Return On Investments: Ένας πονηρός δείκτης ή η απίστευτη ελαφρότητα του κράτους;

Έχουν γραφτεί πολλά κείμενα σχετικά με την προχειρότητα του διαγωνισμού για τις τηλεοπτικές άδειες. Συνταγματολόγοι, πολιτικοί, δημοσιογράφοι, ειδικοί στο ευρωπαϊκό δίκαιο και κυβερνητικοί διαρρηγνύουν τα ιμάτιά τους για το πόσο δίκιο έχει η κυβέρνηση να κάνει το διαγωνισμό όπως τον έκανε, και άλλοι για το ακριβώς αντίθετο.

Θα ήθελα να μείνω όμως σε ένα επίπεδο χαμηλότερο από τις προθέσεις και τις νομικές εμπλοκές, που έχουν συζητηθεί από εδικούς εν εκτάσει, και να ασχοληθώ με την ταπεινή έννοια του δείκτη R.O.I. – Επιστροφή της επένδυσης.

Η Επιστροφή Επένδυσης είναι ένα πολύ απλός δείκτης για να δει ο επενδυτής αν μια επένδυση είναι κερδοφόρα και να την πραγματοποιήσει. Γιατί χωρίς την κερδοφορία, έστω και μικρή, η επένδυση θα δώσει ζημιές, θα οδηγήσει σε δανεισμό μη παραγωγικό και τελικά σε λουκέτο. Αργά ή γρήγορα. Με ζημιά όχι μόνο για τον επενδυτή, αλλά και για την κοινωνία, τους καταθέτες –αφού τα δάνεια θα «κοκκινίσουν»- τους εργαζόμενους –εφόσον έχουν επενδύσει την εργασία τους σε μια ζημιογόνα επιχείρηση- και την κοινωνία σε μαρασμό, αν αποδειχτεί ότι μεγάλος αριθμός επιχειρήσεων, δημόσιων ή ιδιωτικών έχουν επενδύσει σε ζημιογόνες δραστηριότητες. Σας θυμίζει κάτι αυτό;

Πριν πολλές δεκαετίες γνώριζα έναν καλοπροαίρετο άνθρωπο. Ιδεαλιστή και λάτρη του πνεύματος. Κάποια στιγμή, του κατέβηκε μια ιδέα από την ενασχόλησή του με την υψιπετή ποιητική δημιουργία. Σκέφτηκε πως ένα νησάκι ακατοίκητο θα μπορούσε να αποτελέσει μόνιμο πόλο έλξης για τους λογοτέχνες όλου του κόσμου. Η ιδέα βασικά ήταν να χωριστεί το νησί σε οικόπεδα και να μοιραστεί δωρεάν σε όλες τις χώρες, ώστε με δικά τους έξοδα να δημιουργήσουν χώρους για τους διανοούμενούς τους. Φυσικά η ιδέα έμεινε στον αέρα. Θα μου πείτε, πως ήταν μια καλή ιδέα. Θα σας απαντήσω ναι, αλλά έλλειπαν κάποια βασικά στοιχεία για να έχει πιθανότητες υλοποίησης. Τα οικονομικά στοιχεία. Δεν υπήρχε ούτε προϋπολογισμός κόστους, ούτε Master Plan, ούτε Project Management. Και φυσικά δεν υπήρχε ούτε Feasibility study. Πόσο μάλλον επιστροφή της επένδυσης.

Και το σχέδιο ενός καλοπροαίρετου διανοούμενου δεν προχώρησε. Αλλά δυστυχώς αυτή η λογική επικράτησε κατά κόρον στο Δημόσιο μας, αλλά και σε πολλές ιδιωτικές Εταιρείες.

Για παράδειγμα θυμηθείτε τον θρίαμβο της ελληνικής κοινωνίας με την επιτυχία των ολυμπιακών αγώνων. Μια αναμφισβήτητα μεγάλη επιτυχία από άποψη οργάνωσης, προβολής της Ελλάδα σε όλον τον πλανήτη, και ψυχικής ανάτασης της κοινωνίας. Όμως τα δισ. που επενδύθηκαν από το Κράτος -τους φορολογούμενους- έχουν την άκαρδη σκληρότητα του μπετόν και της οικονομίας. Θα έπρεπε να επιστραφούν. Εκτός κι αν είχαμε την πολυτέλεια να επενδύσουμε αυτόν το πακτωλό για λόγους μαζικής ψυχοθεραπείας. Που δεν την είχαμε. Και γιατί αυτό; Μάλλον γιατί συμπεριφερθήκαμε σαν τον καλοπροαίρετο διανοούμενο της ιστορίας μας. Αποτέλεσμα, τα κουφάρια των εγκαταστάσεων μένουν αναξιοποίητα και το R.O.I. των αγώνων είναι αρνητικό.

Θα μου πείτε ότι και άλλα κράτη είχαν την ίδια τύχη με τους Ολυμπιακούς της Αθήνας. Πράγματι. Όμως υπήρξαν παραδείγματα όπου προηγμένα και δημοκρατικά κράτη βγήκαν οικονομικά κερδισμένα από την αξιοποίηση της επένδυσής τους, όπως ο Καναδάς και η Ατλάντα. Προφανώς γιατί στον σχεδιασμό τους είχαν υπολογίσει την Επιστροφή Κεφαλαίων. Κι αυτό γιατί το R.O.I. είναι ένας απλός δείκτης. Αλλά για να είναι θετικός χρειάζεται πολλή δουλειά όχι μόνο για να καταρτιστεί, αλλά και στη συνέχεια για να μείνει θετικός. Ε, εδώ πάσχουμε λιγάκι.

Ένα παράδειγμα της κακοδαιμονίας μας είναι ο διαγωνισμός για τις τηλεοπτικές άδειες. Η κυβέρνηση ισχυρίστηκε ότι μοναδικό κριτήριο για την απόδοση των τεσσάρων αδειών είναι το χρήμα. Μέσω πλειοδοτικού διαγωνισμού περίμενε να εισπράξει κάποια χρήματα. Η επιτυχία υπήρξε μεγάλη, αν υποθέσουμε ότι τα συνταγματικά και κοινοτικά ζητήματα δεν ανατρέψουν τον διαγωνισμό.

Όμως και σε αυτή την περίπτωση η «καλοπροαίρετη αφέλεια» του διανοούμενου επικράτησε. Προχειρότητα, έλλειψη οικονομικής στρατηγικής και φυσικά άγνοια των νόμων της οικονομίας διέπουν τους πανηγυρισμούς της. «Γιατί», θα μου πείτε. Μα γιατί ο αριθμός των αδειών ο μαγικός τέσσερα βγήκε, όπως μας λένε, με απλή διαίρεση της διαφημιστικής (200 εκ.) με τις προβλεπόμενες ετήσιες δαπάνες (50 εκ.), έτσι ώστε να είναι οικονομικά βιώσιμες οι επιχειρήσεις. Ακόμη και η γνωμοδότηση της Φλωρεντίας προβλέπει τιμή εκκίνησης έως 2 εκ. Αν και δεν υπάρχει ανώτατο όριο, κάτι λέει.

Τα τελικά νούμερα πάντως μπορεί να σημαίνουν δυο πράγματα. Είτε οι διαγωνιζόμενοι δεν ενδιαφέρονται για τη βιωσιμότητα της επιχείρησής τους, είτε κάτι πονηρό παίζεται. Και με αυτόν τον χονδροειδή υπολογισμό, με το «καλημέρα σας», διαγράφει με μαθηματική ακρίβεια το μέλλον τους. Που είναι η πτώχευση και μάλιστα γρήγορα, αν λάβουμε υπόψη την αδυναμία ή την άρνηση των Τραπεζών να δανειοδοτήσουν ΜΜΕ.

Η κατάθεση του κ. Βαρδινογιάνηνη στη βουλή υπήρξε διαφωτιστική. Στην ερώτηση γιατί δεν συνέχισε να «χτυπάει» την άδεια του Star, απάντησε με μια γλώσσα που δεν πολυκαταλαβαίνουν οι ερωτώντες βουλευτές. Αυτό ήταν το όριο που μπορούσε επιχειρηματικά να προσφέρει για την άδεια.

Το συμπέρασμα που καταλήγω από όλη αυτή την ιστορία είναι ότι στη χώρα-μέλος του ευρώ και μάλιστα εδώ και πέντε χρόνια σε πρόγραμμα διάσωσης, ο ορθός λόγος δεν έχει θέση. Σε μας επικρατεί ακόμη ο βολονταρισμός βαλκανικού τύπου. Αυτός που μας οδήγησε στην πτώχευση, και τελικά θα μας οδηγήσει στην περιφέρεια της Ευρώπης. Και, δυστυχώς, η ίδια παράλογη λογική επικρατεί και στον ιδιωτικό τομέα, όπου επιχειρήσεις καταρρέουν και θα καταρρεύσουν γεωμετρικά μετά την πώληση των κόκκινων δανείων όσων δεν μπόρεσαν ή δεν θέλησαν να προσαρμόζουν συνεχώς το σύνολο των διαδικασιών της στην πραγματικότητα του αναθεματισμένο R.O.I.