Ξέρεις πόσο αξίζει το νερό;
Η λύση στο παγκόσμιο πρόβλημα λειψυδρίας περνά μέσα από την αειφόρο διαχείριση των υδάτινων πόρων.
«Κάντε οικονομία στο νερό». Αν υπάρχει ένα μήνυμα που θυμάται οποιοσδήποτε έχει μεγαλώσει στην Ελλάδα κάθε φορά που μπαίνει το καλοκαίρι είναι αυτό – μαζί, ίσως, με τον γνωστό γλάρο των καθαρών ακτών.
Τα τελευταία χρόνια σε όλο τον κόσμο, καθώς οι συνέπειες της κλιματικής αλλαγής έχουν αρχίσει να γίνονται ολοένα και πιο ορατές μέσα από τα έντονα και συχνά καταστρεπτικά καιρικά φαινόμενα και την πρόβλεψη του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών πως το 60% του παγκόσμιου πληθυσμού διατρέχει τον κίνδυνο να υποφέρει από έλλειψη νερού το 2025, το μήνυμα αυτό έχει κάνει ένα δυναμικό comeback σε επίπεδο θεσμικού διαλόγου. Κράτη, διεθνείς οργανισμοί, επιχειρήσεις και ΜΚΟ ανησυχούν και συζητούν για τα αποθέματα νερού και τη βιώσιμη διαχείριση των υδατικών πόρων του πλανήτη.
Το νερό είναι ένας ανανεώσιμος, αλλά περιορισμένος πόρος, στον οποίο, σύμφωνα με τη Διακήρυξη της Χιλιετίας του ΟΗΕ, πρέπει να έχουν πρόσβαση όλοι οι άνθρωποι. Η εικόνα των υδατικών αποθεμάτων στην Ελλάδα είναι καλύτερη σε σχέση με τις άλλες χώρες της ανατολικής Μεσογείου, οι οποίες, λόγω κλίματος, παρουσιάζουν έντονα φαινόμενα λειψυδρίας. Σύμφωνα με τον καθηγητή του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου και μέχρι πρότινος επικεφαλής της Ειδικής Γραμματείας Υδάτων του ΥΠΕΚΑ δρα Ανδρέα Ανδρεαδάκη, οι δείκτες διαθεσιμότητας νερού στη χώρα μας βρίσκονται σε μη ανησυχητικά επίπεδα, ωστόσο υπάρχουν προβλήματα που προκαλούνται από τη γεωγραφική ανισοκατανομή των υδατικών πόρων.
Χαρακτηριστικά, το 85% του νερού απορροφάται από τη γεωργία, ενώ σημαντική ποσότητα χάνεται λόγω διαρροών στα δίκτυα διανομής. Το πλέον ανησυχητικό, όμως, σύμφωνα με τον Ανδρέα Ανδρεαδάκη, είναι το υδατικό αποτύπωμα της χώρας (o δείκτης που δείχνει την κατανάλωση νερού για κάθε χρήση ανά κάτοικο ετησίως) που είναι το δεύτερο υψηλότερο στον κόσμο (2.390 κυβικά μέτρα ανά κάτοικο ετησίως) και διπλάσιο από τον παγκόσμιο μέσο όρο (1.240 κ.μ.). «Αυτό σημαίνει, πρωτίστως, ότι χρησιμοποιούμε πολύ νερό, ενδεχομένως αλόγιστα. Πρέπει να δοθεί προσοχή στην καλή διαχείριση της ζήτησης και τις καλές πρακτικές που θα μπορούσαν να ελαχιστοποιήσουν τις απώλειες, αλλά και τις σχετιζόμενες δαπάνες» εξηγεί ο καθηγητής.
Τι ρόλο παίζει η βιομηχανία; Η συνολική απαίτηση νερού από τις βιομηχανίες υπολογίζεται παγκοσμίως στο 21% της συνολικής χρήσης. Oι απαιτήσεις αυτές αυξάνονται με τρομακτικό ρυθμό, με αποτέλεσμα να εκτιμάται πως τα ποσοστά για την αστική και τη βιομηχανική χρήση θα διπλασιαστούν έως το 2050. «Στην Ελλάδα, η βιομηχανία δεν είναι ο κύριος καταναλωτής νερού, καθώς χρησιμοποιεί περίπου το 3-5%» εξηγεί ο δρ Ανδρέας Ανδρεαδάκης. Παράλληλα, επισημαίνει πως οι ελληνικές επιχειρήσεις έχουν αρχίσει να αντιλαμβάνονται την ανάγκη βελτιστοποίησης της διαχείρισης υδατικών πόρων, καθώς κατανοούν πως είναι συνυφασμένη με την απρόσκοπτη διεξαγωγή των επιχειρηματικών τους δραστηριοτήτων.
«Οι ελληνικές επιχειρήσεις δεν έχουν αξιολογήσει ακόμη όσο θα έπρεπε το θέμα του νερού. Ήταν και ένα από τα πρώτα πράγματα που “πάγωσαν” λόγω της οικονομικής κρίσης» αναφέρει ο δρ Αλέξανδρος Υφαντής, πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος του ομίλου εταιρειών Sychem S.A., που δραστηριοποιείται διεθνώς στη μελέτη και την κατασκευή ειδικών έργων επεξεργασίας νερού, εξοικονόμησης ενέργειας και καθοδικής προστασίας. Σύμφωνα με τον ίδιο, όμως, το ενεργειακό κόστος και η σταδιακή αποσαφήνιση του θεσμικού πλαισίου για τη διαχείριση υγρών αποβλήτων –ακόμη ένα περιβαλλοντικό «αγκάθι»– ωθούν τους επιχειρηματίες σε πιο «πράσινες» πρακτικές.
«Πρέπει να ξεκινήσουν από την καταγραφή των πραγματικών τους αναγκών για να επιλέξουν τις κατάλληλες τεχνολογίες εξοικονόμησης και επαναδιαχείρισης νερού» εξηγεί και τονίζει πως τα οφέλη από την εισαγωγή τέτοιων συστημάτων είναι σημαντικά. «Υπάρχει ξεκάθαρο περιβαλλοντικό, ενεργειακό και συνεπώς οικονομικό όφελος για τις επιχειρήσεις που επενδύουν σε πρακτικές εξοικονόμησης νερού, ενώ και το κόστος της επένδυσης αποσβένεται σχετικά γρήγορα».
Ως παράδειγμα ο Αλέξανδρος Υφαντής φέρνει τη Motor Oil, που από το 2007 προχώρησε στην εξοικονόμηση και την ανακύκλωση νερού μέσω αφαλάτωσης, με τη χρήση της τεχνικής της αντίστροφης ώσμωσης, μιας δημοφιλούς τεχνικής στις χώρες της ανατολικής Μεσογείου.
Και το κόστος της επένδυσης; «Ήταν μία επένδυση ύψους 7 εκατ. ευρώ, ποσό ισότιμο με την ετήσια εξοικονόμηση της εταιρείας από την κατάργηση κοστοβόρων και ρυπογόνων πρακτικών. Καταλαβαίνετε το όφελος» απαντά ο πρόεδρος της Sychem.
Παρόμοια επένδυση πραγματοποίησε μέσω της Sychem και η Coca Cola 3E στη μονάδα της στο Ηράκλειο, όπου προηγουμένως αναγκαζόταν να μεταφέρει το νερό το οποίο χρειαζόταν μέσω βυτίων – διαδικασία επιβαρυντική για το περιβαλλοντικό αποτύπωμα της εταιρείας. Όπως επισημαίνει ο Αλέξανδρος Υφαντής, «μέσω της μονάδας αφαλάτωσης επέλυσε το πρόβλημα της επάρκειας νερού για τη μονάδα, βελτίωσε την ποιότητα του νερού και το θετικό περιβαλλοντικό της αποτύπωμα, και εξοικονόμησε σημαντικά σε κόστος παραγωγής».
Στη χώρα μας, η Coca Cola 3E αποτελεί μία από τις πιο δραστήριες εταιρείες στον τομέα της διαχείρισης υδατικών πόρων, διαθέτοντας για όλα τα εργοστάσιά της εγκαταστάσεις επεξεργασίας λυμάτων, από όπου απορρέει επεξεργασμένο νερό προς το περιβάλλον, κατάλληλο για χρήση στη γεωργία και τη διαβίωση των φυτών και των υδρόβιων οργανισμών. «Στόχος μας για το 2020 είναι να επιστρέψουμε στη φύση και στις τοπικές κοινωνίες την ποσότητα νερού που ισοδυναμεί με το νερό που χρησιμοποιούμε στα τελικά μας προϊόντα και κατά τη διάρκεια παραγωγής τους» είχε δηλώσει η Νεκταρία Μητράκου, διευθύντρια Επικοινωνίας Coca Cola Ελλάδας, Βουλγαρίας, Κύπρου και Μάλτας, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Νερού.
Η εταιρεία, που από το 2006 ξεκίνησε στο πλαίσιο της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης το πρόγραμμα «Αποστολή Νερό» για την ενημέρωση του κοινού γύρω από το πρόβλημα της λειψυδρίας και την αντιμετώπιση μέσω δράσεων της ανεπάρκειας νερού σε περιοχές όπου εκλείπει, έχει καταφέρει μέσα από την υιοθέτηση καλών πρακτικών να μειώσει κατά 23% τη χρήση νερού στις μονάδες της και το συνολικό υδατικό της αποτύπωμα κατά 62%.
Προς μία αειφόρο διαχείριση υδάτικων πόρων
Εάν κάποιος παρατηρήσει τους απολογισμούς των ελληνικών εταιρειών που προχωρούν σε σχετικές δημοσιεύσεις αυτήν τη στιγμή, θα προσέξει πως υπάρχει μια μετακύλιση του ενδιαφέροντος στο θέμα της διαχείρισης νερού. «Η μεγαλύτερη πρόκληση για τη βιομηχανία και τις επιχειρήσεις είναι να ανακυκλώσουν το νερό τους και δευτερευόντως να χρησιμοποιήσουν νερό από άλλες πηγές. Η διαδικασία της ανακύκλωσης έχει αποκτήσει μια δυναμική» επισημαίνει ο έμπειρος σε θέματα διαχείρισης υδατικών πόρων δρ Ανδρέας Ανδρεαδάκης.
Τις ανησυχίες, την πείρα και τις προτάσεις τους για την υπεύθυνη διαχείριση υδατικών πόρων αντήλλαξαν εκπρόσωποι ελληνικών επιχειρήσεων, φορέων και διεθνών οργανισμών στο πρώτο συνέδριο για το νερό, «Water Conference», που διεξήχθη στην Ελλάδα (διοργάνωση Boussias Communications). Μεταξύ άλλων, στελέχη ελληνικών επιχειρήσεων, όπως η ΕΛΑΪΣ, τα Ελληνικά Πετρέλαια, ο ΤΙΤΑΝΑΣ, το ξενοδοχείο Πόρτο Καρράς κ.ά, ανέλυσαν τα σημαντικά περιβαλλοντικά και οικονομικά οφέλη της εισαγωγής τεχνολογιών εξοικονόμησης και ανακύκλωσης του νερού, ενώ οι εκπρόσωποι ελληνικών και διεθνών θεσμικών φορέων συμφώνησαν πως είναι χρήσιμη η χάραξη μιας εθνικής στρατηγικής για τη διαχείριση της αειφορίας του υδάτινου συστήματος στη χώρα. «Η πρόκληση για τη διαχείριση υδατικών πόρων από τις επιχειρήσεις στον εικοστό πρώτο αιώνα είναι μια συνολική προσέγγιση που περιλαμβάνει όλους τους συμμετέχοντες –μετόχους, προμηθευτές και πελάτες– στη διαδικασία παραγωγής ενός προϊόντος ή μιας υπηρεσίας» δήλωσε στο πλαίσιο του συνεδρίου η ιδρύτρια και executive director του Global Water Fund, Στέλα Τόμας, που επεσήμανε ότι η σωστή διαχείριση του νερού μπορεί να μετατραπεί από ηθική υποχρέωση σε ευκαιρία για μια εταιρεία και ενδεχομένως να αποφέρει και κέρδος.
Τη σημασία των λεγόμενων «water stewardship programmes» («προγράμματα υδατικής καθοδήγησης») που προβλέπουν την εφαρμογή καλών πρακτικών βιώσιμης διαχείρισης υδατικών πόρων κατά μήκος όλης της εφοδιαστικής και παραγωγικής αλυσίδας τονίζει και η ενέργεια 15 ηγετικών διεθνών επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται σε 11 διαφορετικούς τομείς –μεταξύ αυτών οι Nestlé, GlaxoSmithKline, Nokia, Baxter Healthcare, Sainsbury’s, Boots UK, Crown Paints, C&A, CLS Holdings Plc, and Tata Cleantech Capital Ltd.– να υπογράψουν τον Μάρτιο ένα σύμφωνο ολιστικής αντιμετώπισης της διαχείρισης νερού.
Μία τελευταία επισήμανση: Πρόσφατη έρευνα του «Δικτύου ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS» σε έντεκα μεγάλα αστικά κέντρα της Ελλάδας σχετικά με την οικιακή χρήση του νερού έδειξε πως το 52,8% των συμμετεχόντων δεν εφαρμόζει μέτρα εξοικονόμησης νερού, το 48,5% δεν γνωρίζει πόσο νερό καταναλώνει, το 54,3% δεν γνωρίζει από πού πηγάζει το νερό που τρέχει στη βρύση και το 54,8% πιστεύει πως το νερό θεωρείται φυσικός πόρος σε επάρκεια. Είναι προφανές πως, για να υπάρξει βιώσιμη διαχείριση των υδατικών πόρων, είναι επιτακτική η ενημέρωση των πολιτών για τις προκλήσεις που θέτουν η ανεπάρκεια υδατικών αποθεμάτων και η σημασία της εξοικονόμησής τους. Ειδάλλως, κάθε προσπάθεια θα είναι καταδικασμένη να πέσει στο κενό…
Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο τεύχος του Fortune που κυκλοφόρησε τον Ιούνιο του 2014.
Διαβάστε ακόμη:
Το τρίπτυχο της υγιούς ανάπτυξης
UNICEF: Οι φτωχοί έχουν τη μικρότερη πρόσβαση στο νερό
Ξεπαγώνουν τα αιολικά, «ξεφουσκώνουν» τα φωτοβολταϊκά
