Χρηματιστήριο και κρίση: Από το Καστελόριζο έως τα capital control (data blog)

του Δημητρίου Πόγκα, Δημοσιογράφου*

Είναι κοινός τόπος πως το Χρηματιστήριο μίας χώρας πολλές φορές είναι ο «καθρέφτης» της οικονομίας και της πολιτικής της σταθερότητας. Η «αγορά» αξιολογεί με διαφορετικό τρόπο την κατάσταση της πραγματικής οικονομίας και «τοποθετείται» με βάση τις προοπτικές που διαβλέπει στο επιχειρηματικό και στο μακροοικονομικό της περιβάλλον.

Με αυτή τη βάση δεν θα πρέπει να προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι ο Γενικός Δείκτης του Χρηματιστηρίου έχει χάσει κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης της ελληνικής κρίσης δημοσιονομικών ελλειμμάτων και χρέους το 73,04% (!) της αξίας του συνολικά.

Η πορεία του Χρηματιστηρίου Αθηνών επανήλθε στο «προσκήνιο» την Δευτέρα, καθώς, μετά από διάστημα άνω του μηνός μετά την επιβολή των κεφαλαιακών ελέγχων στο χρηματοπιστωτικό σύστημα, το ΧΑ επαναλειτούργησε καταγράφοντας τη δική του «Μαύρη Δευτέρα», σημειώνοντας τη μεγαλύτερη ημερήσια πτώση του από το 1985, οπότε και υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία, μέχρι σήμερα.

Είναι χαρακτηριστικό πως πριν την πτώση της Δευτέρας ( -16,23%) , η αμέσως χειρότερη προηγούμενη επίδοση είναι ένα -15,03% στις 7 Δεκεμβρίου 1985, ενώ ακολουθούν: -12,78% στις 9 Δεκεμβρίου 2014, -12,64% στις 26 Οκτωβρίου 1987, -10,05% στις 16 Οκτωβρίου 1989 και -9,71% στις 24 Οκτωβρίου 2008.

Για την περίοδο Ιούνιος 2009 – Αύγουστος 2015, οι αμέσως προηγούμενες χειρότερες επιδόσεις είναι μαζί με τις 9/12/2014 το -9,24% στις 28 Ιανουαρίου 2015 και το -7,10% στις 23 Ιουλίου 2012.

(Ποσοστιαία διαφορά μεταξύ τιμών κλεισίματος Γενικού Δείκτη από ημέρα σε ημέρα. Οι θετικές τιμές υποδεικνύουν άνοδο και οι αρνητικές πτώση. Όσο μεγαλύτερο το μήκος της γραφικής αναπαράστασης τόσο μεγαλύτερη η άνοδος ή η πτώση.)

Αν οριοθετήσουμε ως απαρχές του χρονικού της εκδήλωσης της ελληνικής οικονομικής κρίσης την προκήρυξη πρόωρων εκλογών από την κυβέρνηση Κώστα Καραμανλή στις 2 Σεπτεμβρίου του 2009, τότε βλέπουμε πως στη διάρκεια αυτής της εξαετίας, η αξία του ελληνικού χρηματιστηρίου έχει πέσει από τις 2.477,98 μονάδες (2 Σεπτεμβρίου 2009) στις 668,06 (3 Αυγούστου 2015). Πρόκειται για μία πτώση σωρευτικά της τάξης του 73,04%.

Στο παρακάτω γράφημα παρουσιάζεται η πορεία του Γενικού Δείκτη Τιμών από τον Ιούνιο του 2009 μέχρι και την Δευτέρα 3 Αυγούστου, την πρώτη μέρα λειτουργίας του ΧΑ μετά τα capital controls. Πάνω στο γράφημα έχουμε τοποθετήσει ορισμένες σημαντικές ημέρες-σταθμούς στην πορεία της ελληνικής κρίσης χρέους και των προγραμμάτων δανεισμού της ελληνικής οικονομίας από ΕΕ, ΕΚΤ και ΔΝΤ.

(Η εξέλιξη του Γενικού Δείκτη Τιμών στο διάστημα Ιούνιος 2009 – Αύγουστος 2015 και σχετικά πολιτικά και οικονομικά γεγονότα στην πορεία εκδήλωσης της ελληνικής κρίσης χρέους).

Στο γράφημα γίνεται εύκολα αντιληπτή η μεγάλη πτώση του Χρηματιστηρίου σε αυτή την περίοδο. Το υψηλότερο σημείο στο οποίο βρέθηκε ήταν οι 2.896,91 μονάδες στις 14 Οκτωβρίου (σχεδόν μία εβδομάδα πριν την ενημέρωση του Γιώργου Παπακωνσταντίνου στο Συμβούλιο Υπουργών Οικονομικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης ότι το δημοσιονομικό έλλειμμα της χώρας ανέρχεται σε 12,5% από 6% που υπολογιζόταν μέχρι εκείνη την στιγμή), ενώ έκτοτε υποχωρεί διαρκώς, με την εξαίρεση μία περίοδο ανάκαμψης από το καλοκαίρι του 2012 έως και το καλοκαίρι του 2014.

Η χειρότερη περίοδος αυτή την πενταετία για το ΧΑ ήταν αναμφισβήτητα η άνοιξη του 2012, μεταξύ της ψήφισης του 2ου Μνημονίου και της ολοκλήρωσης του PSI από την κυβέρνηση Παπαδήμου (834,41 μονάδες στις 13 Φεβρουαρίου και 752,35 στις 9 Μαρτίου αντιστοίχως), των εκλογών του Μαΐου που δεν ανέδειξαν κυβερνητική πλειοψηφία (643,87 μονάδες στις 7 Μαΐου) και των επαναληπτικών του Ιουνίου που ανέδειξαν τη συγκυβέρνηση ΝΔ – ΠαΣοΚ – ΔημΑρ (499,56 στις 13 Ιουνίου).

(Η «αντίδραση» της αγοράς σε κάθε γεγονός υπολογίσθηκε ως ποσοστιαία διαφορά της τιμής κλεισίματος του Γενικού Δείκτη Τιμών κατά την ημερομηνία συνεδρίασης στην οποία έλαβε χώρα και την προηγούμενή ή/και την επόμενή της).

Η περίοδος ανάκαμψης του ΧΑ ξεκινά αμέσως μετά τις εκλογές του Ιουνίου και βλέπουμε πως συμπίπτει με την περίοδο της αναδιάρθρωσης του τραπεζικού τομέα. Από τις 586,26 μονάδες στις 27 Ιουλίου 2012 (απορρόφηση «υγιούς» Αγροτικής Τράπεζας από Τράπεζα Πειραιώς) στις 836,58 μονάδες στις 26 Ιουνίου 2013 (ολοκλήρωση ανακεφαλαιοποίησης τραπεζών) και στις 1.232,12 στις 30 Απριλίου 2014 (ολοκλήρωση Αύξησης Μετοχικού Κεφαλαίου και «επανιδιωτικοποίηση» της Eurobank).

H «ελεύθερη πτώση» αρχίζει και πάλι το καλοκαίρι του 2014, όταν έχουν ολοκληρωθεί οι Ευρωεκλογές του Μαΐου, η εκλογική πρωτιά του ΣΥΡΙΖΑ έχει επιβεβαιωθεί και η κυβέρνηση Σαμαρά αποτυγχάνει στη συνέχεια να κλείσει το τρέχον πρόγραμμα δανειοδότησης με το αποκαλούμενο «e-mail Χαρδούβελη».

Με την προκήρυξη πρόωρων εκλογών – μετά την αποτυχία εκλογής Προέδρου της Δημοκρατίας – στις 30 Δεκεμβρίου, το ΧΑ πέφτει από τις 819,81 μονάδες στις 813,55 μονάδες μετά την εκλογή ΣΥΡΙΖΑ τον Ιανουάριο του 2015, στις 797,52 μονάδες στις 26 Ιουνίου (τελευταία ημέρα λειτουργίας του ΧΑ πριν την προκήρυξη δημοψηφίσματος και την επιβολή capital controls) και στις 668,06 μονάδες την Δευτέρα 3 Αυγούστου.

Οι πολιτικές και οικονομικές εξελίξεις (τρέχουσα διαπραγμάτευση με τρόικα, ολοκλήρωση της συμφωνίας νέου προγράμματος δανεισμού και τραπεζικής ανακεφαλαιοποίησης, επαναφορά επενδυτικής εμπιστοσύνης) αναμένεται να παίξουν κυρίαρχο ρόλο και τους επόμενους μήνες στο ΧΑ.

* Με θεωρητικό υπόβαθρο στην Επικοινωνία και τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, ο Δημήτριος Πόγκας επικεντρώνεται στο επιχειρηματικό και τεχνολογικό ρεπορτάζ. Καταγράφει και αναλύει εκτενώς τα οικοσυστήματα ψηφιακής οικονομίας, startups και Venture Capital της Ελλάδος και τους εξωτερικού τα τελευταία τρία χρόνια. Συνδεθείτε μαζί του στο facebook.com/demetrios.pogkas.