Βενεζουέλα: Η ιστορία της κατάρρευσης μιας πλούσιας χώρας

Το μόνο πράγμα που περισσεύει στη Βενεζουέλα είναι το χάος.

Η οικονομία βρίσκεται στο χείλος της κατάρρευσης, ενώ η ανθρωπιστική καταστροφή έχει οδηγήσει ένα μέρος του πληθυσμού στην πείνα και τη φτώχεια.

Η χώρα είναι αντιμέτωπη και με μία πολιτική κρίση. Το δημοψήφισμα που εξήγγειλε ο Πρόεδρος Νικολάς Μαδούρο θα μπορούσε να αποσαθρώσει ακόμα περισσότερο τις βάσεις του δημοκρατικού καθεστώτος.

Μια νίκη του στο δημοψήφισμα θα του επιτρέψει να αναθεωρήσει το σύνταγμα της Βενεζουέλας και να αντικαταστήσει την Εθνοσυνέλευση – η οποία ελέγχεται από την αντιπολίτευση – με ένα εντελώς νέο νομοθετικό σώμα.

Κάποτε, η Βενεζουέλα ήταν η πλουσιότερη χώρα στη Λατινική Αμερική. Στην πορεία, όμως, κατέρρευσε.

Η Βενεζουέλα έχει τα μεγαλύτερα κοιτάσματα αργού πετρελαίου στον κόσμο – κάποτε αυτό έμοιαζε σαν μια εξασφαλισμένη συνεχή πηγή ρευστού. Τώρα, όμως, η κυβέρνηση ξεμένει από χρήμα, οι τιμές αυξάνονται ραγδαία, και κανείς δεν ξέρει πόσο χειρότερα μπορούν να πάνε τα πράγματα.

Στη δεκαετία του ’90, η Βενεζουέλα αναπτυσσόταν ραγδαία και ήταν μοντέλο οικονομικής ανάπτυξης για το σύνολο της Νότιας Αμερικής. Όμως, οι ανισότητες αυξάνονταν παράλληλα, με μια ολιγάριθμη ελίτ να ελέγχει τα πάντα ενώ οι μάζες γίνονταν ολοένα και φτωχότερες.

Η λαϊκή δυσαρέσκεια οδήγησε σε μια σοσιαλιστική στροφή το 1999, με την εκλογή του Ούγκο Τσάβεζ στη θέση του Προέδρου της χώρας. Ο Τσάβεζ διέρρηξε τους δεσμούς με τις Ηνωμένες Πολιτείες και αναβάθμισε τις διμερείς σχέσεις με την Κίνα και τη Ρωσία, με αντάλλαγμα γενναιόδωρα δάνεια. Ο Τσάβεζ κυβέρνησε μέχρι τον θάνατό του, το 2013, και θεωρείται ακόμα ένας ήρωας των φτωχών και των καταφρονεμένων.

Αλλά η κυβέρνησή του προέβη σε υπερβολικές δαπάνες για προγράμματα κοινωνικής πρόνοιας, ενώ όρισε σταθερές τιμές παντού. Οι καλλιεργήσιμες εκτάσεις κοινωνικοποιήθηκαν, στη συνέχεια εγκαταλείφθηκαν, και η χώρα άρχισε να εξαρτάται από τις πωλήσεις πετρελαίου.

Πριν τον θάνατό του, ο Τσάβεζ επέλεξε ως διάδοχο τον Μαδούρο, ο οποίος διατήρησε τις πρακτικές του καθεστώτος. Όμως, η κυβέρνησή του έπαψε να δημοσιεύει αξιόπιστα στατιστικά στοιχεία, ενώ έλαβε εκατομμύρια σε μίζες για δημόσια έργα. Τα χρέη συσσωρεύτηκαν – χρέη που πλέον η κυβέρνηση δεν μπορεί να αποπληρώσει.

Εντωμεταξύ, το μόνο εμπόρευμα που μπορούσε να διαθέσει η Βενεζουέλα έχασε την αξία του. Το 2014, η τιμή του πετρελαίου ήταν περίπου 100 δολάρια το βαρέλι. Όμως, κάποιες χώρες άρχισαν να αντλούν μεγαλύτερες ποσότητες πετρελαίου χρησιμοποιώντας νέα, αποτελεσματικότερη τεχνολογία άντλησης. Την ίδια στιγμή, η παγκόσμια ζήτηση για πετρέλαιο δεν αυξήθηκε παράλληλα με την αύξηση της προσφοράς. Αυτό οδήγησε σε πτώση της τιμής, η οποία άγγιξε τα 26 δολάρια το 2016.

Σήμερα, η τιμή του πετρελαίου κινείται γύρω από τα 50 δολάρια το βαρέλι, που σημαίνει ότι το εισόδημα της Βενεζουέλας έχει μειωθεί στο μισό.

Με την πτώση της τιμής του πετρελαίου και τη μείωση του διαθέσιμου ρευστού στα κρατικά ταμεία, ο έλεγχος των τιμών έχει αναδειχθεί σε βασικό πρόβλημα. Το κράτος επιδοτεί τα τρόφιμα για να διατηρεί στοιχειώδεις συνθήκες επιβίωσης του πληθυσμού. Ο Μαδούρο τύπωσε μαζικά χρήμα και η αξία του εθνικού νομίσματος έχει βυθιστεί, πλήττοντας έτσι τις θέσεις εργασίας και το εισόδημα.

Την ίδια στιγμή, η εχθρική στάση του Μαδούρο απέναντι στις ξένες επιχειρήσεις έχει οδηγήσει σε φυγή των εταιρειών από τη χώρα. Η Pepsi, η General Motors και η United είναι μερικές μόνο από τις εταιρείες που έχουν αποχωρήσει. Και η ανεργία στη Βενεζουέλα μπορεί φέτος να αγγίξει και το 25%, σύμφωνα με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Όσο για τον πληθωρισμό, του χρόνου μπορεί να φτάσει και το απίστευτο ποσοστό του 2.000%.

Ο Μαδούρο αύξησε φέτος τρεις φορές τον κατώτατο μισθό κι αυτό έχει κάπως «συμμαζέψει» την κατάσταση για τους φτωχούς, αλλά οι αναλυτές τονίζουν ότι μακροπρόθεσμα αυτή η τακτική απλώς οδηγεί σε περαιτέρω μείωση της αξίας του νομίσματος.

«Η οικονομία βρίσκεται σε κατάσταση χάους. Έχει καταρρεύσει εντελώς. Βρίσκεται στο σημείο χωρίς επιστροφή» λέει ο Αλμπέρτο Ράμος, οικονομολόγος, επικεφαλής της έρευνας για τη Λατινική Αμερική στη Goldman Sachs.

Ο Μαδούρο, πάντως, ρίχνει την ευθύνη στους αντιπάλους του και λέει ότι οι κυρώσεις των ΗΠΑ δείχνουν ότι αυτές έχουν κηρύξει «οικονομικό πόλεμο» εναντίον της Βενεζουέλας.

Ανεξάρτητα από το ποιος έχει την ευθύνη, πάντως, ένα είναι σίγουρο: τα προβλήματα της οικονομίας έχουν οδηγήσει σε πτώση του βιοτικού επιπέδου του λαού της Βενεζουέλας, σε βαθμό τέτοιο ώστε να γίνεται λόγος για μια ανθρωπιστική καταστροφή.