Τι σημαίνει η ομιλία της Τερέζα Μέι για τις οικονομικές προοπτικές του Brexit

Έξι μήνες αφότου ανέλαβε καθήκοντα ως Πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου, η Τερέζα Μέι χάραξε τη γραμμή του «σκληρού Brexit», που θα βγάλει τη χώρα της όχι μόνο από την Ε.Ε. αλλά και την ενιαία αγορά.

Πιο αναλυτικά, σε μια ομιλία της σε ξένους διπλωμάτες στο Λονδίνο, την Τρίτη, η Μέι επιβεβαίωσε ότι η χώρα θα εγκαταλείψει την Ενιαία Αγορά της ΕΕ και θα επιδιώξει να διαπραγματευτεί εντελώς νέες εμπορικές διευθετήσεις με το υπόλοιπο μπλοκ. Αυτό είναι το αντίθετο απ’ ό,τι ήθελε ο επιχειρηματικός κόσμος, κι όμως η λίρα ανέβηκε κατά 2,7%, απολαμβάνοντας την καλύτερη ημέρα της έναντι του δολαρίου από το 2008. Πώς εξηγείται αυτή η αντίφαση.

Ελάχιστα πράγματα στην ομιλία ήταν νέα ή απρόβλεπτα. Η Downing Street είχε ήδη αφήσει να διαρρεύσει η αρνητική είδηση – ότι το Ηνωμένο Βασίλειο θα εγκαταλείψει την Ενιαία Αγορά. Η επάνοδος της λίρας διευκολύνθηκε κι από τα παράπονα του Ντόναλντ Τραμπ στη The Wall Street Journal ότι το δολάριο είναι πολύ ισχυρό.

Το σημαντικότερο στοιχείο της ομιλίας ήταν κατά κοινή ομολογία το γεγονός ότι αποσαφήνισε τη θέση της κυβέρνησης, ακόμα κι αν αυτή η θέση είναι δυσάρεστη για πολλές επιχειρήσεις. Από τότε που ανέλαβε, τον Ιούλιο, η Μέι έχει προσπαθήσει να ισορροπήσει μεταξύ της έμφασης στο ανεμπόδιστο εμπόριο με την Ευρώπη, όπως προτιμούν οι επιχειρήσεις, και του περιορισμού της μετανάστευσης και της αποκατάστασης της πρωτοκαθεδρίας των εθνικών δικαστηρίων, όπως προτιμούν οι περισσότεροι ψηφοφόροι του Brexit.

«Πλέον γνωρίζουμε ότι θα εγκαταλείψουμε την Ενιαία Αγορά, και παρόλο που κάποιες επιχειρήσεις λυπούνται γι’ αυτό, τουλάχιστον θα μπορούν να σχεδιάσουν τα επόμενα βήματά τους πάνω σ’ αυτή τη βάση» είπε η Άλι Ρένισον, επικεφαλής Ευρωπαϊκών Θεμάτων και Εμπορικής Πολιτικής στη δεξαμενή σκέψης Institute for Directors, στο Λονδίνο.

Η δεύτερη σημαντική λεπτομέρεια της ομιλίας ήταν η υιοθέτηση εκ μέρους της Μέι μιας «περιόδου σταδιακής εφαρμογής» που θα επιτρέψει μια σταδιακή μετάβαση στις οποιεσδήποτε νέες εμπορικές διευθετήσεις συμφωνηθούν.

Αυτή η επιλογή κρύβει κινδύνους: ο κλάδος των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών τρέμει τις συνέπειες της απώλειας του δικαιώματος να δρα ως τραπεζίτης, ασφαλιστής και λογιστής της ΕΕ. Βάσει της ευρωπαϊκής νομοθεσίας, το Ηνωμένο Βασίλειο θα φύγει από την Ένωση το πολύ μέσα σε δύο χρόνια από τότε που η Μέι ανακοινώσει επίσημα την πρόθεση αυτή.

Η ΕΕ δεν έχει διαπραγματευτεί ποτέ μια εμπορική συμφωνία σε τόσο μικρό χρονικό διάστημα, και πολλοί φοβούνται ένα νομικό κενό μετά από το 2019. Την ίδια στιγμή, η ευρωσκεπτικιστική πτέρυγα του Συντηρητικού Κόμματος της Μέι φοβάται ότι οι επιχειρήσεις και άλλοι υπέρμαχοι της παραμονής της χώρας θα χρησιμοποιήσουν μια φάση μετάβασης για να θέσουν εμπόδια στη διαδικασία αποχώρησης.

Ο Σάιμον Τίλφορντ, αναπληρωτής διευθυντής στο Κέντρο για την Ευρωπαϊκή Μεταρρύθμιση, στο Λονδίνο, επισημαίνει ότι μια μεταβατική συμφωνία – σε ισχύ από το 2019 μέχρι το 2022 – θα είναι δύσκολο να καθοριστεί, καθώς η ΕΕ θα επιμένει υπέρ ενός υψηλού βαθμού ελευθερίας μετακίνησης εκείνη την περίοδο. Κι αυτό σημαίνει ότι η Μέι δεν θα είναι σε θέση να πετύχει σημαντική μείωση της μετανάστευσης πριν τις επόμενες εκλογές του 2020.

Τρίτον, η Μέι υποσχέθηκε ότι το κοινοβούλιο θα ψηφίσει επί της τελικής συμφωνίας στην οποία θα καταλήξουν το Ηνωμένο Βασίλειο και η ΕΕ. Το πιθανότερο σενάριο είναι ότι η ψηφοφορία θα εγκρίνει απλώς ό,τι συμφωνήσει η κυβέρνηση, καθώς η εναλλακτική θα είναι το «χείλος του γκρεμού» που φοβούνται οι επιχειρήσεις. Εν τέλει, η εναλλακτική προς το «Σκληρό Brexit» της τρέχουσας διαπραγμάτευσης είναι ένα άτακτο Brexit.

Μια εναλλακτική ερμηνεία, ότι το Κοινοβούλιο θα παρατήσει όλη την ιδέα του Brexit όταν δει τα αποτελέσματα, φαίνεται ότι ήταν εν μέρει υπεύθυνη για το ράλι της στερλίνας, αλλά είναι εξαιρετικά απίθανη πολιτικά. Κάτι τέτοιο θα απαιτούσε μια αποτελεσματική φιλο-ΕΕ αντιπολίτευση, και το κεντροαριστερό Εργατικό Κόμμα είναι ανίκανο να την παράσχει, έχοντας μόλις τώρα συνειδητοποιήσει πόσο εχθρική προς τους μετανάστες έχει γίνει η παραδοσιακή βάση ψηφοφόρων του.

Αν και ένα άτακτο Brexit θα πλήξει το Ηνωμένο Βασίλειο περισσότερο απ’ ό,τι την ΕΕ, η Μέι ποντάρει στο ότι το κόστος για την Ευρώπη θα είναι αρκετά υψηλό ώστε να εξασφαλιστεί ότι η ΕΕ δεν θα προσπαθήσει να τιμωρήσει το Ηνωμένο Βασίλειο για την αποχώρησή του.

«Αυτό θα ήταν πράξη ολέθριας αυτοκαταστροφικότητας για τις χώρες της Ευρώπης, και όχι πράξη ενός φίλου» είπε η Μέι.

Αλλά το σημαντικότερο πράγμα σχετικά με την ομιλία της Μέι δεν ήταν το τι είπε, αλλά το πώς το είπε.

«Θα συνεχίσουμε να είμαστε αξιόπιστοι εταίροι, πρόθυμοι σύμμαχοι και στενοί φίλοι» είπε η Μέι (χρησιμοποίησε τις λέξεις «φίλος» και «φιλία» 18 φορές), υποσχόμενη ότι η Βρετανία δεν θα προσπαθήσει να «ξηλώσει» περαιτέρω την ΕΕ. «Η επιτυχία της ΕΕ παραμένει συντριπτικά συμβατή με το εθνικό συμφέρον της Βρετανίας» τόνισε.

Σε τελική ανάλυση, η Μέι δεν είπε κάτι με το οποίο θα διαφωνήσουν οι πιο ακραίοι Ευρωσκεπτικιστές υπουργοί της. Αλλά ο τρόπος της ήταν ήρεμος και συμφιλιωτικός. Η διατήρηση αυτού του τόνου κατά τις έντονες διαπραγματεύσεις που προβλέπονται στα επόμενα δύο χρόνια θα κάνει τη διαφορά μεταξύ ενός απλώς σκληρού κι ενός πραγματικά τρομακτικού Brexit.

Διαβάστε επίσης: Ο «πυρετός» του Brexit επέστρεψε