Γιατί το Brexit μοιάζει με άλμα στο σκοτάδι: Οι πρώτες επτά μέρες

Ξημερώνει … Παρασκευή. Οι ψήφοι έχουν καταμετρηθεί. Οι Βρετανοί έχουν μιλήσει, και το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος είναι υπέρ της εξόδου της χώρας από την ΕΕ. Πρόκειται για ένα σενάριο για το οποίο οι Ευρωπαίοι ηγέτες προετοιμάζονται στα σοβαρά, ενώ προσεύχονται παράλληλα ότι δεν θα συμβεί ποτέ.

Μυστικές συναντήσεις στις Βρυξέλλες και σε όλη την Ευρώπη αποκαλύπτουν τεράστια αβεβαιότητα, όπως λένε αξιωματούχοι και διπλωμάτες εξοικειωμένοι με τις διαδικασίες, ως προς το τι θα ακολουθήσει μετά από μια ψηφοφορία που ο Βρετανός πρωθυπουργός Ντέιβιντ Κάμερον αποκαλεί «άλμα στο σκοτάδι» – αλλά και ανησυχία για το τι θα συμβεί ακόμα κι αν η Βρετανία παραμένει στην ΕΕ.

Αυτός είναι ένας πρόχειρος οδικός χάρτης για την Ευρώπη μετά τις 23 Ιουνίου, βασισμένος σε συζητήσεις με πολλούς διπλωμάτες και αξιωματούχους:

ΗΜΕΡΑ 1η – Παρασκευή, 24 Ιουνίου
Οι δημοσκοπήσεις κλείνουν στις 22:00. Δεν έχουν προγραμματιστεί exit polls αλλά τα πρώτα αποτελέσματα θα δώσουν μια εικόνα του αποτελέσματος όταν ο ήλιος θα ανατέλλει στις Βρυξέλλες.

Εκτός από το ίδιο το αποτέλεσμα, υπάρχουν ήδη αρκετοί αστάθμητοι παράγοντες. Ο Κάμερον λέει ότι θα ενημερώσει την ΕΕ «αμέσως» αν η Βρετανία εγκαταλείπει την Ένωση ή όχι. Αλλά αυτό μπορεί να καθυστερήσει τουλάχιστον μερικές ημέρες. Αν έχει χάσει, θα βρεθεί κάτω από τεράστια πίεση από το διαιρεμένο κόμμα του των Συντηρητικών να παραιτηθεί. Και μπορεί να δεχθεί την ίδια πίεση ακόμα και αν κερδίσει.

Οι αγορές χρήματος θα είναι ασταθείς. Η Τράπεζα της Αγγλίας και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα διαθέτουν σχέδια έκτακτης ανάγκης για την αντιμετώπιση του σοκ ενός Brexit για την στερλίνα και το ευρώ.

Υπουργοί και πρεσβευτές των κρατών-μελών συγκεντρώνονται στο Λουξεμβούργο από τις 10.00 το πρωί για συνομιλίες ρουτίνας που θα παρέχουν την πρώτη ευκαιρία σε πολλούς να αντιδράσουν.

Αναμένουμε κοινές δηλώσεις από τη Γερμανία και τη Γαλλία, και από τα θεσμικά όργανα της ΕΕ. Οι υπουργοί Εξωτερικών των έξι ιδρυτικών μελών του μπλοκ – της Γερμανίας, της Γαλλίας, της Ιταλίας, του Βελγίου, της Ολλανδίας και του Λουξεμβούργου – ίσως συναντηθούν στο Βερολίνο την Παρασκευή, σύμφωνα με αξιωματούχους.

Όποιο κι αν είναι το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος, ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ζαν Κλοντ Γιουνκέρ θα δεχτεί τον Πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ντόναλντ Τουσκ, ο οποίος προεδρεύει των συνόδων κορυφής της ΕΕ, και τον Πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Μάρτιν Σουλτς στις Βρυξέλλες, στις 10:30 π.μ. Επίσης, θα παρευρεθεί ο Ολλανδός πρωθυπουργός Μαρκ Ρούτε, η κυβέρνηση του οποίου κατέχει την εκ περιτροπής προεδρία της ΕΕ.

Το κλίμα θα χαρακτηρίζεται από λύπη, καθώς θα χάνεται σχεδόν το ένα πέμπτο της οικονομίας της ΕΕ αλλά και μέρος της στρατιωτικής και παγκόσμιας επιρροής της. Παράλληλα, θα εκφραστεί σεβασμός προς τη βούληση του βρετανικού λαού, μαζί με αποφασιστικότητα για να προχωρήσει η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Μπορεί να υπάρξει κι ένα τέταρτο μήνυμα: μια προειδοποίηση που στόχο θα έχει να αποθαρρύνει άλλα κράτη-μέλη από το να ακολουθήσουν το παράδειγμά της Βρετανίας.

Φάκελος Brexit: Τα πέντε σενάρια των πρώτων αντιδράσεων

ΗΜΕΡΑ 2η – Σάββατο, 25 Ιουνίου
Ορισμένοι υπουργοί Οικονομικών της ευρωζώνης έχουν υπονοήσει ότι το Eurogroup θα μπορούσε να οργανώσει μια έκτακτη σύνοδο, αλλά ανώτεροι αξιωματούχοι λένε ότι αυτό είναι απίθανο. Τη διαχείριση των αναταράξεων στις τράπεζες και στην αγορά θα αναλάβει η ΕΚΤ και άλλες ρυθμιστικές αρχές.

ΗΜΕΡΑ 3η – Κυριακή, 26 Ιουνίου
Μετά από μια ψήφο υπέρ του Brexit, ο Πρόεδρος της Επιτροπής Γιουνκέρ θα προεδρεύσει μιας έκτακτης συνεδρίασης του «κολεγίου» των 28 Επιτρόπων, συμπεριλαμβανομένου και του Βρετανού Επιτρόπου Τζόναθαν Χιλ, αναφέρουν αξιωματούχοι. Η Επιτροπή θα είναι υπεύθυνη για τη διαπραγμάτευση του «διαζυγίου».

Αξιωματούχοι της ΕΕ επιμένουν ότι δεν υπάρχει «Σχέδιο Β» για το Brexit. Αλλά υπενθυμίζοντας τις ίδιες διαψεύσεις που υπήρξαν κατά τη διάρκεια του περασμένου καλοκαιριού σε σχέση με ένα υποτιθέμενο Grexit, κάποιοι κάνουν λόγο για ένα «Δωμάτιο Β’», όπου θα είναι έτοιμη μια «πυροσβεστική» ομάδα δικηγόρων και εμπειρογνωμόνων της ΕΕ. «Η ιδέα είναι να έχουμε τα πάντα έτοιμα για την Δευτέρα», δήλωσε ο αξιωματούχος της ΕΕ.

Οι πρέσβεις και οι σύμβουλοι των κρατών-μελών αναμένεται να συναντηθούν στις Βρυξέλλες σε περίπτωση Brexit.

ΗΜΕΡΑ 4η – Δευτέρα, 27 Ιουνίου
Η αρχή μιας νέας εβδομάδας στις παγκόσμιες χρηματοπιστωτικές αγορές θα βρει τους επενδυτές και τους ψηφοφόρους να ζητούν απαντήσεις για το πού οδεύουν η Βρετανία και η ΕΕ. Και οι δύο αναμένεται να προσφέρουν διαβεβαιώσεις για ομαλές συνομιλίες, ενώ τίποτα δεν πρόκειται να αλλάjει αμέσως για τις επιχειρήσεις και τους πολίτες.

ΗΜΕΡΑ 5η – Τρίτη, 28 Ιούνη
Έχει προγραμματιστεί μια 24ωρη σύνοδος κορυφής. Μετά από μια ψηφοφορία υπέρ του Brexit, η πολιτική καριέρα του Κάμερον θα έχει μάλλον τελειώσει, αλλά ο Κάμερον είναι πιθανό να παραμείνει ώσπου το βαθιά διχασμένο κόμμα του να επιλέξει έναν διάδοχο. Θα πρέπει να αναμένεται ότι θα εμφανιστεί στο δείπνο στις Βρυξέλλες. Το μεγάλο ερώτημα είναι εάν θα ενημερώσει τον επικεφαλής της συνόδου κορυφής Ντόναλντ Τουσκ ότι ενεργοποιεί το άρθρο 50 της Συνθήκης της ΕΕ, που είναι η νομική βάση για να φύγει η Βρετανία.

Αξιωματούχοι και διπλωμάτες της ΕΕ λένε ότι θα ήθελαν η Βρετανία να ξεκινήσει τη διαδικασία αμέσως και αποκλείουν τυχόν νέες διαπραγματεύσεις, αν και προς το παρόν δεν βλέπουν κάποιον νόμιμο τρόπο για να αναγκάσουν το Λονδίνο να κινηθεί προς τα εκεί. Η Συνθήκη της ΕΕ δεν επιτρέπει την …έξωση, αλλά θα υπάρξει έντονη πολιτική πίεση προς το Λονδίνο να σεβαστεί την επιθυμία των ψηφοφόρων να φύγει, και οι άλλοι 27 θα μπορούσαν να ξεκινήσουν συζητήσεις χωρίς τη Βρετανία.

Αν ο Κάμερον εξασφαλίσει μια νίκη στο δημοψήφισμα, η σύνοδος κορυφής θα συζητήσει μια ταχεία θέσπιση της δέσμης μεταρρυθμίσεων που η Βρετανία αποκόμισε από την ΕΕ τον Μάρτιο για να δοθεί στη Βρετανία μια ειδική συμφωνία για την αναχαίτιση της μετανάστευσης από την ΕΕ.

Πώς το Brexit μπορεί να ταρακουνήσει τις παγκόσμιες αγορές

ΗΜΕΡΑ 6η – Τετάρτη, 29, Ιουνίου
Βρισκόμαστε στη δεύτερη μέρα της συνόδου κορυφής και, αν έχει προηγηθεί το Brexit, οι ηγέτες των 27 άλλων κρατών θα συγκεντρωθούν χωρίς τον Κάμερον στην αίθουσα. Το άρθρο 50 θέτει ένα όριο δύο ετών για τις συνομιλίες του «διαζυγίου». Η ΕΕ θα πρέπει να καλύψει μια τρύπα στον προϋπολογισμό της στο μέγεθος της Βρετανίας, καθώς και να καθησυχάσει τα εκατομμύρια των πολιτών της ΕΕ που ζουν στη Βρετανία και των Βρετανών πολιτών που ζουν στην υπόλοιπη ευρωπαϊκή ήπειρο ως προς τα μελλοντικά δικαιώματά τους.

Οι ηγέτες της ΕΕ μπορεί να πιέσουν για μια γρήγορη επίδειξη ενότητας προς την κατεύθυνση περισσότερης ολοκλήρωσης. Οι διαφωνίες ανάμεσα στο Βερολίνο και το Παρίσι γύρω απ’ τη διαχείριση της ευρωζώνης ίσως αποκλείσουν μια μεγάλη πρωτοβουλία σε αυτό το μέτωπο πριν τις εκλογές και στις δύο χώρες το 2017. Η στενότερη αμυντική συνεργασία της ΕΕ μπορεί να αναβιώσει δίχως τον σκεπτικισμό της Βρετανίας. Μια σημαντική αναθεώρηση της πολιτικής ασφαλείας της ΕΕ είναι ήδη στην ημερήσια διάταξη της συνόδου κορυφής.

Άλλες πρωτοβουλίες, με στόχο την εξασθένιση της ακροδεξιάς ευρωσκεπτικιστικής υποψηφιότητας της Μαρίν Λεπέν για τη γαλλική προεδρία το 2017, θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν μια ώθηση για τη δημιουργία περισσότερων θέσεων εργασίας, ιδίως για τους νέους.

Ωστόσο, άλλοι, συμπεριλαμβανομένου του προέδρου της συνόδου κορυφής, Τουσκ, ο οποίος κατάγεται από την Πολωνία, τονίζουν ότι οι ψηφοφόροι δεν πρέπει να αποξενωθούν με πολύ γρήγορα βήματα προς την κατεύθυνση της περαιτέρω ολοκλήρωσης.

Οι ηγέτες της ΕΕ θα πρέπει να δώσουν στην Επιτροπή μια εντολή διαπραγμάτευσης. Κάποιοι στη Βρετανία βλέπουν τις συζητήσεις σχετικά με το Brexit να διαρκούν περισσότερο από δύο χρόνια για να συμπεριληφθούν και συνομιλίες για τους νέους εμπορικούς όρους. Αλλά μια συμφωνία επέκτασης απαιτεί ομοφωνία εκ μέρους της ΕΕ που λίγοι στις Βρυξέλλες αναμένουν.

Ορισμένοι προτείνουν οι συνομιλίες με τη Βρετανία για τους μελλοντικούς εμπορικούς όρους να τρέξουν παράλληλα. Ο Γιουνκέρ δήλωσε ότι προτεραιότητα της ΕΕ θα είναι ένα διετές διαζύγιο, και μετά οι συνομιλίες θα αρχίσουν «από το μηδέν».

To βρετανικό δημοψήφισμα και η δύναμη της συγκίνησης

Από την 7η ημέρα και μετά
Μετά από μια ψήφο υπέρ του Brexit, όλοι οι νόμοι της ΕΕ εφαρμόζονται στη Βρετανία μέχρι και δύο έτη αφότου το Λονδίνο ξεκινήσει τη διαδικασία για να φύγει. Ύστερα, δεν θα ισχύει τίποτα. Εντωμεταξύ, οι Βρετανοί ευρωβουλευτές θα εμφανίζονται στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, ο Χιλ θα συμμετέχει στην Επιτροπή, χιλιάδες Βρετανοί θα συνεχίσουν να εργάζονται ως υπάλληλοι της ΕΕ, και οι Βρετανοί υπουργοί θα είναι παρόντες στα συμβούλια της ΕΕ. Αλλά δεν θα έχουν καμία πραγματική φωνή και η Βρετανία θα παραιτηθεί από την προεδρία της ΕΕ το δεύτερο εξάμηνο του 2017. Έτσι, η Εσθονία μπορεί να ξεκινήσει την πρώτη θητεία της στην προεδρία της ΕΕ έξι μήνες νωρίτερα.

Ορισμένοι πιστεύουν ότι θα υπάρξει μεγάλη πίεση για να αποκλειστούν οι Βρετανοί ευρωβουλευτές από τη διαδικασία νομοθέτησης στην ΕΕ και να στερηθεί ο Βρετανός Επίτροπος Χιλ του ευαίσθητου χαρτοφυλακίου επίβλεψης της ρύθμισης των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών.

Διαβάστε όλα τα νέα για το δημοψήφισμα στη Βρετανία ΕΔΩ