Το επικίνδυνο γεωπολιτικό ντόμινο που φέρνει η παραίτηση του Αμερικανού υπουργού Άμυνας

Η απρόσμενη παραίτηση του Αμερικανού υπουργού Άμυνας Τζιμ Μάτις θα επαναφέρει τις ανησυχίες από τη Σεούλ στις Βρυξέλλες ως προς τη σταθερότητα των αμερικανικών συμμαχιών και την κατεύθυνση της πολιτικής κάτω από έναν απρόβλεπτο ηγέτη.

Ο πρώην στρατηγός των πεζοναυτών θεωρείτο ευρέως ως ο «τελευταίος ενήλικας στην αίθουσα», μια μετριοπαθής δύναμη ενάντια στην καχυποψία που ο Πρόεδρος Donald Trump έτρεφε προς όλες τις παραδοσιακές αμερικανικές συμμαχίες και τις αποστολές στρατευμάτων στο εξωτερικό. Εκτός από τις άμεσες κινήσεις για την απομάκρυνση δυνάμεων από το Αφγανιστάν και τη Συρία, η παραίτηση του Μάτις μπορεί να έχει συνέπειες για την πολιτική προς τη Βόρεια Κορέα, η οποία θέλει να αποδυναμώσει τη συμμαχία ΗΠΑ-Νότιας Κορέας, και την Ευρώπη, όπου η κριτική του Trump κατά του ΝΑΤΟ έχει ενισχύσει τις εκκλήσεις για τη δημιουργία ενός ευρωπαϊκού στρατού.

Ας δούμε πώς η αλλαγή επηρεάζει ορισμένα σημεία παγκόσμιας έντασης:

Κορεατική Χερσόνησος

Ο Μάτις φεύγει σε επικίνδυνη συγκυρία για τη συμμαχία ΗΠΑ-Νότιας Κορέας, καθώς αυτή παλεύει να διαχειριστεί το τίμημα από την ύφεση στις σχέσεις του Trump με τον Βορειοκορεάτη ηγέτη Kim Jong Un, συμπεριλαμβανομένης της μονομερούς απόφασής του να αναστείλει τις ετήσιες στρατιωτικές ασκήσεις. Ενώ ο πρόεδρος έχει επανειλημμένα αμφισβητήσει την αναγκαιότητα παρουσίας περίπου 28.000 στρατιωτών στη χερσόνησο και πίεσε τη Σεούλ να πληρώσει περισσότερα για την ασφάλειά της, ο Μάτις ήταν ένας ισχυρός υποστηρικτής της συμμαχίας.

Η έξοδος του Μάτις- ιδίως μετά από τη σύγκρουσή του με τον Trump για αποσύρσεις στρατευμάτων αλλού – θα μπορούσε να ενθαρρύνει τις προσπάθειες του Kim να διαπραγματευτεί απευθείας με τον πρόεδρο. Μόλις την Πέμπτη, τα κρατικά μέσα ενημέρωσης της Βόρειας Κορέας ανέφεραν ότι η απομάκρυνση των πυρηνικών όπλων των ΗΠΑ από την περιοχή αποτελεί προϋπόθεση για τον αφοπλισμό της.

Η Σεούλ και η Ουάσινγκτον δεν κατάφεραν να καταλήξουν σε νέα συμφωνία για την κατανομή του κόστους διατήρησης της στρατιωτικής παρουσίας των ΗΠΑ μετά το αίτημα του Trump να αυξηθεί σημαντικά η συνεισφορά της Σεούλ. «Αν ο Trump δεν πάρει αυτό που θέλει, και καθώς οι νομικές και πολιτικές του δυσχέρειες αναμένεται να επιδεινωθούν τις προσεχείς εβδομάδες, δεν είναι αδιανόητο ο Trump να διατάξει την απόσυρση αμερικανικών δυνάμεων από την Κορέα», δήλωσε ο Daniel Pinkston, λέκτορας διεθνών σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Troy της Σεούλ.

Αφγανιστάν

Ερχόμενη λίγες μέρες μετά τις πρόσφατες συνομιλίες μεταξύ των αντιπροσώπων των ΗΠΑ και των Αφγανών Ταλιμπάν, η συγκυρία της παραίτησης του Μάτις και η ανακοίνωση μερικής απόσυρσης των Αμερικανών στρατιωτών από την Ουάσινγκτον θα υπονομεύσουν δραματικά κάθε προσπάθεια που καταβάλλεται για να τερματιστεί η 17ετής σύγκρουση.

Η απόσυρση των στρατευμάτων θα αποτελέσει πλήγμα για το ηθικό του Αφγανιστάν και των δυνάμεων ασφαλείας του, ανέφερε μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ο Michael Kugelman, εταίρος για θέματα Νότιας Ασίας στο Κέντρο Woodrow Wilson στην Ουάσινγκτον.

«Για τους Ταλιμπάν, είναι ένα βέλτιστο σενάριο – ένας τακτικός θρίαμβος, καθώς κατάφεραν να διώξουν τα στρατεύματα των ΗΠΑ χωρίς να παραδώσουν τίποτα και τώρα έχουν ένα τεράστιο πλεονέκτημα στο πεδίο της μάχης», επεσήμανε ο Kugelman. «Η αναχώρηση του Μάτις ανοίγει τον δρόμο για τον Trump να εφαρμόσει την απόφασή του».

Μέση Ανατολή

Η φυγή του Μάτις θα αποσταθεροποιήσει περαιτέρω μια περιοχή που έχει ήδη ταρακουνηθεί από την απόφαση του Trump να αποσύρει τις αμερικανικές δυνάμεις από τη Συρία και την πρότασή του να πουλήσει το σύστημα αντιαεροπορικής και αντιπυραυλικής άμυνας Patriot στην Τουρκία.

Ενώ ο Trump ανακήρυξε την «ιστορική νίκη» επί του Ισλαμικού Κράτους, η κίνηση αποχώρησης από τη Συρία έγινε στόχος κριτικής από Αμερικανούς βουλευτές που προειδοποίησαν ότι αφήνει το μέλλον της χώρας στα χέρια της Ρωσίας και του Ιράν, συμμάχων του Προέδρου Bashar al-Assad.

Ο Τούρκος Πρόεδρος Recep Tayyip Erdogan είχε απειλήσει νωρίτερα να ξεκινήσει μια στρατιωτική επιχείρηση με στόχο τους Κούρδους συμμάχους της Αμερικής, μια ομάδα γνωστή ως YPG, στη βορειοανατολική Συρία. Το YPG θεωρείται ως το πιο αποτελεσματικό αντίβαρο στο Ισλαμικό Κράτος αλλά θα αφεθεί να υπερασπιστεί μόνο του το βορειοανατολικό τμήμα της χώρας αφότου οι ΗΠΑ αποσύρουν τα στρατεύματά τους.

Ευρώπη

Ο ανασχηματισμός στο Πεντάγωνο θα εντείνει την ήδη έντονη ανησυχία του ΝΑΤΟ, το οποίο εξελίχθηκε από τον ψυχροπολεμικό ρόλο του αντιπαράθεσης προς το Σύμφωνο της Βαρσοβίας προς έναν ρόλο υποστήριξης της στρατιωτικής δράσης των ΗΠΑ στο Αφγανιστάν. Αφότου ο Trump αρχικά απέτυχε να δεσμεύσει εκ νέου τις ΗΠΑ στο σύμφωνο αμοιβαίας άμυνας της συμμαχίας και αποχώρησε από τη Συμφωνία του Παρισιού για το Κλίμα, ο Μάτις ήταν αυτός που ανέλαβε να καθησυχάσει τους συμμάχους: «Κάντε υπομονή. Θα είμαστε εκεί, και θα είμαστε εκεί για σας».

Με την αποχώρησή του, οι Ευρωπαίοι σύμμαχοι θα έχουν ελάχιστη εμπιστοσύνη ότι μπορεί να υπάρξει κάποια αντίσταση εντός της κυβέρνησης Trump εναντίον των πολιτικών του δόγματος «Πρώτα η Αμερική». Ένα άλλο σημαντικό μέλος του υπουργικού συμβουλίου, ο υπουργός Εξωτερικών Michael Pompeo, επανέλαβε την επικριτική άποψη του προέδρου για την Ευρωπαϊκή Ένωση, τα Ηνωμένα Έθνη και πολλούς άλλους διεθνείς οργανισμούς, λέγοντας σε ομιλία του στις Βρυξέλλες ότι «πρέπει να μεταρρυθμιστούν ή να εξαλειφθούν».

Θάλασσα της Νότιας Κίνας

Ο Μάτις ακολούθησε τη μέση οδό σε ένα από τα πιο εκρηκτικά σημεία της Ασίας, τη Θάλασσα της Νότιας Κίνας. Ο ίδιος προσέφερε εγγυήσεις στους γείτονες της Κίνας με πιο συχνές ναυτικές περιπολίες και μια σκληρή ρητορική που επέκρινε τις προσπάθειες του Πεκίνου να επεκτείνει το στρατιωτικό του αποτύπωμα σε βραχονησίδες στην υπό αμφισβήτηση θαλάσσια περιοχή.

Αν και χαρακτήρισε την Κίνα «στρατηγικό ανταγωνιστή», υποστήριξε τη συνεννόηση μεταξύ των δύο μεγαλύτερων οικονομιών του κόσμου λέγοντας ότι «ο ανταγωνισμός δεν σημαίνει εχθρότητα». Οι συνομιλίες του με τον Κινέζο υπουργό Άμυνας Wei Fenghe συνέβαλλαν στη μείωση των εντάσεων μετά από μια παραλίγο σύγκρουση στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας, γεγονός που οδήγησε σε μια συνάντηση στην Ουάσιγκτον στην οποία και οι δύο πλευρές συμφώνησαν ότι «η σχέση μεταξύ των στρατιωτικών ηγεσιών των δύο κρατών θα μπορούσε να αποτελέσει σταθεροποιητικό παράγοντα».

«Η κινεζική πλευρά, γενικά, πιστεύει ότι ο Μάτις είναι ένας ορθολογικός και προσεκτικός άνθρωπος και ανησυχεί για το ποιος θα τον αντικαταστήσει», δήλωσε ο Sun Zhe, συν-διευθυντής του China Initiative στο Πανεπιστήμιο Columbia. «Υπό τον Mattis, οι στρατοί των ΗΠΑ και της Κίνας είχαν κάποιες αντεγκλήσεις ως προς τη Θάλασσα της Νότιας Κίνας και τις πωλήσεις όπλων στην Ταϊβάν, αλλά η σύγκρουση δεν κλιμακώθηκε και οι αμοιβαίες ανταλλαγές συνεχίζονταν».