Πώς η προσφυγική κρίση μπορεί να μετατραπεί σε κρίση ανεργίας

του Κλάους Τσίμερμαν*

Η προσφυγική κρίση τείνει να υποσκάψει ένα θεμέλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης: τη ζώνη της Σένγκεν. Πρόκειται για μια περιοχή 26 χωρών εντός της οποίας δεν επιτρέπεται ο συνοριακός έλεγχος. Στην πραγματικότητα, η ζώνη της Σένγκεν έχει πάψει να υφίσταται, τουλάχιστον προσωρινά. Πολλά κράτη, όπως η Γερμανία, η Αυστρία, η Σλοβακία, η Γαλλία και η Ολλανδία, επανέφεραν τους συνοριακούς ελέγχους εξαιτίας της εισροής προσφύγων.

Δεν υπάρχει καμία ένδειξη ευρωπαϊκής αλληλεγγύης και διαμοιρασμού του βάρους – κάθε χώρα κοιτάει απλώς το συμφέρον της. Η Ουγγαρία, με τη βοήθεια της Τσεχίας και της Πολωνίας, έχει οχυρωθεί παντελώς. Η Ελλάδα, η Κροατία, η Σλοβενία και η Αυστρία απλώς προωθούν τους πρόσφυγες όσο πιο γρήγορα μπορούν.

Στο τέλος της διαδρομής βρίσκεται η Γερμανία, η οποία με δυσκολία μπορεί να δεχθεί κι άλλους πρόσφυγες. Αν κάποιος δει τη θέση της πανίσχυρης τοπικής κυβέρνησης της Βαυαρίας, όπου και καταφτάνουν οι περισσότερες αφίξεις, αλλά και τις πρόσφατες δημοσκοπήσεις, είναι σαφές ότι η Γερμανία φτάνει με γοργούς ρυθμούς στα όριά της ως προς το πόσους επιπλέον πρόσφυγες μπορεί να δεχθεί.

Το 2015 μόνο, η Γερμανία αναμένεται να δεχθεί πάνω από 1 εκατομμύριο πρόσφυγες. Αλλά ακόμα κι αυτός ο αριθμός παραμένει προσωρινός, επειδή η καταγραφή των προσφύγων απαιτεί πολλούς μήνες. Γι’ αυτό και οι προβλέψεις συνεχώς αναθεωρούνται, προς τα πάνω.

Ακόμα όμως κι αν ο αριθμός δεν υπερβεί το 1 εκατομμύριο, πρόκειται για πάνω από 1% του πληθυσμού της Γερμανίας. Πώς φτάνουν όλοι αυτοί οι μετανάστες στην Ευρώπη; Η διαδρομή της ανατολικής Μεσογείου (από την Τουρκία στην Ελλάδα) έχει ξεπεράσει σε αριθμούς την κύρια διαδρομή (από την Τυνησία και τη Λιβύη στην Ιταλία) φέτος, με τους Σύριους να αποτελούν τη βασική μεταναστευτική ομάδα.

Ποιοι είναι οι πρόσφυγες; Η πληροφόρηση σχετικά με τα χαρακτηριστικά τους παραμένει περιορισμένη. Βάσει αυτών που ξέρουμε από τις γερμανικές αρχές, οι πρόσφυγες που έχουν φτάσει φέτος στη Γερμανία είναι νέοι (κάτω των 40 ετών) και κυρίως άνδρες (τα δύο-τρίτα όλων των προσφύγων). Οι χώρες προέλευσης είναι η Συρία (20,3%), το Κόσσοβο (17,9%), η Αλβανία (13,6%), η Σερβία (6,3%), το Ιράκ (5,2%) και το Αφγανιστάν (5%).

Βάσει της εμπειρίας, περίπου 13% των προσφύγων ίσως διαθέτουν πτυχίο τριτοβάθμιας εκπαίδευσης ενώ περισσότεροι από τους μισούς δεν διαθέτουν ούτε καν πτυχίο επαγγελματικής εκπαίδευσης.

Αντίθετα, το ποσοστό των ατόμων με υψηλό επίπεδο δεξιοτήτων (πτυχίο τριτοβάθμιας εκπαίδευσης) μεταξύ των οικονομικών μεταναστών στη Γερμανία ξεπερνάει το αντίστοιχο ποσοστό του ντόπιου πληθυσμού (35% έναντι 20%).

Αν και ένα μεγάλο ποσοστό του τρέχοντος κύματος προσφύγων αποτελείται από μετανάστες που εγκαταλείπουν τις εστίες τους για ανθρωπιστικούς λόγους, υπάρχει κι ένα σεβαστό ποσοστό οικονομικών μεταναστών που αναζητά μια καλύτερη ζωή. Σπανίως δίδεται άσυλο σε αυτές τις περιπτώσεις – το ποσοστό επιτυχημένων αιτήσεων ασύλου στη Γερμανία ήταν 40% μέχρι πρόσφατα.

Εν τέλει, το ζήτημα της επιτυχούς ενσωμάτωσης των προσφύγων στην κοινωνία αφορά τις προοπτικές απασχόλησής τους. Η εμπειρία μέχρι σήμερα δεν επιτρέπει να είμαστε και πολύ αισιόδοξοι. Για παράδειγμα, οι μακροπρόθεσμες πιθανότητες απασχόλησής τους στη Γερμανία είναι περίπου 55%, σαφώς χαμηλότερες από εκείνες των οικονομικών μεταναστών (75%).

Και βραχυπρόθεσμα, λόγω και των γλωσσικών ζητημάτων που προκύπτουν, το ποσοστό απασχόλησής τους δεν ξεπερνά το 30%.

Η πιο αποτελεσματική στρατηγική ενσωμάτωσης των προσφύγων παραμένει η εύρεση εργασίας όσο το δυνατόν γρηγορότερα. Κρίσιμη, συνεπώς, είναι η σωστή καταγραφή των επαγγελματικών δεξιοτήτων των προσφύγων και η οικοδόμηση του σωστού εργασιακού προφίλ του καθενός.

Σε κάθε περίπτωση, η Ευρώπη οφείλει να ανταποκριθεί με επιτυχία στην πρόκληση της ενσωμάτωσης.

* Ο Κλάους Τσίμερμαν είναι διευθυντής του Ινστιτούτου Μελέτης της Εργασίας στη Βόννη.