιηθεί.

Μεταξύ των περιουσιακών στοιχείων που θα πουληθούν τους επόμενους μήνες περιλαμβάνονται ξενοδοχεία όπως ο Αστέρας Βουλιαγμένης (Εθνική Τράπεζα), το ξενοδοχείο Hilton Αθηνών (Alpha Bank), ασφαλιστικές εταιρείες (Εθνική Ασφαλιστική), καθώς και μέρος της μεγάλης ακίνητης περιουσίας που διαθέτουν οι τράπεζες.

Μεγάλα οφέλη αναμένεται να έχει το τραπεζικό σύστημα από τις συνέργειες που δημιουργούνται από τις σαρωτικές συγχωνεύσεις που πραγματοποιήθηκαν την τελευταία διετία. Η Εμπορική έχει απορροφηθεί από την Alpha Bank, η Αγροτική, η Γενική, η Millennium και οι τρεις κυπριακές (Τραπεζα Κύπρου, Λαϊκή και Ελληνική) έχουν περάσει στον έλεγχο του Ομίλου Πειραιώς, η FBB και η Probank έχουν απορροφηθεί από την Εθνική Τράπεζα, ενώ το Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο (Τ.Τ.) και η Proton έχουν περάσει στον έλεγχο της Eurobank. Όπως εκτιμούν οι τράπεζες, σε βάθος χρόνου θα εξοικονομηθούν περί τα 2,5 δισ. ευρώ από τη μείωση του προσωπικού και του δικτύου καταστημάτων, αλλά και από την περιστολή του κόστους του χρήματος. Στο πλαίσιο αυτό, θα πρέπει να προχωρήσουν στη μείωση του δικτύου καταστημάτων –τουλάχιστον κατά 800 με 1.000 σημεία– καθώς και στη μείωση του ανθρώπινου δυναμικού κατά 9.000 άτομα.

*Το άρθρο δημοσιεύεται στο περιοδικό Fortune που κυκλοφορεί στα περίπτερα