Kώστας Γουλιάμος: Η αριστεία «οδηγός» για το Πανεπιστήμιο του μέλλοντος

Του Αντώνη Τριφύλλη

Το βιογραφικό του είναι «βαρύ», με το εκπαιδευτικό του έργο αλλά και την έρευνα, στο επίκεντρο μιας μακράς διαδρομής σε κορυφαία ιδρύματα στην Ελλάδα, τον Καναδά, την Κύπρο και την μακρινή Κίνα! Είναι, άλλωστε, ο μόνος Έλληνας ακαδημαϊκός που αναγορεύτηκε το 2013 σε Επίτιμο Καθηγητή στο Lanzhou City University στην Κίνα.

Για πάνω από μια 30ετία, διδάσκει και ερευνά σε πανεπιστήμια της Β. Αμερικής και της Ευρώπης, εκδίδοντας με κριτική προσέγγιση ένα σημαντικό αριθμό βιβλίων, δοκιμίων, κεφαλαίων και άρθρων επί ζητημάτων επικοινωνίας, πολιτισμού και πολιτικής. Παράλληλα, για μια τετραετία (2009 – 2013) εκπροσωπούσε την Κύπρο στο Συμβούλιο της Ευρώπης, στην Επιτροπή Ανώτατης Εκπαίδευσης και Έρευνας, ενώ, στο παρελθόν, διετέλεσε και μέλος της Επιστημονικής Επιτροπής της «Ευρωπαϊκής Κοινωνικής Έρευνας» (European Social Survey), του πιο σημαντικού συγκριτικού ερευνητικού προγράμματος στην ευρωπαϊκή ήπειρο, το οποίο, μάλιστα, κατέκτησε το κορυφαίο βραβείο επιστημών Descartes στην Ευρώπη.

Σε μία περίοδο που στην Ελλάδα καταργείται η αξιολόγηση, η αριστεία θεωρείται στίγμα και η συζήτηση για την δημιουργία ιδιωτικών πανεπιστημίων, τουλάχιστον από την κυβέρνηση, επιχειρείται να κλείσει, το Fortune απευθύνθηκε στον Κώστα Γουλιάμο, πρύτανη του Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου Κύπρου, για μία συζήτηση εκ βαθέων. Αφορμή, η εκλογή του στη θέση του Προέδρου της Συνόδου των Πρυτάνεων Κύπρου, αλλά και η μακρά πανεπιστημιακή του εμπειρία σε κορυφαία κρατικά και ιδιωτικά εκπαιδευτικά ιδρύματα, τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό.

Είστε Πρύτανης ενός από τα τέσσερα ιδιωτικά Πανεπιστήμια της Κύπρου και πρόσφατα και Πρόεδρος της Συνόδου των Πρυτάνεων Κύπρου. Ποια Πανεπιστήμια συμμετέχουν στο όργανο αυτό;

Η Σύνοδος των Πρυτάνεων των Κυπριακών Πανεπιστημίων είναι «θεσμικό» όργανο και περιλαμβάνει όλα τα πανεπιστήμια της Κύπρου είτε αυτά είναι δημόσια είτε ιδιωτικά ή, άλλως, μη-κρατικά. Συνολικά απαρτίζεται από οκτώ πανεπιστήμια. Επιπρόσθετα, η Σύνοδος των Πρυτάνεων των Κυπριακών Πανεπιστημίων είναι μέλος του European University Association (EUA) και, συνεπώς, λειτουργεί κατ’ αναλογία με τις Συνόδους Πρυτάνεων όλων των άλλων Ευρωπαϊκών χωρών, προσφέροντας ακόμη ένα βήμα για την προαγωγή της ποιότητας και της αριστείας της ανώτατης εκπαίδευσης και της έρευνας.

Το Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου του οποίου είστε ο ακαδημαϊκά επικεφαλής, ανήκει στον διεθνή οργανισμό Laureate , ο οποίος έχει ιδρύσει δεκάδες Πανεπιστήμια σε όλες τις Ηπείρους. Ποια είναι η φιλοσοφία και η στρατηγική του Οργανισμού, και γιατί επέλεξε την Κύπρο;

Η Laureate επέλεξε τη μεγαλόνησο επειδή ακριβώς η συντεταγμένη πολιτεία έχει ως στρατηγικό της στόχο να καταστεί η Κύπρος κέντρο ανάπτυξης της ανώτατης εκπαίδευσης σε όλη την περιφέρεια. Άλλωστε η γνώση για την Laureate είναι ένα εκπαιδευτικό κίνημα που ταυτίζεται με την κοινωνική, οικονομική και πολιτισμική ανάπτυξη του κάθε τόπου. Δεν είναι επομένως τυχαίο που η Laureate, υλοποιώντας αυτή την εκπαιδευτική κουλτούρα, αποτελεί τον μεγαλύτερο οργανισμό τριτοβάθμιας εκπαίδευσης παγκοσμίως. Διαθέτει πέραν των 80 διαπιστευμένων ιδρυμάτων σε 28 χώρες σε όλη την Βόρεια και Νότια Αμερική, Ευρώπη, Ασία, Αφρική, και Μέση Ανατολή, ενώ έχει πάνω από 70,000 προσωπικό και 1.000.000 φοιτητές σε παγκόσμιο επίπεδο. Αναμφίβολα η Laureate, μέσω του Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου Κύπρου, δημιουργεί στην Κύπρο την ειδοποιό διαφορά αλλά και συγκριτικό πλεονέκτημα σε ό,τι έχει σχέση με την αριστεία, την καινοτομία και την υψηλή ποιότητα προγραμμάτων σπουδών, υποδομών, υπηρεσιών και έρευνας.

Πόσοι φοιτητές φοιτούν στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου; Πόσοι από άλλες χώρες;

Πέραν των 5600 φοιτητών είναι εγγεγραμμένοι στα προπτυχιακά και μεταπτυχιακά μας προγράμματα. Από αυτό το σύνολο, ένα μεγάλο ποσοστό προέρχεται από την Ελλάδα. Λόγω της αριστείας και της υψηλής ποιότητας σπουδών, υποδομών και υπηρεσιών που διαθέτουμε αποτελούμε ίσως την πρώτη επιλογή των Ελλαδιτών όταν επιλέγουν σπουδές στην Κύπρο. Επειδή το Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο δεν υπολείπεται των μεγάλων και ιστορικών πανεπιστημίων της Ευρώπης. Για παράδειγμα, στην αξιολόγηση (rating) από το QS TOP UNIVERSITIES (QS Stars), που ενδεχομένως αποτελεί τον πιο έγκριτο διεθνώς οργανισμό αξιολόγησης/κατάταξης, λάβαμε πέντε αστέρια σε πολλούς τομείς. Πήραμε πέντε αστέρια στη διδασκαλία, όσα ακριβώς έλαβε και το πανεπιστήμιο του Cambridge. Και ακόμα, στον τομέα της κοινωνικής ευθύνης πάλι λάβαμε πέντε αστέρια όσα ακριβώς πήρε και το Harvard. Φυσικά δεν είμαστε ούτε Cambridge, ούτε Harvard. Οπωσδήποτε όμως μια τέτοια διάκριση και σύγκριση μας κατατάσσει στη χορεία της διεθνούς ελίτ των πανεπιστημίων ανά τον κόσμο. Για αυτό και έχουμε φοιτητές όχι μόνο από Ελλάδα αλλά και από πολλές ευρωπαϊκές χώρες – της Γερμανίας, της Ιταλίας, της Ιρλανδίας συμπεριλαμβανομένων – καθώς και από την Ρωσία, την Κίνα και, γενικά τις χώρες της κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης.

Ποια είναι η σχέση σας με τα κρατικά Πανεπιστήμια της Κύπρου; Πιστεύετε ότι τα κρατικά ωφελήθηκαν από την λειτουργία σας ή όχι, και με ποιον τρόπο;

Θεωρώ πως η λειτουργία κρατικών και μη-κρατικών πανεπιστήμιων έχει πολλαπλώς ωφελήσει και τα ίδια τα πανεπιστήμια, αλλά και την ίδια τη χώρα αφού πρόδηλα λειτουργούν ως μοχλός μιας πολυδιάστατης ανάπτυξης σε πολλά επίπεδα και πεδία. Αν η οικονομία της Κύπρου έχει αρχίσει να αποκτά διεθνώς ένα θετικό πρόσημο, μια έστω μικρή άνοδο, τούτη οφείλεται μεταξύ άλλων και στον παράγοντα της συνεισφοράς των ανώτατων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων. Μολονότι νεοφυής η πανεπιστημιακή κουλτούρα στην Κύπρο, εν τούτοις έχει να επιδείξει ο τόπος λαμπρά επιτεύγματα όταν δεν λειτουργεί ο τοξικός ανταγωνισμός, αλλά πρυτανεύει η αρχή της συμπληρωματικότητας. Όταν επιτυγχάνεται η στρατηγική της αριστείας και της ποιότητας.

Η αριστεία είναι βασικός πυλώνας της εκπαίδευσής σας. Πώς επιτυγχάνεται;

Το Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου έχει πράγματι ως βασικούς του πυλώνες την αριστεία, την υψηλή ποιότητα και την καινοτομία στη διδασκαλία, στην έρευνα, στις υποδομές, στα προγράμματα σπουδών, στις υπηρεσίες και στην προσφορά προς την κοινωνία. Από την κοινωνία ερχόμαστε και προς την κοινωνία απευθυνόμαστε. Για μας η αριστεία, λόγου χάρη, δεν είναι σταθμός αλλά μια διαρκής όσο και αειφόρος διαδικασία σε συλλογικό και προσωπικό επίπεδο σε όλα τα πεδία δράσης του πανεπιστημίου, τέτοια ακριβώς που να δημιουργεί διακριτή διαφορά σε τοπικό, περιφερειακό και διεθνές πεδίο. Δεν είναι, επομένως, τυχαίο το γεγονός ότι σε περίοδο κρίσης έχουμε διακρίσεις και μάλιστα διεθνείς διακρίσεις. Σε κάθε περίπτωση, οι πυλώνες αριστείας επιτυγχάνονται επειδή στο DNA του οργανισμού μας υπάρχει ώσμωση μεταξύ του διοικητικού και επιστημονικού προσωπικού. Υπάρχει, εν ολίγοις, μια πρωτόγνωρη – για πανεπιστήμια – αγαστή συνεργασία, σύμπνοια και συλλογικότητα που μετασχηματίζεται σε διοικητική καινοτομία μετρήσιμων και διακριτών αποτελεσμάτων. Ταυτόχρονα, αξιοποιούμε τις συσσωρευμένες μας εμπειρίες, αξιοποιώντας τις νέες προοπτικές. Με άλλα λόγια, εκκολάπτουμε και υλοποιούμε εκείνες ακριβώς τις συνθήκες αριστείας που συνθέτουν το πανεπιστήμιο του μέλλοντος.

Είναι η αξιολόγηση προϋπόθεση για το διδακτικό προσωπικό και πώς συντελείται;

Η αξιολόγηση για το διδακτικό προσωπικό αποτελεί συστατική μονάδα του Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου Κύπρου και γίνεται βάσει προνοιών του καταστατικού λειτουργίας μας. Ταυτόχρονα όμως είναι και προϋπόθεση ιδρυματικής, προγραμματικής και τμηματικής λειτουργίας, αφού αποτελεί υποχρεωτική διαδικασία που εξετάζει ο Φορέας Διασφάλισης και Πιστοποίησης Ποιότητας Ανώτερης Εκπαίδευσης της Κύπρου.

Το ίδρυμα το χαρακτηρίζει μια εξωστρέφεια. Εκτείνεται και στις σχέσεις σας με τις επιχειρήσεις; Υπάρχει, δηλαδή, άμεση σύνδεση των πτυχιούχων με την αγορά εργασίας;

Ένας από τους θεμελιώδεις πυλώνες του πανεπιστημίου μας και, βέβαια, της Laureate είναι ακριβώς η διαρκής συνέργεια με δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς, με τη βιομηχανία και, γενικώς, με τα οργανωμένα κοινωνικά σύνολα. Βρισκόμαστε – ως αναπόσπαστο και ζωντανό τμήμα της κοινωνίας – σε πλήρη αντιστοιχία με τις απαιτήσεις της ίδιας της βιομηχανίας και κοινωνίας. Για τούτο και όλα τα προγράμματα σπουδών διαθέτουν Συμβούλια (advisory boards), τα οποία απαρτίζονται από άτομα δημοσίων και ιδιωτικών οργανισμών με σκοπό να διαβουλεύονται και, τελικά, να καταθέτουν εισηγήσεις βελτιστοποίησης και αριστοποίησης προγραμμάτων και διαδικασιών. Ταυτόχρονα διαθέτουμε εντός του πανεπιστημίου καθ` ύλη αρμόδια γραφεία και υπηρεσίες διασύνδεσης των φοιτητών με την «αγορά εργασίας». Για όλους εμάς, στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου, η «απασχολησιμότητα» αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο του παιδαγωγικού μας συστήματος. Από την άποψη αυτή είμαστε ενδεχομένως από τα πρώτα πανεπιστήμια σε όλη την Ν. Ανατολική Ευρωπαϊκή περιφέρεια που υιοθετήσαμε την ευρωπαϊκή «ατζέντα του Όσλο», αφού υποδομές και δομές του Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου βρίσκονται σε αντιστοιχία με την «αγορά εργασίας», εκκολάπτοντας και εμπεδώνοντας την επιχειρηματικότητα στα πλείστα επιστημονικά πεδία. Τα αποτελέσματα αυτής της πολιτικής που ακολουθούμε είναι ευδιάκριτα και σημαντικά, όταν αναλογιστεί κανείς πως το 77% των αποφοίτων έχει βρει εργασία μέσα στους πρώτους έξη πρώτους μήνες αποφοίτησης.

Ένας φοιτητής, για παράδειγμα, που θα διαλέξει να σπουδάσει ή να κάνει μεταπτυχιακό σε εσάς, θα έχει πιο άμεση πρόσβαση στην τοπική και την διεθνή αγορά εργασίας;

Η παρουσία των ιδρυμάτων της Laureate σε πέντε ηπείρους και η διασύνδεσή της με την τοπική και διεθνή «αγορά εργασίας», λειτουργεί ως συγκριτικό πλεονέκτημα για τους φοιτητές μας, ιδιαίτερα σε χρόνους κρίσης που μαστίζουν τις χώρες του ευρωπαϊκού Νότου. Για παράδειγμα, η Microsoft έχει επιλέξει το Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου ως εταίρο για την εγκαθίδρυση του μοναδικού Κέντρου Καινοτομίας Microsoft στην Κύπρο και ενός εκ των 100+ Κέντρων Καινοτομίας Microsoft που λειτουργούν παγκοσμίως. Η λειτουργία του – με τη συμμετοχή κυβερνητικών, ακαδημαϊκών και βιομηχανικών παραγόντων – δημιουργεί προστιθέμενη αξία για τους φοιτητές καθότι εμπλέκονται σε πρωτοποριακές και καινοτομικές δράσεις οικονομίας, κοινωνίας και επιστήμης γενικότερα.

Τα ερευνητικά προγράμματα ποιον ρόλο παίζουν στην λειτουργία του Πανεπιστημίου;

Το Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου έχει σημαντική ερευνητική παρουσία σε όλα τα επιστημονικά πεδία μέσα από τις Σχολές, τα Τμήματα. Διαθέτουμε ένα Κέντρο Αριστείας στην Έρευνα και πέραν των 23 άλλων κέντρων και εργαστήριων, καλλιεργώντας κυριολεκτικά τη νέα γνώση και τεχνολογική καινοτομία σε ένα μεγάλο φάσμα ερευνητικών περιοχών. Δεν είναι τυχαία η κατάταξή μας από τον μηχανισμό U-Multirank της ευρωπαϊκής επιτροπής στην 117η θέση στις ετεροαναφορές (citation rate) από 700 και πλέον πανεπιστήμια της Ευρώπης. Πιο συγκεκριμένα, το Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου κατατάσσεται πρώτο ανάμεσα σε όλα τα Κυπριακά και Ελληνικά πανεπιστήμια στον μέσο αριθμό των φορών των ερευνητικών δημοσιεύσεων του πανεπιστημίου. Για το Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου η αριστεία στην έρευνα αποτελεί θεμελιώδες στοιχείο στρατηγικής στην όλη εξέλιξη του πανεπιστημίου.

Αναπτύσσετε δράσεις και συνέργειες με τα Ελληνικά Πανεπιστήμια;

Έχουμε υπογράψει συμφωνίες συνεργασίας με δώδεκα ελληνικά πανεπιστήμια, επειδή πιστεύουμε ότι έτσι δημιουργούμε επί της ουσίας «Συμμαχίες Γνώσης» σε ένα ιδιαίτερα ανταγωνιστικό περιβάλλον όπως αυτό του ενιαίου χώρου της ανώτερης εκπαίδευσης στην Ευρώπη. Τα ελληνικά όπως και άλλα κορυφαία πανεπιστήμια της Βόρειας Αμερικής και της Ευρώπης, με τα οποία έχουμε υπογράψει συμφωνίες, αποτελούν στρατηγικούς εταίρους στην ανταλλαγή τεχνογνωσίας, στο σχεδιασμό κοινών προγραμμάτων σπουδών και στην υλοποίηση ερευνητικής συνεργασίας. Για το Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου ο ουσιαστικός εκσυγχρονισμός και η ποιοτική αναβάθμιση επιτυγχάνονται – ανάμεσα στ` άλλα – μέσα από τον άξονα της διεθνοποίησης και των διαπανεπιστημιακών συνεργασιών.

Έχετε εργαστεί και διδάξει σε κρατικό πανεπιστήμιο στην Ελλάδα και σε ιδιωτικό πανεπιστήμιο στην Κύπρο. Ποιες είναι οι διαφορές που έχει νόημα να μας επισημάνετε;

Έχω εργαστεί, ερευνήσει και διδάξει όχι μόνο σε Ελλάδα και Κύπρο, αλλά και για πολλά χρόνια σε κορυφαία πανεπιστήμια στον Καναδά. Οφείλω να ομολογήσω πως η πανεπιστημιακή εμπειρία στη Βόρεια Αμερική συγκριτικά με την Ευρώπη – παρά τα επιμέρους ζητήματα – είναι σαφώς πιο συγκροτημένη και πιο ολοκληρωμένη επί του συνόλου της πανεπιστημιακής λειτουργίας. Η Ελλάδα, μολονότι διαθέτει στην πλειοψηφία εξαίρετους επιστήμονες, εν τούτοις ελλοχεύει ένα βαθύ, συστημικό πρόβλημα στο όλο σύστημα της εκπαίδευσης, όπως και πρόβλημα νοοτροπίας που εν πολλοίς ως τέτοια δημιουργούν μια παθογένεια η οποία καθηλώνει, αν δεν αποδομεί, όποια δυνατότητα ή προσπάθεια ισχυροποίησης της αποστολής και του ρόλου των πανεπιστημίων. Η Κύπρος, αν και νεοφυής πανεπιστημιακή χώρα, έχει κάνει τεράστια άλματα. Η Πολιτεία, έχοντας σαφή αντίληψη των αλλαγών στις κοινωνικές και οικονομικές δομές με το πέρασμα στην «Κοινωνία της Γνώσης», έχει καταστήσει την εκπαίδευση – ειδικά δε την επιστήμη, την έρευνα, την τεχνολογία και την καινοτομία – ως πολιτική προτεραιότητα και, συνάμα, ως μοχλό ανάπτυξης της Κύπρου σε κοινωνικό, πολιτισμικό και οικονομικό επίπεδο.