Ο μη εστεμμένος βασιλιάς της τεχνολογίας
Ο επόµενος ηγέτης της Samsung είναι αποφασισµένος να µετατρέψει τη µεγαλύτερη εταιρεία τεχνολογίας στον κόσµο στην πιο καινοτόµα. Μπορεί να εκθρονήσει την Αpple από την κορυφή;
Ακοµα και ο επικεφαλης ενός εκ των µεγαλύτερων οικογενειακών επιχειρηµατικών αυτοκρατοριών, ο Jay Y. Lee, αντιπρόεδρος της Samsung Electronics, έχει τελευταία πολλά στο κεφάλι του. Μια Τρίτη στις αρχές του Ιουνίου, που έπαιρνε το πρωινό του στη Σεούλ µαζί µε τον διευθύνοντα σύµβουλο της JP Morgan, Jamie Dimon, έµαθε ότι το hedge fund Elliott Management, αξίας 26 δισ. δολαρίων, εξαπέλυσε µια αιφνιδιαστική επίθεση εναντίον του. Το fund ήθελε να εµποδίσει τη συγχώνευση δύο εισηγµένων εταιρειών του οικογενειακού επιχειρηµατικού δικτύου, χαλώντας το σχέδιο του Lee να αποκτήσει τον πλήρη έλεγχο.
Λίγες εβδοµάδες αργότερα, τη µέρα των 47ων γενεθλίων του, ο Lee εµφανίστηκε για πρώτη φορά σε τηλεοπτικό σταθµό εθνικής εµβέλειας για να απολογηθεί δηµοσίως, επειδή το Ιατρικό Κέντρο της Samsung στη Σεούλ δεν είχε καταφέρει να περιορίσει το ξέσπασµα του θανατηφόρου ιού του αναπνευστικού συνδρόµου της Μέσης Ανατολής, του γνωστού MERS. Αµέσως µετά, το βλαστάρι της οικογένειας που διοικεί τον ισχυρότερο όµιλο επιχειρήσεων της Κορέας ηγήθηκε ενός επιτελείου στελεχών σε µια ερευνητική αποστολή στη Σίλικον Βάλεϊ. Όντας φανατικός παίκτης του γκολφ, ο Lee βρήκε χρόνο να πεταχτεί µέχρι το Πεµπλ Μπιτς για ένα κλειστό τουρνουά στο γήπεδο γκολφ Cypress Point µε το φιλαράκι και οικοδεσπότη του, Jery Yang, συνιδρυτή της Yahoo. Μερικές µέρες αργότερα, και αφού είχε επιστρέψει στην Κορέα, ο Lee ταξίδεψε ξανά στις ΗΠΑ για να συναντήσει άλλους παγκόσµιους ηγέτες στον κλάδο της τεχνολογίας, στην ετήσια µάζωξη της Allen & Co., στη Σαν Βάλεϊ του Αϊντάχο. Στα µέσα Ιουλίου, ο Lee διαπίστωσε ότι κέρδισε τη σκληρή µάχη µε την Elliott, που κράτησε έξι εβδοµάδες, αφού οι µέτοχοι ψήφισαν υπέρ της συγχώνευσης.
Ένας γνήσιος πρίγκιπας της Κορέας, µε εξαιρετικές διασυνδέσεις στην παγκόσµια ελίτ, ο Lee, η καθαρή «αξία» του οποίου ανέρχεται σε οκτώ δισ. δολάρια, δεν είναι ευρέως γνωστός έξω από την πατρίδα του. Στην Κορέα, ο Lee είναι διάσηµος, όντας ανύπαντρος πατέρας και ο επόµενος ηγέτης της Samsung. Ακόµα και στην πατρίδα του, ωστόσο, δεν είναι απολύτως σαφές τι ακριβώς κάνει, διότι για χρόνια τον επισκίαζε ο πληθωρικός πατέρας του, Lee Kun-hee, πρόεδρος του οµίλου Samsung.
Τους τελευταίους δεκατέσσερις µήνες, έχει γίνει πιο ορατός, έχοντας εξελιχθεί σε ηγέτη της οικογένειας των Lee και των επιχειρηµατικών συµφερόντων τους. Ο πρεσβύτερος Lee, έχοντας φτάσει τα 73 και µετά από τριάντα χρόνια στην κεφαλή της Samsung, υπέστη καρδιακή προσβολή. Παραµένει έκτοτε κλινήρης στο νοσοκοµείο –στην ίδια κλινική που ανήκει στη Samsung και στην οποία ξέσπασε η κρίση του MERS– και η κατάσταση της υγείας του είναι τόσο σοβαρή, που δεν µπορεί να επικοινωνήσει µε το περιβάλλον και δεν αναµένεται να ανανήψει. Ουσιαστικά, ο άνθρωπος που έκανε τη Samsung παγκόσµια υπερδύναµη στα πάντα, από ηµιαγωγούς µέχρι τηλεοράσεις και κινητά τηλέφωνα, έχει αποχωρήσει από την ενεργό δράση. Και έτσι τον διαδέχτηκε –στην πράξη, όχι ακόµα στον τίτλο– ο γιος του.
Ποιος είναι, λοιπόν, ο Lee Jae-yong, τον οποίο οι δυτικοί φίλοι του ξέρουν ως Jay Y. Lee; Όντας ένας από τους τρεις αντιπροέδρους της Samsung Electronics, της µεγαλύτερης εταιρείας του οµίλου, ο Lee δεν διοικεί καµία εταιρεία, αλλά ασκεί µεγάλη εξουσία πάνω σε όλες. Είναι, επιπλέον, ένα από τα στελέχη του οµίλου µε τον πλέον διεθνή χαρακτήρα –µιλάει άπταιστα ιαπωνικά και αγγλικά και ταξιδεύει σε όλο τον κόσµο– αλλά αποτελεί ταυτόχρονα προϊόν της κορεατικής κληρονοµιάς του. Όπως ακριβώς ο ίδιος γλιστράει άνετα ανάµεσα στον ασιατικό και τον δυτικό κόσµο, στόχος του είναι να επεκτείνει τη Samsung πέρα από τις κορεατικές ρίζες της, χωρίς να χάσει τα στοιχεία εκείνα που την οδήγησαν στην επιτυχία.
Η αλλαγή σκυτάλης από την παλιά στη νέα γενιά συµβαίνει σε µια κρίσιµη εποχή για τη Samsung. Το χρυσωρυχείο του οµίλου, το τµήµα των smartphones, βρίσκεται στην κορυφαία θέση στον κόσµο ως προς το µερίδιο αγοράς, ωστόσο έχει τελευταία βρεθεί ανάµεσα στις συµπληγάδες της πολύ πιο κερδοφόρας Apple, στον τοµέα της υψηλής τεχνολογίας, και στους ανταγωνιστές της από την Κίνα που ρίχνουν συνεχώς τις τιµές των προϊόντων τους. Η συµµετοχή στο κλειστό κλαµπ των κορεατικών επιχειρηµατικών οµίλων, των λεγόµενων chaebol, έχει αλλάξει από παλιά, µε την ανάδυση µιας νέας εποχής στη δραστηριοποίηση των µετόχων και την ανάπτυξη µιας δηµόσιας απέχθειας απέναντι στη συµπεριφορά των ελίτ.
Ο Lee δεν δίνει επίσηµες συνεντεύξεις στα ΜΜΕ και τόσο εκείνος όσο και τα ανώτερα στελέχη της Samsung είναι ιδιαίτερα ευαίσθητοι στο θέµα της αποστρατείας του ασθενούς πατριάρχη – πράγµα που συµβαδίζει µε την κοµφουκιανή παράδοση του σεβασµού προς τους πρεσβύτερους. Ταυτόχρονα, η Samsung είναι µια εταιρεία γνωστή για την ευαισθησία της ως προς την εικόνα της και έτσι γνωρίζει καλά ότι ο ουσιαστικός ηγέτης της βρίσκεται υπό συνεχή δηµόσια εξέταση. Έχοντας αυτά κατά νου, η Samsung έδωσε πρόσφατα στο Fortune ασυνήθιστα µεγάλη πρόσβαση σε διάφορες γωνιές της επικράτειάς της. Στο περιοδικό µίλησαν ανοιχτά οι διευθύνοντες σύµβουλοι δύο σηµαντικών εταιρειών του οµίλου για την ηγεσία του Jay Y. Lee και τις προκλήσεις που αντιµετωπίζει.
Στις προτεραιότητες του Lee, λένε τα δύο στελέχη και άλλοι, συγκαταλέγεται η απλοποίηση της πολύπλοκης και λαβυρινθώδους εταιρικής δοµής του οµίλου, η ώθηση της ηγεσίας της Samsung να είναι και δηµιουργική και αµείλικτη, καθώς και η παγκοσµιοποίηση µιας εταιρείας που κατ’ ουσίαν έχει παραµείνει πεισµατικά µια κορεατική εταιρεία η οποία απλώς τυχαίνει να πουλά προϊόντα σε όλο τον κόσµο. Η Samsung εφαρµόζει µε επιτυχία την παραδοσιακή στρατηγική του «κι εγώ» για δεκαετίες· να εφορµά, δηλαδή, σε νέους κλάδους και να κερδίζει κατά κράτος τους ανταγωνιστές µέχρι να γίνει ο ηγέτης της αγοράς. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, η Samsung έχει εξελιχθεί σε ένα από τα µεγαλύτερα και πιο πλούσια εταιρικά βασίλεια του κόσµου. Με έσοδα 195,8 δισ. δολάρια πέρυσι, η Samsung Electronics καταλαµβάνει τη 13η θέση στη φετινή Global 500, όντας η µεγαλύτερη εταιρεία τεχνολογίας στη λίστα, δύο θέσεις πάνω από την Apple. Στη λίστα συγκαταλέγεται, επίσης, η κατασκευαστική και εµπορική Samsung C&T (θέση 441) και η ασφαλιστική Samsung Life Insurance (θέση 456). Συνολικά, οι πωλήσεις του οµίλου Samsung ξεπερνούν τα 320 δισ. δολάρια από δεκάδες ξεχωριστές εταιρείες.
Για να αποφύγει τη µοίρα τους, η Samsung είναι σήµερα έντονα προσηλωµένη στην καινοτοµία, δίνοντας έµφαση σε καινοτόµες τεχνολογίες που θα αλλάξουν τους όρους του παιχνιδιού. Η εταιρεία υπήρξε για χρόνια πρωτοπόρος σε πάρα πολλούς τοµείς: από τους ηµιαγωγούς µέχρι τα smartphones και τις τηλεοράσεις. Τα chips, για παράδειγµα, που χρησιµοποιεί στα smartphones της θεωρούνται ανώτερα της Intel. Το µοναδικό που δεν έχει καταφέρει είναι να δηµιουργήσει νέους κλάδους, όπως η Apple. Προκειµένου να αυξήσει τις πιθανότητες µιας µεγάλης καινοτοµίας, πέρυσι η Samsung Electronics δαπάνησε σχεδόν 14 δισ. δολάρια στην έρευνα και την ανάπτυξη – πολλά παραπάνω από τα έξι δισ. δολάρια που είχε ξοδέψει στην έρευνα και ανάπτυξη η Apple το 2014.
Τα χρήµατα από µόνα τους δεν πρόκειται, βέβαια, να πετύχουν αυτό που θέλει ο Lee. Για να συνεχίσει να αναπτύσσεται η Samsung και να απειλήσει την Apple στα µάτια των καταναλωτών, ο Lee και οι κορυφαίοι σύµβουλοί του πιστεύουν ότι η εταιρεία πρέπει να είναι διατεθειµένη να δεχτεί καινούργιες ιδέες και νέα ηγετικά στελέχη εκτός Κορέας. «Η µεγαλύτερη πρόκληση που αντιµετωπίζουµε είναι ότι υπάρχουν ακόµα πολλοί –οι “παλιοί” της Samsung– που δεν καταλαβαίνουν τι σηµαίνει “παγκόσµιο”» λέει ο διευθύνων σύµβουλος της Samsung C&T Choi Chi-hun. «Ο Jay έχει πολύ παγκόσµια οπτική. Καταλαβαίνει τι χρειάζεται». Η κατανόηση, ωστόσο, είναι µόνο το ένα κοµµάτι. Η αλλαγή ενός οργανισµού που διαθέτει σχεδόν µισό εκατοµµύριο εργαζοµένους είναι µια ολότελα διαφορετική ιστορία.
Η δύναµη και η δόξα
Στις αρχες του 2015, ο Jay Y. Lee παραβρέθηκε σε µια συνάντηση ανώτερων στελεχών της µονάδας παραγωγής τηλεοπτικών συσκευών της Samsung Electronics, η οποία βρίσκεται στην πρώτη θέση όσον αφορά το µερίδιο αγοράς, µε πάνω από το 20% των παγκόσµιων πωλήσεων. Ο αντιπρόεδρος, όπως συνήθως τον αποκαλούν επισήµως τα στελέχη της Samsung, διατύπωσε µερικά ήπια επικριτικά σχόλια σχετικά µε τη στρατηγική µάρκετινγκ της µονάδας, σύµφωνα µε την εκδοχή που κυκλοφόρησε στις τάξεις των ανώτερων κλιµακίων της εταιρείας. Λέγεται ότι ο Park Gwang-gi, εκτελεστικός αντιπρόεδρος µε τριακονταετή καριέρα στην εταιρεία και επικεφαλής της µονάδας στρατηγικού µάρκετινγκ, ενοχλήθηκε τόσο πολύ από την κριτική του Lee, που υπέβαλε αµέσως και χωρίς να το σκεφτεί την παραίτησή του.
Η ανεκδοτολογική αυτή ιστορία είναι σηµαντική, διότι βοηθάει να αναδείξει τη δύναµη που κατέχει η οικογένεια των ιδρυτών της Samsung, παρά την περίπλοκη ιδιοκτησιακή δοµή και την πολύπλοκη ιεραρχία που ισχύει στο εσωτερικό του οµίλου. Κατ’ αρχάς, τη λειτουργική εξουσία την έχουν οι µεµονωµένες εταιρικές µονάδες, όχι τα κεντρικά γραφεία. Επιπλέον, η οικογένεια Lee κατέχει ένα σχετικά µικρό µερίδιο στη Samsung Electronics και ακόµα µικρότερες θέσεις σε άλλες θυγατρικές. Τα πράγµατα περιπλέκονται ακόµα περισσότερο και έτσι ενδεχοµένως να είναι δύσκολο να ορίσουµε τι είναι –ή τι δεν είναι– η Samsung. Δείτε, για παράδειγµα, µια δήλωση που έχει δηµοσιεύσει σε έναν εταιρικό ιστότοπο η Samsung: «Κάθε εταιρεία του Οµίλου Samsung αποτελεί ανεξάρτητη νοµική οντότητα. Ο Όµιλος Samsung δεν είναι νοµική οντότητα. Ο όρος Samsung Group αποτελεί µια σύµβαση που αναφέρεται σε µια οµάδα εταιρειών που συνδέονται από την επιχειρηµατική ιστορία τους».
Αυτό διαρκεί γύρω στις οκτώ δεκαετίες, από τότε που ο παππούς του Jay Y. Lee, ο Lee Byung-chul, ίδρυσε µια επιχείρηση εµπορίας τροφίµων το 1938. Σήµερα, το chaebol αριθµεί 67 διαφορετικές εταιρείες, οι δραστηριότητες των οποίων εκτείνονται από τα ρούχα και τα ψυχαγωγικά πάρκα µέχρι τα ναυπηγεία, τα πλυντήρια και τις χρηµατοπιστωτικές υπηρεσίες. Εξαιτίας των κορυφαίων θέσεων που καταλαµβάνει σε τρεις µεγάλους κλάδους –smartphones, τσιπ µνήµης και τηλεοπτικές συσκευές– η Samsung Electronics είναι µακράν το σηµαντικότερο κοµµάτι του οµίλου, καθώς είναι υπεύθυνη για τα δύο τρίτα των εσόδων του και για ακόµα µεγαλύτερο µερίδιο των κερδών του.
Η Samsung οφείλει την ανέλιξή της, από ένα µέτριο chaebol, σε παγκόσµια επιχειρηµατική υπερδύναµη στα επιτεύγµατα του σηµερινού προέδρου της, ο οποίος ωθούσε τα στελέχη του να επενδύουν επιθετικά, προκειµένου να κερδίζει ο όµιλος σε κλίµακα και σε µερίδιο αγοράς, ανεξαρτήτως των βραχυπρόθεσµων κερδών. «Ο πρόεδρός µας λάµβανε πάντα την απόφαση για επενδύσεις, ανεξαρτήτως του επιχειρηµατικού περιβάλλοντος» λέει ο Kwon Oh-hyun, εκ των αντιπροέδρων της Samsung Electronics και επικεφαλής της µονάδας ηµιαγωγών. Ο Kwon, που κατέχει διδακτορικό δίπλωµα στην ηλεκτρολογία από το Πανεπιστήµιο του Στάνφορντ και προσελήφθη στη Samsung το 1985, λέει ότι εκείνη την εποχή ήταν διαδεδοµένη η πεποίθηση ότι ο πρεσβύτερος Lee «ήταν µουρλός και θα οδηγούσε την εταιρεία στη χρεοκοπία» µε τις επενδύσεις του στα τσιπ µνήµης. «Ωστόσο, πέτυχε και έγινε θρύλος».
Η εταιρεία ακολούθησε το ίδιο µοντέλο «επενδύσεων κλίµακας» σε όλες τις σηµαντικές δραστηριότητές της, εκτοπίζοντας τη Sony από τον κλάδο των τηλεοπτικών συσκευών και τη Nokia από τον χώρο των κινητών τηλεφώνων. Στην πορεία, απέκτησε τη φήµη ότι χρησιµοποιούσε τακτικές ωµής βίας εναντίον των ανταγωνιστών της, καθώς και µια νοοτροπία «νίκης πάση θυσία» µέσα στους κόλπους των σκληρά εργαζόµενων υπαλλήλων της. Σήµερα, η Samsung Electronics είναι ένα τέρας που απασχολεί 307.000 εργαζόµενους. Είναι τόσο µεγάλη, που χτίζει ολόκληρες µίνι µητροπόλεις για να καλύψει τις ανάγκες της. Η Ψηφιακή της Πόλη (Samsung Digital City) στη Σουόν, έξω από τη Σεούλ, µοιάζει µε µια εταιρική πόλη στο µέγεθος της Σίλικον Βάλεϊ, µε 500 διαφορετικά δροµολόγια λεωφορείων να µεταφέρουν 34.000 εργαζόµενους από και προς τη Σεούλ και άλλα µέρη της Νότιας Κορέας.
Μπορούµε να δούµε τα καλύτερα και τα χειρότερα στοιχεία του µοντέλου της γρήγορης µίµησης της Samsung στην αρχική εκτόξευση και την πρόσφατη σχετική πτώση της µεγαλύτερης επιχειρηµατικής δραστηριότητάς της: των smartphones. Η Samsung Electronics µπήκε µε όλες τις δυνάµεις της στην αγορά, µετά το ντεµπούτο του iPhone το 2007. Και µετά την απόφαση να χρησιµοποιήσει το χαµηλού κόστους λειτουργικό σύστηµα Android της Google σε όλη την προϊοντική γραµµή της –ως έναν τρόπο να ανταγωνιστεί γρήγορα και φτηνά το λειτουργικό σύστηµα της Apple, το iOS–, η Samsung ανέβηκε γρήγορα στην κορυφή, µε την έκδοση του τηλεφώνου Galaxy S II, το 2011. Τα κέρδη της εκτοξεύτηκαν, ιδίως όταν οι ευρείες οθόνες των τηλεφώνων της αποδείχτηκαν πολύ δηµοφιλείς και η Apple άργησε να απαντήσει σε αυτή την εξέλιξη. Πέρυσι, ωστόσο, η Apple λάνσαρε το iPhone 6, το οποίο διαθέτει ακόµα µεγαλύτερη οθόνη, και η αύξηση της Samsung διακόπηκε. Αν όλα τα υπόλοιπα –συµπεριλαµβανοµένου του µεγέθους της οθόνης– είναι όµοια, οι καταναλωτές φαίνεται ότι είναι διατεθειµένοι να πληρώσουν περισσότερα για τις καινοτοµίες που λανσάρει η Apple. Οι άνθρωποι που γνωρίζουν τι σκέφτεται ο Jay Y. Lee για την επιβράδυνση αυτή λένε ότι είναι µεν απογοητευµένος, αλλά όχι έτοιµος να τα παρατήσει. Αναγνωρίζει ότι η Samsung δεν είναι πρώτη στα smartphones. Ένας εξ αυτών, µετέφερε τα λόγια του Lee: «Βάσει εσόδων, κερδών και προτίµησης των καταναλωτών, στην πρώτη θέση βρίσκεται η Apple. Παρ’ όλα αυτά, για χρόνια συγκρινόµασταν µε τη Sony, τη Philips και τη Nokia. Απλώς τώρα συγκρινόµαστε µε λιγότερες εταιρείες».
Ένας βασιλιάς χωρίς στέµµα
Ο διευθύνων σύµβουλος της lenovo, Yang Yuanqing, γνώρισε τον Jay Y. Lee στους Ολυµπιακούς Αγώνες του Πεκίνου, το 2008. Η Samsung και η Lenovo ήταν χορηγοί των Αγώνων και, σύµφωνα µε τον Yang, «οι σουίτες µας βρίσκονταν δίπλα». Μολονότι είναι ανταγωνίστριες σε διάφορες προϊοντικές κατηγορίες, η Lenovo είναι ένας από τους µεγαλύτερους πελάτες της Samsung, αγοράζοντας κάθε χρόνο προϊόντα αξίας πάνω από δύο δισ. δολάρια (ποικίλους ηµιαγωγούς και LCD για τους υπολογιστές της). Οι δύο άνδρες συνδέθηκαν φιλικά. Ο Yang εξαίρει την προσοχή στη λεπτοµέρεια που επιδεικνύει ο Lee και τον συγκίνησε ιδιαιτέρως ένα δώρο που του έκανε ο ηγέτης της Samsung σε µια επίσκεψή του στο Πεκίνο: «Έµαθε τη χρονολογία γέννησής µου και µου χάρισε ένα µπουκάλι κρασί που είχε παραχθεί εκείνη τη χρονιά».
Ήταν µια κλασική χειρονοµία του Lee, ο οποίος είναι γνωστός για τους άψογους τρόπους του και την κοσµοπολίτικη νοοτροπία του. Από πολλές απόψεις, µάλιστα, ο Lee ανατράφηκε µε σκοπό να αναλάβει τον ρόλο του παγκόσµιου πρεσβευτή της Samsung. Σπούδασε ιστορία στο Εθνικό Πανεπιστήµιο της Σεούλ, την κορυφαία σχολή της Κορέας. Όπως ο πατέρας του και ο παππούς του πριν απ’ αυτόν, έκανε µεταπτυχιακές σπουδές στην Ιαπωνία, όπου έλαβε MBA από το Πανεπιστήµιο Κέιο. Αργότερα, ολοκλήρωσε την έρευνα για τη διδακτορική του διατριβή στο Business School του Χάρβαρντ, αν και έφυγε από το πανεπιστήµιο χωρίς να καταφέρει να πάρει εντέλει το πτυχίο του. Αφού προήδρευσε σε µια αποτυχηµένη εταιρική µονάδα ονόµατι e-Samsung κατά τη διάρκεια της «φούσκας» του internet στις αρχές της δεκαετίας του 2000, ο Lee ανέλαβε τον ρόλο για τον οποίο είχε γεννηθεί: να θητεύσει δίπλα στον πατέρα του περιµένοντας τη µέρα που θα τον διαδεχθεί.
Μέρος του συγκεκριµένου ρόλου ήταν να εκπροσωπεί τη Samsung στους πιο σηµαντικούς πελάτες της – ορισµένοι εκ των οποίων, όπως η Lenovo, είναι επίσης ορκισµένοι ανταγωνιστές της. Ο Lee, για παράδειγµα, λέγεται ότι διαπραγµατεύτηκε προσωπικά µε τον Steve Jobs τη συµφωνία για την κρίσιµη αγορά flash memory από την Apple για το iPod Nano. Ήταν µια συµφωνία-σταθµός γιατί απαιτούσε µια σηµαντική δέσµευση της παραγωγικής δυνατότητας της Samsung για ένα προϊόν της Apple που δεν είχε ακόµη αποδείξει την αξία του στην αγορά.
Μέχρι σήµερα, ο Lee είναι ο συνδετικός κρίκος για την πολύπλοκη σχέση Apple-Samsung, και διατηρεί επαφή µε τον διευθύνοντα σύµβουλο Tim Cook και τον Jeff Williams, τον διάδοχο του Cook στη θέση του επικεφαλής της διοίκησης Προµηθειών και Αλυσίδας Τροφοδοσίας της Apple. «Τους έχω ακούσει να µιλάνε µε πολύ καλά λόγια για τον Jay» λέει ένα στέλεχος που βρίσκεται στις Ηνωµένες Πολιτείες και έχει συνεργαστεί και µε τις δύο πλευρές. Ο Lee Keon-hyok, πρώην οικονοµολόγος του Διεθνούς Νοµισµατικού Ταµείου και βασικός εκπρόσωπος του Lee, λέει: «Στα µάτια µου, µοιάζει µε τη σχέση Ρωµαίου και Ιουλιέτας. Οι οικογένειες εξακολουθούν να µαλώνουν, αλλά εκείνοι αποφασίζουν να παντρευτούν».
Η ισχύς της Samsung και η γοητεία του Lee έχουν σφραγίσει άλλες σηµαντικές συνεργασίες της εταιρείας. Ο John Elkann, ο γόνος της οικογένειας Agnelli που αποτελεί το αντίστοιχο του Lee στην αυτοκρατορία της Fiat, κάλεσε τον Lee να συµµετάσχει στο διοικητικό συµβούλιο της Exor, της εισηγµένης στο χρηµατιστήριο εταιρείας που διαχειρίζεται τις µετοχές των Agnelli. Ο Elkann εκθειάζει τον Lee για τις συµβουλές του όσον αφορά τις συνεχιζόµενες προσπάθειες της Exor να απλοποιήσει την εταιρική δοµή της και να εισέλθει στον κλάδο των ασφαλίσεων.
Κοινή επωδός σχετικά µε τον Lee είναι πόσο σχετικά φυσιολογικός είναι. «Είναι εντυπωσιακά απλός και προσβάσιµος, καθώς και συµπαθητικός τύπος και µη ιεραρχικός, δεδοµένου του ποιος είναι» αναφέρει ένα πρώην στέλεχος της Samsung που συνεργαζόταν ενίοτε µε τον Lee. «Ταξιδεύει µόνος του, χωρίς συνοδεία. Ντύνεται απλά. Λέει «Γεια. Είµαι ο Jay. Χαίρω πολύ», κυκλοφορεί στο κτίριο επιδεικνύοντας την ταυτότητά του και έχει δώσει εντολή στους φρουρούς στα κεντρικά γραφεία της Samsung να µην υποκλίνονται βαθιά όταν τον βλέπουν. Ο Lee, ακόµη, είναι ο πιο περιζήτητος εργένης στην Κορέα. Έχει δύο µικρά παιδιά, έναν γιο και µια κόρη, έχοντας πάρει διαζύγιο από τη µητέρα τους από το 2009. Ζει σε ένα σπίτι το οποίο οι επισκέπτες το περιγράφουν σχετικά σεµνό, χτισµένο σε γη που ανήκε στην οικογένειά του για δεκαετίες, σε µια καλή γειτονιά της Σεούλ. Η τραπεζαρία του βρίσκεται δίπλα στο εξαιρετικό µουσείο τέχνης Leeum –το όνοµά του το έχει πάρει από την ένωση των λέξεων «Lee» και «museum»– που διαθέτει µια ανεκτίµητη συλλογή, την οποία εγκαινίασε ο παππούς του, µε έργα τέχνης από την αρχαία Κορέα και τη σύγχρονη διεθνή σκηνή. Λέγεται ότι ο Lee είναι ιδιαιτέρως υπερήφανος για τα ηλιακά πάνελ που εγκατέστησε στη στέγη του σπιτιού του.
Φιλοδοξεί να γίνει ένας πιο ορατός πρόεδρος της Samsung απ’ ό,τι ο πατέρας του, ο οποίος επισκεπτόταν σποραδικά τα κεντρικά της εταιρείας, προτιµώντας να εργάζεται από το σπίτι και να διατηρεί έναν αέρα µυστηρίου. Στον βαθµό που ο νεότερος Lee έχει ήδη αφήσει το στίγµα του, αυτό συνοδεύεται από µια συνεχή προσπάθεια εκσυγχρονισµού της Samsung. Τα τελευταία χρόνια, η εταιρεία έχει πουλήσει θυγατρικές της που δραστηριοποιούνταν στους κλάδους των σκληρών δίσκων, των αµυντικών εφαρµογών και των πετροχηµικών υλικών.
Στελέχη άλλων εταιρειών διακρίνουν την ιδανική ανάλυση σε αυτή τη στρατηγική. Ο Steve Luczo, διευθύνων σύµβουλος της εταιρείας κατασκευής σκληρών δίσκων Seagate, επαινεί τον Lee για τη διορατικότητα και την αποφασιστικότητά του, η οποία έδωσε την ευκαιρία στη Seagate να εξαγοράσει την εταιρεία κατασκευής σκληρών δίσκων της Samsung το 2011. Τη στιγµή που οι ανταγωνιστές της, η Western Digital και η Hitachi, αποφάσισαν να συνεργαστούν, λέει ο Luczo, ο Lee αναγνώρισε ότι η µονάδα της Samsung θα ήταν καλύτερο να περάσει στα χέρια της Seagate, η οποία διέθετε πολύ µεγαλύτερη κλίµακα αγοράς.
Πιο κοντά στο σπίτι του, ωστόσο, ο Lee αντιµετωπίζει µεγαλύτερη αµφισβήτηση, εν µέρει εξαιτίας της προνοµιούχας καταγωγής του. «Ο πρόεδρος Lee µάζεψε κάνα δυο χιλιάδες ανθρώπους και τους είπε: “Θα σας δώσω ό,τι πόρο χρειαστείτε. Θέλω να φτάσουµε µερίδιο 50% στην αγορά των φορητών συσκευών”» θυµάται ένα στέλεχος από την Κορέα που γνωρίζει καλά την οικογένεια και συµπληρώνει: «Δεν είµαι σίγουρος ότι ο Jay έχει αυτό το χαρακτηριστικό. Ανατράφηκε για να γίνει βασιλιάς, όχι επιχειρηµατίας».
Σύµφωνα, όµως, µε όσους τον γνωρίζουν, ο Lee δεν προτίθεται να γίνει το πρόσωπο της «πρώτης σελίδας» για τις εταιρείες της Samsung, ακόµα και όταν αναλάβει τη θέση του προέδρου. Ο πατέρας του επέτρεπε στους εκτελεστικούς διευθυντές να είναι τα δηµόσια πρόσωπα των εταιρειών τους και το ίδιο θα κάνει και εκείνος. Εντούτοις, ο Lee έχει δηλώσει ότι καταλαβαίνει την ανάγκη να αποµυθοποιηθεί ο ρόλος της οικογένειας που δηµιούργησε τον όµιλο.
Τα εν οίκω µη εν δήµω
Μακρια απο τα κεντρικα γραφεία της Samsung, στην άλλη άκρη της Σεούλ, βρίσκεται µια νεότευκτη γειτονιά της πόλης, η Digital Media City, η οποία έχει εξελιχθεί σε κόµβο νεοπαγών εταιρειών τηλεόρασης και ηλεκτρονικών παιχνιδιών. (Δεν έχει σχέση µε τη Samsung Digital City· η Κορέα γενικά είναι έντονα «ψηφιακή».) Σε ένα στούντιο που βρίσκεται εκεί πέρα, ένα ηλιόλουστο απόγευµα του Ιουνίου, το συγκρότηµα EXO έκανε πρόβα για την παρουσίαση του επιτυχηµένου single του, Love Me Right. Διακόσιες έφηβες κοπέλες περίµεναν µε ανυποµονησία να µπουν στο στούντιο και να δουν τα ινδάλµατά τους. Οικοδεσπότης του συγκροτήµατος είναι η µονάδα ψυχαγωγίας του οµίλου παραγωγής ταινιών και καταναλωτικών αγαθών CJ Group, ο οποίος είναι χορηγός µιας τηλεοπτικής εκποµπής που θα φιλοξενήσει τους ΕΧΟ αργότερα την ίδια µέρα.
Ο Όµιλος CJ έχει ελάχιστα κοινά µε τη Samsung, η οποία είναι από τις πιο «κουµπωµένες» εταιρείες, µε µία εξαίρεση: ο όµιλος ψυχαγωγίας διοικείται από την ξαδέρφη του Jay Y. Lee, τη Miky Lee, η οποία ήταν από τους πρώτους ανθρώπους που επένδυσαν σηµαντικά στην DreamWorks Animation. Το γράµµα «C» στο CJ αντιπροσωπεύει το όνοµα Cheil, το αρχικό όνοµα της επενδυτικής εταιρείας της οικογένειας του Lee, η οποία εξακολουθεί να υπάρχει ως Cheil Industries.
Ως υπ’ αριθµόν ένα εταιρεία διαχείρισης κινηµατογράφων στην Κορέα και αλυσίδα εγχώριων και ξένων καταστηµάτων λιανικής, η CJ είναι απλώς ένα παράδειγµα της τεράστιας δύναµης της οικογένειας που βρίσκεται πίσω από τη Samsung. Η µία από τις αδερφές του Jay Y. Lee, η Lee Boo-jin, διοικεί τη Hotel Shilla, µια εταιρεία πολυτελών ξενοδοχείων που έχει επεκταθεί και στον κλάδο των duty-free καταστηµάτων. Η άλλη του αδερφή, η Lee Seo-hyun, είναι επικεφαλής της εταιρείας µόδας της Cheil Industries. Η Cheil Worldwide είναι η µεγαλύτερη διαφηµιστική εταιρεία της Κορέας. Συγγενείς του Lee διοικούν το πολυκατάστηµα Shinsegae και την κορυφαία καθηµερινή εφηµερίδα JoongAng Ilbo, η οποία ιδρύθηκε από τον πατριάρχη της οικογένειας τη δεκαετία του 1960 και θεωρείται ότι έχει φιλική στάση έναντι της Samsung, αν και δεν ανήκει στην οικογένεια.
Με δυο λόγια, η οικογένεια Lee αγγίζει σχεδόν κάθε πτυχή της ζωής στην Κορέα. Η νεολαία κατηγορεί τη Samsung (και άλλα chaebol, όπως τη Hyundai και την LG) ότι ρουφά το οξυγόνο από µια ατµόσφαιρα που, διαφορετικά, θα µπορούσε να είναι ατµόσφαιρα επιχειρηµατικότητας. Είναι διαδεδοµένη η άποψη ότι οι 18 εισηγµένες εταιρείες του δικτύου της Samsung διαπραγµατεύονται σε χαµηλότερες τιµές σε σχέση µε την αληθινή εµπορική αξία τους, βάσει της αντίληψης ότι η οικογένεια διοικεί τις εταιρείες προς ίδιον όφελος και όχι προς το συµφέρον των µετόχων.
Το µέλλον της Samsung
Στη δυτικη πολη της ιντσον, στο λιµάνι της Κίτρινης Θάλασσας, όπου η άφιξη του Douglas MacArthur άλλαξε τη µοίρα του Πολέµου της Κορέας, µπορεί κανείς να πάρει µια γεύση από το µέλλον της Samsung. Εκεί, µέσα σε µόλις τέσσερα χρόνια, ο όµιλος έχει χτίσει µια τεράστια επιχείρηση µε την ονοµασία Samsung Biologics, η οποία παράγει βιοφαρµακευτικά σκευάσµατα για φαρµακευτικές εταιρείες όπως η Roche Genentech και η Bristol-Myers Squibb. Λέγεται ότι η επιχείρηση είναι αγαπηµένο πρότζεκτ του Lee, ενώ διαθέτει όλα τα χαρακτηριστικά γνωρίσµατα των εγχειρηµάτων της Samsung: δισεκατοµµύρια επενδύσεων και εφαρµογή της παραγωγικής επιδεξιότητας σε µια πολλά υποσχόµενη επιχείρηση.
Τουλάχιστον στην επιφάνεια φαίνεται ότι πρόκειται για άλλο ένα παράδειγµα της τακτικής της γρήγορης µίµησης. Η Samsung Biologics παρασκευάζει φάρµακα που παράγονται δύσκολα για λογαριασµό των κατόχων του χηµικού τύπου, µε τον ίδιο τρόπο που η Foxconn κατασκευάζει τηλέφωνα και υπολογιστές για εταιρείες όπως η Apple και η Dell. Τα βιοφαρµακευτικά σκευάσµατα είναι πρωτεΐνες, πράγµα που σηµαίνει ότι είναι πιο δύσκολο να αποστειρωθούν απ’ ό,τι τα παραδοσιακά φάρµακα, τα οποία φτιάχνονται από ευσταθή χηµικά στοιχεία. Οι εγκαταστάσεις της Ιντσόν διαθέτουν δυνατότητες παραγωγής 30.000 λίτρων σε ένα τεράστιο εργοστάσιο γεµάτο µεταλλικά καζάνια. Ήδη κατασκευάζεται το δεύτερο εργοστάσιο, το λεγόµενο «δεκαπλό», καθώς διαθέτει 10 δεξαµενές των 15.000 λίτρων. «Κανείς άλλος στον κλάδο δεν διαθέτει δεκαπλό εργοστάσιο» λέει η Jenifer Wheat, αντιπρόεδρος Παγκόσµιας Επιχειρηµατικής Ανάπτυξης και µία από τους περισσότερους από εξήντα εκπατρισµένους βετεράνους δυτικών φαρµακευτικών εταιρειών που έχει προσλάβει η Samsung για να πυροδοτήσει την επιχείρησή της στον κλάδο της βιολογίας.
Η επένδυση στη Samsung Biologics θα χρειαστεί χρόνια για να αποδώσει, αλλά ήδη η Samsung βρίσκει τρόπους να βγάλει κέρδος. Μια µονάδα που ονοµάζεται Samsung Bioepis και στην οποία η Samsung κατέχει µερίδιο 90% κατασκευάζει «βιοπαρεµφερείς ουσίες» –τα γενόσηµα της βιοτεχνολογίας– και πρόσφατα δήλωσε ότι σχεδιάζει να εισαχθεί στο χρηµατιστήριο Nasdaq στις Ηνωµένες Πολιτείες. Οι δηµοσιευµένες εκθέσεις υπολογίζουν την αξία της εν λόγω µονάδας στα επτά δισ. δολάρια. Οι πρωτοβουλίες της στον χώρο της ιατροφαρµακευτικής περίθαλψης, υποστηρίζει η Samsung, είναι απλώς µέρος µιας ευρύτερης στρατηγικής της να αναζητά τρόπους για να παντρέψει της ιατρικές αγορές µε την πληροφορική. «Υπάρχουν πολλές όχι και τόσο προφανείς συνέργειες µεταξύ των δύο κλάδων» υπογραµµίζει η Wheat. Το υπονοούµενο είναι ότι κάποια από αυτές τις συνέργιες µπορεί κάποια στιγµή ακόµα και να δηµιουργήσει µια καινούργια επιχειρηµατική δραστηριότητα βάσει µιας πραγµατικής καινοτοµίας. Η Samsung προτιµάει ρητά να φτιάχνει η ίδια τις επιχειρήσεις της, παρά να εξαγοράζει άλλες. Αυτό συµβαίνει εν µέρει επειδή η κυβέρνηση της Νότιας Κορέας αντάµειβε για χρόνια και τη Samsung και άλλα chaebol για την επανεπένδυση των κερδών τους στον τοµέα της έρευνας και ανάπτυξης προκειµένου να αναπτυχθεί η εγχώρια οικονοµία. Τελευταία η Samsung έχει αρχίσει να προχωράει σε κάποιες εξαγορές, ωστόσο η συγκεκριµένη στρατηγική παραµένει δευτερεύουσας σηµασίας σε σχέση µε το µέγεθός της.
Μια παθιασµένη και ανήσυχη εταιρεία
Στις αρχες της δεκαετιας του 1990, η κουλτούρα της Samsung ήταν υπερβολικά εσωστρεφής. Έτσι, δηµιούργησε ένα πρόγραµµα µέσω του οποίου στέλνονταν κάθε χρόνο 100 από τους περισσότερο υποσχόµενους διευθυντές µεσαίου επίπέδου της εταιρείας σε όλο τον κόσµο, µε ετήσιες άδειες, ούτως ώστε να εξοικειωθούν µε ξένες κουλτούρες και να επιστρέψουν στην Κορέα µε φρέσκια οπτική. Είναι µια παράδοση που συνεχίζεται ακόµα. Σήµερα, στην έδρα της στη Σεούλ, η Samsung απασχολεί αρκετές εκατοντάδες ξένους, κατόχους MBA, οι οποίοι σχεδιάζουν τη στρατηγική της, βάσει της υπόθεσης ότι οι ξένοι φέρνουν νέες ιδέες. Εδώ και καιρό η Samsung αποτελεί µια εταιρεία µε πάθος και ανησυχίες. Και υπό την προεδρία του νέου προέδρου Lee θα προσπαθήσει να ολοκληρώσει τη µεταµόρφωσή της που ξεκινάει από τη µελέτη των βέλτιστων πρακτικών του υπόλοιπου κόσµου και φτάνει µέχρι την ενσωµάτωσή τους. Η πρόκληση για τις δεκαετίες που έρχονται είναι να τεθεί η οπτική του σε εφαρµογή.
Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο νέο τεύχος Fortune που κυκλοφορεί στα περίπτερα
