Φάρμακα στα σούπερ μάρκετ: Οι δυο όψεις του νομίσματος

Η τοποθέτηση των γενικής διάθεσης φάρμακων (ΓΕΔΙΦΑ ), που αποτελούν υποκατηγορία των μη συνταγογραφούμενων φαρμάκων (ΜΗΣΥΦΑ), στα ράφια των σούπερ μάρκετ, είναι θέμα χρόνου, καθώς αποτελεί μνημονιακή δέσμευση. Η εφαρμογή αυτή, έρχεται να απελευθερώσει την πώληση συγκεκριμένων κωδικών φαρμακευτικών προϊόντων εκτός φαρμακείου.

Το αντίστοιχο μοντέλο, λειτουργεί εδώ και χρόνια σε πολλές χώρες της Ευρώπης όπως και στις ΗΠΑ, διευκολύνοντας τους πολίτες και τον υγιή ανταγωνισμό στην εν λόγω αγορά, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν υπάρχουν ενστάσεις ή αμφιλεγόμενα περιστατικά που επαναφέρουν συνεχώς στο φως το ζήτημα της προάσπισης της δημόσιας υγείας.

Στην Ελλάδα, παρά τις έντονες διαφωνίες που εκφράζουν, τα μέλη του Πανελλήνιου Φαρμακευτικού Συλλόγου σχετικά με τη δυνατότητα αγοράς φαρμάκων σε σημεία όπως σούπερ μάρκετ και παντοπωλεία,η δημιουργία της υποκατηγορίας των ΓΕΔΙΦΑ αποτελεί μέρος της συμφωνίας του Αυγούστου του 2015 με τους Θεσμούς.

Μάλιστα, τέθηκαν ιδιαίτερα αυστηρά κριτήρια ώστε το ποσοστό των ΜΗΣΥΦΑ που θα διατίθενται εκτός φαρμακείων να μην  ξεπερνά το 13%. Έτσι, ο κατάλογος των ΓΕΔΙΦΑ, όπως αναφέρεται στη σχετική Υπουργική Απόφαση, περιλαμβάνει 216 από τα συνολικά 1.582 ΜΗΣΥΦΑ.

Με ποια κριτήρια εντάσσεται ένα φάρμακο στην κατηγορία των ΓΕΔΙΦΑ

• Να έχει ήδη καταταγεί στην κατηγορία των ΜΗΣΥΦΑ ή να πληρεί τις προϋποθέσεις κατάταξής του στα ΜΗΣΥΦΑ  και να μη συντρέχουν νεότερα επιστημονικά δεδομένα για την επανεξέταση της κατάταξής του ως συνταγογραφούμενο.

• Να είναι φάρμακο αντιμετώπισης προφανούς συμπτώματος.

• Η οδηγία του δοσολογικού σχήματος να είναι απλή, ώστε να είναι εύκολο να ακολουθηθεί από κάθε ασθενή.

• Οι αλληλεπιδράσεις τους με άλλες συχνά χορηγούμενες θεραπείες (π.χ. θεραπείες για χρόνιες νόσους) να είναι ελάχιστες και, εφόσον υπάρχουν, αυτές να είναι χαμηλού κινδύνου.

• Οι συνθήκες φύλαξης και διακίνησης (π.χ. θερμοκρασίας, προστασίας από το φως, υγρασίας κ.λπ.) να είναι σύμφωνες με τα εγκεκριμένα στοιχεία της άδειας κυκλοφορίας του.

• Η συσκευασία του να είναι μικρή σε τέτοιο βαθμό που, σε συνδυασμό με την περιεκτικότητα, η συνολική ποσότητα του φαρμάκου να μην ξεπερνά δόση που μπορεί να θέσει σε κίνδυνο τον λήπτη.

• Να μην υπάρχουν σοβαρές και τεκμηριωμένες ενδείξεις από τη δημοσιευμένη βιβλιογραφία σε έγκριτα επιστημονικά περιοδικά που διαθέτουν κριτική επιτροπή αξιολόγησης (peer review), για σοβαρούς κινδύνους από τη μακροχρόνια χρήση του φαρμάκου αυτού.

Κανονισμοί και περιορισμοί στη διάθεση

Παράλληλα, στο ΦΕΚ αναφέρεται πως η εξωτερική συσκευασία των ΓΕΔΙΦΑ πρέπει να φέρει ανεξίτηλο προτυπωμένο ευδιάκριτο πράσινο κύκλο, εντός του οποίου θα αναγράφεται το αρκτικόλεξο «ΓΕΔΙΦΑ».

Η  λιανική πώληση των ΓΕΔΙΦΑ επιτρέπεται μόνο από τα νομίμως λειτουργούντα φαρμακεία και τα καταστήματα υγειονομικού ενδιαφέροντος  λιανικής διάθεσης τροφίμων και ποτών. Θα απαγορεύεται η πώληση άνω των δυο συσκευασιών ΓΕΔΙΦΑ ανά συναλλαγή, όπως και η πώληση φαρμάκων εξ αποστάσεως από τα καταστήματα στα οποία επιτρέπεται η λιανική διάθεση προϊόντων μέσω των e-shops τους.

Ενώ, λοιπόν, από πλευράς υπουργείου ο κ. Ξάνθος, σπεύδει να καθησυχάσει τους φαρμακοποιούς λέγοντάς τους ότι  δεν έχει τεθεί θέμα  διεύρυνσης της απελευθέρωσης και άλλων ΜΗΣΥΦΑ, ο Φαρμακευτικός Σύλλογος κρούει τον κώδωνα του κινδύνου υποστηρίζοντας ότι η εφαρμογή της σχετικής Υπουργικής Απόφασης, περιλαμβάνοντας τα ήδη κωδικοποιημένα, θα πλήξει τον κλάδο του φαρμακείου, θα φέρει μπαράζ αυξήσεων στις τιμές των εν λόγω φαρμάκων, θα επηρεάσει έμμεσα αρνητικά την εγχώρια οικονομία και θα απειλήσει την Δημόσια Υγεία.

Πως θα επηρεαστούν τα φαρμακεία

Ο αντιπρόεδρος του Πανελλήνιου Φαρμακευτικού Συλλόγου, Γιάννης Δαγλές, εξηγεί στο Fortune Greece πως θα επηρεάσει η ελευθέρωση των ΜΗΣΥΦΑ  τα φαρμακεία, αναφέροντας: «Από αμιγώς οικονομικής άποψης σε σχέση με τα φαρμακεία, τα ΜΗΣΥΦΑ αποτελούν περίπου το 15-20% του συνολικού κύκλου εργασιών των φαρμακείων. Πρόκειται για απευθείας έσοδο και όχι πιστωτικό, όπως το 60% του κύκλου εργασιών συνολικά των φαρμακείων, που είναι αποτέλεσμα της αποζημιούμενης από το Κράτος Φαρμακευτικής Δαπάνης» και προσθέτει ότι η απομείωση αυτού του σκέλους εσόδων για τα φαρμακεία θα έχει οπωσδήποτε αρνητική επίδραση στην απασχόληση στον κλάδο, θα προκαλέσει αρχικά «ευθεία πίεση για απώλεια θέσεων εργασίας και στη συνέχεια πιθανόν να απειλήσει τη βιωσιμότητα απροσδιόριστου ακόμα αριθμού μονάδων πανελλαδικώς, κάτι που κατ΄ επέκταση θα δυσχεράνει την προσβασιμότητα των πολιτών στα φάρμακα σε αρκετές περιοχές της χώρας».

Τα αντίστοιχα παραδείγματα του εξωτερικού

Μπορεί σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες η διάθεση των φαρμάκων στα σούπερ μάρκετ να θεωρείται δεδομένη, εν τούτοις, το μοντέλο αυτό αναθεωρείται συνεχώς μέσω αυστηροποίησης του πλαισίου και σε πολλές περιπτώσεις η διάθεση των ΜΗΣΥΦΑ τείνει να επιστρέψει αποκλειστικά στα φαρμακεία.

Ενδεικτικά, χώρες όπως η Αγγλία και η Σουηδία που είχαν στο παρελθόν επιτρέψει τη διάθεση τέτοιων σκευασμάτων εκτός φαρμακείων, σήμερα και μετά από μία σειρά ατυχών περιστατικών υγείας από κακή χρήση, οδήγησαν σε επαναξιολόγηση της επιλογής αυτής. Όπως σημειώνει ο Γ. Δαγλές, στη Σουηδία η διάθεση παρακεταμόλης (π.χ. depon) που είναι ΜΗΣΥΦΑ, επέστρεψε αυστηρώς στα φαρμακεία, μετά από πολλά περιστατικά δηλητηριάσεων τα οποία σημειώθηκαν ύστερα από την απελευθέρωση το 2009 και έφτασαν, σε διάστημα έξι ετών, να έχουν αυξηθεί ως και 40%. Την ίδια ώρα στη Μεγάλη Βρετανία, το Voltaren, οι πωλήσεις του οποίου άγγιζαν ετησίως τις 6.8 εκατ. λίρες, επέστρεψε στα φαρμακεία λόγω της αύξησης κινδύνου καρδιαγγειακών επιπλοκών «Οι κίνδυνοι αυτοί έχουν τύχει καταγραφής και προειδοποίησης από Διεθνείς Οργανισμούς εγνωσμένου κύρους και εξειδικευμένους σε Θέματα Υγείας όπως ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας. Και αυτό διότι στις χώρες εκείνες όπου φάρμακα επιτρέπονται να διατίθενται κι εκτός Φαρμακείων, τα ποσοστά σοβαρών ως θανατηφόρων περιστατικών (όπως ακούσιες δηλητηριάσεις και αυτοκτονίες) από τη χρήση φαρμάκων είναι συγκριτικά πολλαπλάσια σε σχέση με εκείνες όπου η διάθεσή τους εκτός Φαρμακείων απαγορεύεται» καταλήγει ο Γ. Δαγλές.

Παγίδα για τις τιμές η απελευθέρωση;
Αν και οι παράγοντες της αγοράς τονίζουν ότι με απελευθέρωση των ΜΗΣΥΦΑ,  οι τιμές τους θα μειωθούν λόγω της ανταγωνιστικότητας, ο αντιπρόεδρος του Φαρμακευτικού Συλλόγου Ελλάδος υποστηρίζει ότι «σε άλλες χώρες, όπως και στην Ελλάδα που απαγορεύεται μεν η διάθεση φαρμάκων εκτός Φαρμακείων, αλλά πρόσφατα επετράπη η επιλογή σε ορισμένα σκευάσματα να τιμολογούνται εκτός Κρατικής Διατίμησης, υπήρξαν περιστατικά που έτυχαν της δημόσιας κατακραυγής όπως η ραγδαία αύξηση τιμών κάποιων ΓΕΔΙΦΑ σκευασμάτων αμέσως μόλις επετράπη η απελευθέρωση τιμής τους από κρατική παρέμβαση. Τα γεγονότα αυτά, έχουν οδηγήσει σε δικαιολογημένη αμφισβήτηση εκ θεμελίων της μέχρι πρότινος θεωρίας ότι η απελευθέρωση των τιμών τους θα οδηγούσε και σε μείωση».

Σε σφιγμομετρήσεις των απόψεων της κοινή γνώμης σχετικά με το ζήτημα, έχει διαπιστωθεί ότι η πλειοψηφία των πολιτών θεωρεί τα θέματα Δημόσιας Υγείας ως τα σημαντικότερα, με τον παράγοντα της τιμολογιακής πολιτικής να ακολουθεί. Μένει να δούμε ποιες θα είναι οι πρώτες αντιδράσεις του καταναλωτικού κοινού στην Ελλάδα και πως θα μεταφραστεί αυτό σε αριθμούς.