Οικονομολόγοι του ΔΝΤ υποστηρίζουν ότι ο νεοφιλελευθερισμός απέτυχε

του Μπεν Γκάιερ

Η απάντηση στην ερώτηση εάν το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο υποστηρίζει τον οικονομικό νεοφιλελευθερισμό είναι τόσο εμφανής όσο και στην ερώτηση εάν ο Πάπας είναι Καθολικός• είναι χαζό και το να το ρωτάει κανείς.

Το ΔΝΤ υπήρξε ένας από τους βασικότερους υποστηρικτές του νεοφιλελευθερισμού – μιας ιδεολογίας που προωθεί τις ελεύθερες αγορές, το ελεύθερο εμπόριο και το μικρό κράτος – για δεκαετίες.

Το γεγονός αυτό καθιστά ακόμα πιο σοκαριστικό το ότι το Ταμείο εξέδωσε μια έκθεση με τίτλο ‘Neoliberalism: Oversold?’ («Νεοφιλελευθερισμός: Υπερβολικά Διαφημισμένος;»), όπου αμφισβητείται η αποτελεσματικότητα ενός προγράμματος που αποτέλεσε τη βάση της καθιερωμένης οικονομικής πολιτικής στο μεγαλύτερο μέρος του δυτικού κόσμου από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου μέχρι σήμερα.

Η έκθεση, που συγγράφηκε από τον Αναπληρωτή Διευθυντή του ΔΝΤ Τζόναθαν Όστρι, τον Επικεφαλής Τμήματος Πρακάς Λουνγκάνι, και τον οικονομολόγο Νταβίντ Φουρκέρι, επισημαίνει ότι οι νεοφιλελεύθερες οικονομικές πολιτικές έχουν οδηγήσει σε αύξηση της ανισότητας και επιβράδυνση της οικονομικής ανάπτυξης.

Από μια οικονομική οπτική, ο νεοφιλελευθερισμός είναι ουσιαστικά μια μοντέρνα εκδοχή της πολιτικής laissez-faire. Οι νεοφιλελεύθεροι υποστηρίζουν το ελεύθερο και ανεμπόδιστο εμπόριο, την άρση των εμποδίων στην κίνηση του κεφαλαίου, και την περικοπή των κρατικών δαπανών μέσω μέτρων λιτότητας. Ισχυρίζονται ότι οι ελεύθερες αγορές και ο «δίχως τριβές καπιταλισμός» είναι η καλύτερη μηχανή για τη δημιουργία ανάπτυξης και την καταπολέμηση της φτώχειας.

Η έκθεση εστιάζει στον αντίκτυπο που τέτοιες πολιτικές, ιδιαίτερα πολιτικές λιτότητας, έχουν στους πληθυσμούς των χωρών όπου δραστηριοποιείται το ΔΝΤ. Συγκεκριμένα, επισημαίνεται από τους συγγραφείς ότι ενώ η οικονομική ανάπτυξη που υποτίθεται ότι ενθαρρύνουν οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές είναι δύσκολο να γίνει αντιληπτή, η ανισότητα που προκαλείται από τη λιτότητα είναι προφανής. Και οι κυβερνήσεις θα πρέπει να κάνουν κάτι για να αντισταθμίσουν αυτή την τάση:

«Τα στοιχεία σχετικά με την οικονομική καταστροφή που προκαλεί η ανισότητα δείχνουν ότι οι διαμορφωτές πολιτικής θα πρέπει να είναι πιο ανοιχτοί στην αναδιανομή απ’ ό,τι είναι σήμερα».

Γιατί προέβη σε μια τέτοια κίνηση το ΔΝΤ; Ο οικονομολόγος του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης, Τζιανλούκα Κλεμέντι, λέει ότι τέτοιες εκθέσεις είναι εν μέρει σχεδιασμένες για να επηρεάσουν την αντίληψη του κόσμου για το ΔΝΤ, ιδιαίτερα στην Ευρώπη. Ο Κλεμέντι δεν πιστεύει ότι η πολιτική του Ταμείου αλλάζει πραγματικά, και ο λόγος είναι ότι οι βασικές χώρες-μέλη του οργανισμού, όπως η Γερμανία, το Ηνωμένο Βασίλειο και οι ΗΠΑ, δεν είναι πρόθυμες να συμφωνήσουν σε μια τέτοια αλλαγή.

Υπάρχουν σημάδια ότι το πολιτικό ρεύμα στρέφεται εναντίον του νεοφιλελευθερισμού στις Ηνωμένες Πολιτείες. Εκατομμύρια ψηφοφόροι στις ΗΠΑ υποστηρίζουν τον Ντόναλντ Τραμπ και τον Μπέρνι Σάντερς, οι οποίοι έχουν επικρίνει εμπορικές συμφωνίες όπως η Συμφωνία Ελεύθερου Εμπορίου Βόρειας Αμερικής, ένα επίτευγμα του νεοφιλελευθερισμού της δεκαετίας του ’90. Ακόμα και η Χίλαρι Κλίντον, ο σύζυγος της οποίας έσπρωξε τους Δημοκρατικούς στο νεοφιλελεύθερο στρατόπεδο, αναγκάζεται από τους ψηφοφόρους να αναθεωρήσει τις προηγούμενες θέσεις της.

Και στην Ευρώπη παρατηρείται μια αντίδραση προς τον νεοφιλελευθερισμό. Οι Βρετανοί πολίτες καλούνται να αποφασίσουν κατά πόσο η χώρα τους πρέπει να εγκαταλείψει την Ευρ. Ένωση, έναν κρίσιμο νεοφιλελεύθερο θεσμό. Και δεξιά εθνικιστικά κόμματα σε χώρες όπως η Αυστρία, η Γαλλία και η Δανία κερδίζουν ολοένα και περισσότερη υποστήριξη.

Ο νεοφιλελευθερισμός – μια λέξη που όπως επισημαίνουν οι συγγραφείς της έκθεσης χρησιμοποιείται κυρίως από τους επικριτές και όχι από τους υποστηρικτές του – δεν πρόκειται να αντικατασταθεί από μία άλλη ιδεολογία μέσα σε μια νύχτα. Όμως, η έκθεση του ΔΝΤ δείχνει ότι το σύστημα έχει αρχίσει να αποσαθρώνεται.