Καταστροφική η έξοδος της Ελλάδας από την Ε.Ε. και το ευρώ

Του Γιάννη Παπαδογιάννη

Αντιµέτωπη µε την «τέλεια καταιγίδα» θα βρισκόταν η Ελλάδα σε περίπτωση τυφλής ρήξης και εξόδου από την ευρωζώνη. Οι επιπτώσεις της ρήξης θα ήταν κάτι παραπάνω από ολέθριες, καθώς η χώρα είναι πέρα για πέρα απροετοίµαστη για να αντιµετωπίσει µια τόσο απαιτητική κατάσταση. Η έξοδος από το ευρώ δεν υπάρχει καµία αµφιβολία ότι δεν θα οδηγούσε απλά σε µια οικονοµική καταστροφή αλλά σε µια πραγµατική ανθρωπιστική κρίση.

Σε πρώτο χρόνο η Ελλάδα θα είχε να αντιµετωπίσει το χάος µιας ασύντακτης χρεοκοπίας, ενώ µακροπρόθεσµα η χώρα θα διολισθήσει µακριά από την ευρωπαϊκή οικογένεια χάνοντας κάθε θεσµική συγκρότηση. Η δηµοκρατία και το κράτος θα εκφυλίζονταν στα πρότυπα των λατινοαµερικανικών «δηµοκρατιών».

Σοκ και δέος για την οικονοµία

Μια έξοδος από το ευρώ θα προκαλούσε αυτοµάτως σοκ και δέος στην οικονοµία. Το νέο νόµισµα, όπως εκτιµούν οικονοµολόγοι, θα έχανε αµέσως το 50% της αξίας του, µε αποτέλεσµα όλα τα εισαγόµενα προϊόντα (καταναλωτικά αγαθά, πρώτες ύλες κ.ά.) µέσα σε µια νύχτα να ανατιµηθούν αναλόγως. Με απλά λόγια, σε όρους αγοραστικής δύναµης, µισθοί, συντάξεις και αµοιβές θα χάσουν τουλάχιστον το µισό της αξίας τους. Η λιτότητα θα ήταν πολλαπλάσια αυτής που έχουµε βιώσει τα τελευταία πολύ δύσκολα χρόνια.

Η επιστροφή σε νέο νόµισµα θα οδηγούσε άµεσα σε χρεοκοπία και εθνικοποίηση των τραπεζών, αλλά και στη χρεοκοπία πολλών επιχειρήσεων. Οι περιορισµοί στην κίνηση κεφαλαίων θα ήταν εξαιρετικά αυστηροί και, όπως εκτιµούν στελέχη τραπεζών, θα είχαν µόνιµο χαρακτήρα. Όπως τονίζουν, το τραπεζικό σύστηµα θα λειτουργούσε µε τρόπο που θα θύµιζε περισσότερο τη δεκαετία του ’80 παρά µια σύγχρονη οικονοµία.

Για να γίνει µια εισαγωγή προϊόντος, θα πρέπει µια εταιρεία να καταθέσει αίτηµα στην τράπεζα, η οποία θα το προωθήσει σε ειδική επιτροπή της Τράπεζας της Ελλάδος (ΤτΕ) για να το εγκρίνει. Η εµπλοκή της ΤτΕ στην καθηµερινή λειτουργία των επιχειρήσεων αποτελεί έναν κανονικό γραφειοκρατικό εφιάλτη που θα οδηγήσει πολλές επιχειρήσεις εκτός αγοράς. Επιπλέον, η περίοδος αναταραχής και αβεβαιότητας που θα επικρατήσει το πρώτο διάστηµα θα διακόψει την πρόσβαση των εξαγωγικών εταιρειών στις αγορές τους. «Κάθε ελληνικό προϊόν που θα φύγει από το ράφι ενός καταστήµατος στο εξωτερικό θα χρειαστεί πολύ καιρό και σκληρή προσπάθεια για να επιστρέψει» σηµειώνουν στελέχη εξαγωγικών επιχειρήσεων.

Το αδιέξοδο σε τράπεζες και επιχειρήσεις -ειδικά σε όσες ασχολούνται µε το εµπόριο- θα οδηγούσε σε νέο άλµα της ανεργίας, η οποία έπειτα από έξι χρόνια κρίσης βρίσκεται ήδη σε πολύ υψηλά επίπεδα (άνω του 26%). Το έµφραγµα στην οικονοµική δραστηριότητα θα οδηγούσε σε µεγάλες ελλείψεις βασικών αγαθών, όπως τρόφιµα, φάρµακα και καύσιµα. Μεγάλα προβλήµατα θα αντιµετωπίσουν τα νοσοκοµεία αφού µηχανήµατα, ανταλλακτικά, ειδικά υλικά κ.ά. είναι κατά κύριο λόγο εισαγόµενα.

Άλλωστε, έχουµε ήδη πάρει µια µικρή γεύση για την εκτός ευρωζώνης ζωή. Ύστερα από πέντε µήνες ατελέσφορης «διαπραγµάτευσης» και υψηλού κινδύνου πολιτικών ελιγµών, το τραπεζικό σύστηµα εξασθένισε τόσο πολύ, που η κυβέρνηση υποχρεώθηκε στις τελευταίες ηµέρες του Ιουνίου να προχωρήσει στην επιβολή κεφαλαιακών περιορισµών. Με την ανακοίνωση των περιορισµών σχηµατίστηκαν αδιανόητες ουρές στα καταστήµατα των τραπεζών σε όλη την Ελλάδα από πολίτες που προσπαθούσαν να διασώσουν τις καταθέσεις τους. Ακολούθησαν µεγάλες ουρές στα βενζινάδικα, ενώ πολλοί έσπευσαν στα σούπερ µάρκετ να προµηθευτούν βασικά αγαθά. Και όλα αυτά µε την Ελλάδα εντός ευρώ και τους περισσότερους να πιστεύουν ή να ελπίζουν ότι τελικά, έστω και στο παρά ένα, θα υπάρξει συµφωνία κυβέρνησης – εταίρων.

Το φάσµα της ανθρωπιστικής κρίσης

Εκτός ευρώ θα ακολουθήσει το χάος. Ειδικά σε µια χώρα όπως η Ελλάδα που διαθέτει γραφειοκρατία και µια δηµόσια διοίκηση ανίκανη να διεκπεραιώσει αποτελεσµατικά το οτιδήποτε. Χωρίς περιστροφές, µια ασύντακτη χρεοκοπία της Ελλάδος και η έξοδός της από το ευρώ θα οδηγούσαν σε ανθρωπιστική κρίση. Τρόφιµα και φάρµακα θα πρέπει να διανέµονται µε δελτία στις πιο ευπαθείς κοινωνικές οµάδες, ενώ σε µεγάλη δοκιµασία θα βρεθούν τα νοσοκοµεία, που ήδη βρίσκονται σε οριακό σηµείο.

Η κυβέρνηση µε µια οικονοµία διαλυµένη, έχοντας χάσει κάθε ίχνος αξιοπιστίας, αδύναµη να εξισορροπήσει έσοδα και δαπάνες, δεν θα έχει άλλη επιλογή από το να τυπώνει νέο χρήµα, δηµιουργώντας πληθωρισµό και χάνοντας έτσι το πλεονέκτηµα ανταγωνιστικότητας από τη µετάβαση σε ένα νέο αδύναµο νόµισµα. Ο υψηλός πληθωρισµός θα έφερνε υψηλά επιτόκια, ενισχύοντας τον φαύλο κύκλο.

Τα παραπάνω θα ήταν τα πιο άµεσα οικονοµικά αποτελέσµατα του εξοβελισµού της Ελλάδας από το ευρώ. Πέραν αυτών, όµως, θα υπήρχαν και άλλες σοβαρές επιπτώσεις. Η οικονοµική κατάρρευση είναι βέβαιο ότι θα οδηγούσε στην πλήρη αποσύνθεση των θεσµών και η ήδη πολύ προβληµατική δηµόσια διοίκηση θα εκφυλιζόταν ακόµα περισσότερο, µε την πλήρη κυριαρχία του κοµµατισµού και των πελατειακών σχέσεων. Η έξοδος της Ελλάδας από το ευρώ θα αποµακρύνει τη χώρα από τον σύγχρονο κόσµο και θα οδηγήσει στον θρίαµβο του πελατειακού µοντέλου. Αποξενωµένη από την Ευρώπη και από άλλους παραδοσιακούς συµµάχους όπως οι ΗΠΑ, η Ελλάδα θα είναι αποδυναµωµένη και ευάλωτη.

Λίγους µόνο µήνες µετά την έξοδο από το ευρώ η Ελλάδα θα έχει µετατραπεί σε µια φτωχή οικονοµία, υπερβολικά «κλειστή» στον ανταγωνισµό και τις δυνάµεις της αγοράς.

Η απειλή από συµφέροντα τρίτων στη χώρα

Μια πιθανή έξοδος της χώρας µας από την Ευρωπαϊκή Ένωση δεν θα έχει µόνο καταστροφικές οικονοµικές συνέπειες, αλλά µπορεί να προκαλέσει και ένα ντόµινο γεωπολιτικών εξελίξεων που συνδέονται µε την εξαιρετικά κρίσιµη φυσική θέση της χώρας. Η Ελλάδα ενώνει τον Βορρά µε τον Νότο και την Ανατολή µε τη Δύση όπως καµία άλλη χώρα. Αποτελεί το νότιο άκρο του ΝΑΤΟ και η σχέση που απολαµβάνει µε Ρωσία, Ιράν, Κίνα και άλλους είναι µοναδική εντός της συµµαχίας. Μια έξοδος της Ελλάδας από το ευρώ θα µπορούσε να στρέψει την Ελλάδα σε αναζήτηση ενός νέου στηρίγµατος όπως η Ρωσία, η οποία δείχνει να αναζητά απεγνωσµένα συµµάχους λόγω των κυρώσεων που έχει υποστεί για το ζήτηµα της Ουκρανίας.

Ήδη η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ έχει κάνει «άνοιγµα» προς τη Μόσχα όσον αφορά το κοµµάτι της ενέργειας, το οποίο δείχνει όµως να διαταράσσει τις παραδοσιακά καλές σχέσεις µε τις ΗΠΑ. Αν η Ελλάδα αποµονωθεί οικονοµικά, δεν είναι απίθανο η Ρωσία να επιδιώξει να το εκµεταλλευτεί για να εξυπηρετήσει βραχυπρόθεσµα τα συµφέροντά της και να πραγµατοποιήσει την πολυπόθητη διείσδυσή της στη Μεσόγειο.

Από την άλλη, υπάρχει και ο παράγοντας «Τουρκία». Η κυβέρνηση Ερντογάν, έχοντας χάσει την πλειοψηφία στη Βουλή και έχοντας σοβαρά προβλήµατα στα ανατολικά της (κουρδικό ζήτηµα), είναι πολύ πιθανό να επιδιώξει την επέκταση προς το Αιγαίο και τη Θράκη στα δυτικά, µε την Ελλάδα να βρίσκεται σε δυσµενή θέση οικονοµικά, κάτι που θα επηρεάσει και τα ζητήµατα άµυνας της χώρας.

Το πολιτικό προσωπικό και η κρίση

Θα µπορούσε να αποτραπεί αυτή η πορεία προς την καταστροφή; Η απάντηση είναι σαφώς θετική, αλλά απαιτεί θυσίες και γενναίες αποφάσεις. Επιχειρηµατίες, τραπεζίτες, επαγγελµατίες, αναλυτές κ.ά. στην ερώτηση «Τι πρέπει να αλλάξει στη χώρα για να τη διατηρήσουµε ζωντανή στην ευρωπαϊκή οικογένεια;» συµφωνούν ότι το πρώτο που πρέπει να αλλάξει είναι το πολιτικό σύστηµα. Το πολιτικό προσωπικό από το 2009 είδε την κρίση σαν ένα παράθυρο ευκαιρίας για να αρπάξει την εξουσία και ελάχιστα ενδιαφέρθηκε για την αντιµετώπιση της κρίσης και την τύχη των πολιτών.

Η Ελλάδα αφέθηκε να διολισθαίνει σε µια καταστροφική ύφεση, την οποία ανατροφοδοτούσε η αβεβαιότητα που προκαλούσε η µάχη των πολιτικών κοµµάτων να αρπάξουν την εξουσία. Έτσι, από το «Λεφτά υπάρχουν» το 2009 του Γιώργου Παπανδρέου περάσαµε στην αντιµνηµονιακή διετία του Αντώνη Σαµαρά και του «Δεν συναινώ στο λάθος» και τελικά στη «Διαγραφή του χρέους και των µνηµονίων» του Αλέξη Τσίπρα.

Στη χρονική περίοδο 2009 – 2015 από το υπουργείο Οικονοµικών πέρασαν οκτώ υπουργοί, ενώ πραγµατοποιήθηκαν τέσσερις φορές εκλογές και δοκιµάσαµε τέσσερις πρωθυπουργούς. Σχεδόν κάθε δύο χρόνια είχαµε εκλογές, µε ψεύτικες υποσχέσεις και µεγάλα λάθη, µε µόνο ορατό αποτέλεσµα τη βύθιση της οικονοµίας εξαιτίας της αβεβαιότητας και της πολιτικής αστάθειας.

Χαρακτηριστική είναι η εικόνα που σχηµατίζεται για την οικονοµία µετά την τελευταία εκλογική αναµέτρηση και την αλλαγή κυβέρνησης για την κατάργηση του µνηµονίου και την επίτευξη άλλης συµφωνίας σε νέες βάσεις: Από τον Δεκέµβριο του 2014, οπότε προκηρύχθηκαν εκλογές, µέχρι το τέλος Ιουνίου, τα αποτελέσµατα ήταν ολέθρια: Οι καταθέσεις µειώθηκαν κατά περίπου 44 δισ. ευρώ, η οικονοµία επέστρεψε σε ύφεση, στις τράπεζες επιβλήθηκαν capital controls, ενώ η χώρα βρίσκεται µε το ένα πόδι εκτός ευρώ.

Αν το πολιτικό σύστηµα, τονίζουν επιχειρηµατικοί και τραπεζικοί ηγέτες αλλά και άνθρωποι της αγοράς, δεν συµφωνήσει στα στοιχειώδη και δεν συναινέσει στις αναγκαίες µεταρρυθµίσεις για την αποτελεσµατική λειτουργία του κράτους και της οικονοµίας, τότε η έξοδος από το ευρώ είναι θέµα χρόνου.

Το άρθρο δημοσιεύεται στο νέο τεύχος του Fortune που κυκλοφορεί την Παρασκευή 3 Ιουλίου με την εφημερίδα ΕΠΕΝΔΥΣΗ