Τι θα μπορούσε να πάει στραβά για την Ευρώπη το 2016

Μπορεί η ευρωπαϊκή οικονομία να αναπτύσσεται και να μην αναμένονται πολλές εκλογικές αναμετρήσεις στα κράτη-μέλη, όμως μην περιμένετε το 2016 να είναι ένα έτος ηρεμίας και ησυχίας για την Ευρώπη. Η Ευρ. Ένωση θα χρειαστεί να καταβάλλει προσπάθεια για να υπερασπιστεί τα επιτεύγματα των τελευταίων 60 ετών.

Ιδού τι θα μπορούσε να πάει στραβά μες στο 2016:

Brexit

Μια άγνωστη λέξη σήμερα, την οποία όμως θα κουραστείτε να την ακούτε και να τη διαβάζετε μέχρι τον Ιούνιο. Το Ηνωμένο Βασίλειο θα διοργανώσει δημοψήφισμα, το νωρίτερο στα μέσα του 2016, με θέμα την έξοδο της χώρας από την ΕΕ. Το όλο θέμα θα μπορούσε να είναι αφορμή για μια γόνιμη συζήτηση ως προς το ποια σχέση θα έπρεπε να έχει η Βρετανία – η οποία αντιτίθεται σε μια βαθύτερη ευρωπαϊκή ολοκλήρωση – με μια Ευρωζώνη που χρειάζεται να επιβιώσει. Αντίθετα, η κουβέντα έχει ξεπέσει σε δημόσιες κραυγές ως προς το κατά πόσο το Λονδίνο θα πρέπει να είναι σε θέση να αποτρέπει μετανάστες από την Πολωνία, τη Ρουμανία και αλλού απ’ το να λαμβάνουν επιδόματα. Όπως γράφει ο Σάιμον Τίλφορντ, αν οι Βρετανοί ψηφίσουν υπέρ της εξόδου από την ΕΕ, θα είναι «επειδή η συμμετοχή στην ΕΕ έχει γίνει συνώνυμη στο μυαλό πολλών ψηφοφόρων με την ανεξέλεγκτη μετανάστευση».

Κούραση από τη λιτότητα και τις μεταρρυθμίσεις

Οι δυνάμεις που ωθούν στην αποδιοργάνωση της Ευρωζώνης, της οικονομικής καρδιάς της Ευρωζώνης, παραμένουν πανίσχυρες. Όσο η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα συνεχίζει να ελέγχει τους συστημικούς κινδύνους με απεριόριστη ρευστότητα, τα χειρότερα μάλλον θα αποφευχθούν, η οικονομία θα συνεχίσει να αναπτύσσεται και η ανεργία να μειώνεται.

Όμως, τα θεμελιώδη προβλήματα δεν φεύγουν: η Ελλάδα, π.χ., βρίσκεται ακόμα σε μια κατάσταση όπου οι πιστωτές προσποιούνται ότι μπορεί να ανταποκριθεί στο χρέος της και η χώρα προσποιείται ότι μεταρρυθμίζεται. Στην Πορτογαλία τον Οκτώβρη και στην Ισπανία το προηγούμενο Σαββατοκύριακο οι ψηφοφόροι απέρριψαν τη λιτότητα που επιβλήθηκε από τις συμφωνίες διάσωσης το 2011 και το 2012. Παράλληλα, όμως, απέτυχαν να εκλέξουν κάτι συνεκτικό ώστε να αντικατασταθεί αυτή η λιτότητα. Η Ιρλανδία – η μόνη χώρα-μέλος της Ευρώπης που έχει εθνικές εκλογές το 2016 – μάλλον θα πράξει το ίδιο.

Τρομοκρατία

Οι «μετασεισμοί» από τις επιθέσεις στο Παρίσι θα συνεχίσουν να γίνονται αισθητοί στην ευρωπαϊκή οικονομία και θα μεγεθυνθούν αν οι τρομοκράτες προβούν σε άλλη μια επίθεση τέτοιας κλίμακας. Ο εισερχόμενος τουρισμός, που προσέφερε 450 δισεκατομμύρια δολάρια στην οικονομία της ΕΕ το 2013, θα πληγεί αν προορισμοί όπως το Παρίσι καθιερωθούν ως στόχος επιθέσεων του Ισλαμικού Κράτους και των υποστηρικτών του. Παράλληλα, θα πληγεί και το διασυνοριακό εμπόριο αν οι εντεινόμενες απαιτήσεις ασφαλείας οδηγήσουν σε επαναφορά εσωτερικών συνοριακών ελέγχων. Η Σένγκεν είναι ένα θεμέλιο της σύγχρονης Ευρώπης και η επιβίωσή της βασίζεται εν πολλοίς στην Τουρκία και στο κατά πόσο αυτή θα συγκρατήσει τα προσφυγικά ρεύματα από τη Συρία, το Αφγανιστάν και αλλού. Η Γερμανία απορρόφησε ένα εκατομμύριο μετανάστες φέτος· είναι απίθανο να επαναληφθεί κάτι τέτοιο του χρόνου.

Λιβύη

Οι χώρες της ΕΕ κάνουν ό,τι μπορούν για να αποφύγουν να στείλουν στρατεύματα στον εμφύλιο της Συρίας όπου τα πράγματα χειροτερεύουν συνεχώς. Όμως, δεν θα είναι τόσο εύκολο να κάνουν το ίδιο στη Λιβύη αν το Ισλαμικό Κράτος επεκτείνει την παρουσία του στο κατώφλι της νότιας Ευρώπης. Το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο της Λιβύης είναι κρίσιμα για την ευρωπαϊκή οικονομία (ιδιαίτερα την ιταλική). Και ο χειρότερος εφιάλτης της Ευρώπης θα ήταν το Ισλαμικό Κράτος να αποσταθεροποιήσει τα νότια παράλια της Μεσογείου, από την Αίγυπτο ως την Αλγερία, προκαλώντας ένα νέο κύμα προσφύγων, μεταναστών και (κρυμμένων μεταξύ τους) τζιχαντιστών. Μια επέμβαση θα εγκυμονούσε κινδύνους, ιδιαίτερα αν οι χώρες της ΕΕ αποπειραθούν να ανοικοδομήσουν τη χώρα. Όμως, και οι κίνδυνοι της μη επέμβασης δεν φαίνονται μικρότεροι.

Τράπεζες

Το 2016 θα είναι η χρονιά που θα τεθεί σε εφαρμογή η νέα Κοινοτική Οδηγία για τις τράπεζες. Από την 1η Ιανουαρίου, οι ρυθμιστικές αρχές (δηλαδή η ΕΚΤ) θα λάβουν νέες υπερ-εξουσίες και θα μπορούν να κλείνουν χρεοκοπημένες ή υπο-κεφαλαιοποιημένες τράπεζες. Σε περίπτωση που οι τράπεζες χρειάζονται νέα κεφάλαια και δεν θα είναι εφικτή μια αύξηση κεφαλαίου, προβλέπεται η εφαρμογή της «διάσωσης εκ των έσω». Στόχος της οδηγίας είναι ο διαχωρισμός των «κακών» από τις υγιείς τράπεζες. Όμως, ένα τέτοιο ξεκαθάρισμα σημαίνει σκληρές μεταφορές πλούτου από μία τάξη σε μία άλλη, οι οποίες προκαλούν πολιτικές θύελλες.