Η επόμενη μέρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και η θέση της Ελλάδας

Οι ιστορικές εξελίξεις που αφορούν το παρόν αλλά και το μέλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης, εξήντα χρόνια μετά την ιδρυτική διακήρυξη της Ρώμης, την φέρνουν ενώπιον τεράστιων προκλήσεων. Η έναρξη της διαπραγμάτευσης του Brexit από τις 29 Μαρτίου και η κατάσταση που διαμορφώνεται όσον αφορά τις πολλαπλές απόψεις για τη νέα δομή της Ένωσης, αποτελούν το αντικείμενο μιας Διακήρυξης η οποία θα παρουσιαστεί από τους Ευρωπαίους ηγέτες στην επετειακή σύνοδο κορυφής της Ρώμης στις 25 Μαρτίου.

Μέσα σε όλες αυτές τις αλλαγές βρίσκεται και η Ελλάδα, αντιμετωπίζοντας για μια ακόμη φορά τις επιπτώσεις από τις μακροχρόνιες διαπραγματεύσεις με τους πιστωτές της, αλλά κι έχοντας να διαχειριστεί μια κρίσιμη οικονομική κατάσταση και ένα κύμα προσφύγων και μεταναστών το οποίο δοκίμασε τις αντοχές και τα αντανακλαστικά ολόκληρης της Ευρώπης.

Για τις προκλήσεις του κοινού ευρωπαϊκού μέλλοντος, τα σενάρια που αναμένεται να τεθούν στο τραπέζι των Ευρωπαίων ηγετών, αλλά και το μέλλον της χώρας μας σε μια Ευρώπη που ήδη αλλάζει, μίλησε στο FortuneGreece ο Επικεφαλής της Αντιπροσωπείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην Ελλάδα, Πάνος Καρβούνης.

Η επετειακή Σύνοδος Κορυφής της Ρώμης βρίσκει την ΕΕ και τη Βρετανία να προετοιμάζουν το «διαζύγιό» τους στη σκιά πολλαπλών εκλογικών αναμετρήσεων στην Ευρώπη. Κατά πόσο μπορεί η επερχόμενη Διακήρυξη των 27 να δώσει νέα πνοή στο ευρωπαϊκό όραμα μέσα σε ένα τόσο έντονα φορτισμένο πολιτικό κλίμα;

H συζήτηση για το μέλλον των 27 ξεκίνησε ήδη αυτές τις μέρες με τη Σύνοδο Κορυφής στις Βρυξέλλες και την άτυπη συνάντηση των 27 ενόψει των 60ων «γενεθλίων» της Ένωσης, στα οποία αναφέρεστε. Η βάση συζήτησης για το τι μέλλει γενέσθαι είναι η Λευκή Βίβλος την οποία παρουσίασε τη 1η Μαρτίου ο Πρόεδρος Γιούνκερ και η οποία ακριβώς εφορμάται από τις προκλήσεις αλλά και τις ευκαιρίες που ανοίγονται στην Ευρώπη την δεκαετία που έρχεται.

Στόχος της Βίβλου είναι να ανοίξει μια πανευρωπαϊκή συζήτηση για το πώς μπορεί να σφυρηλατηθεί μια ταυτότητα για την Ευρώπη των 27 σε έναν διαρκώς μεταβαλλόμενο κόσμο. Όπως επανειλημμένα έχει τονίσει και ο Πρόεδρος Γιούνκερ έκτοτε, είναι αναγκαίο να αποφύγουμε να πέσουμε στην παγίδα να μιλάμε για Συνθήκες και θεσμούς.

Πρώτα πρέπει να αποφασίσουμε για το πού θέλουμε να πάμε και μετά μπορούμε να χαρτογραφήσουμε την πορεία προς τα εκεί. Η δράση, η λειτουργία είναι επακόλουθη της θέλησης, και όχι το αντίθετο. Η επετειακή Σύνοδος Κορυφής της 25ης Μαρτίου αποτελεί ευκαιρία να ξαναθυμηθούμε τα κοινά μας επιτεύγματα.

Η Ειρήνη, η Αλληλεγγύη, η Δημοκρατία ήταν κάποτε «ευσεβείς πόθοι» για την Ευρώπη. Τώρα αποτελούν πραγματικότητα. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ποτέ από πού ξεκινήσαμε και πόσα έχουμε καταφέρει μαζί. Παράλληλα βέβαια, πρέπει να κοιτάξουμε μπροστά και να σμιλεύσουμε ένα νέο όραμα για το κοινό μέλλον των 27. Η Λευκή Βίβλος αποτελεί την γραμμή εκκίνησης αυτής της διαδικασίας.

Τι στόχο είχε η παρουσίαση των πέντε βασικών σεναρίων της Λευκής Βίβλου του Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ; Είναι σωστή ή λανθασμένη η αντίληψη ότι κινούνται στο πλαίσιο της παγίωσης μιας Ευρώπης πολλών ταχυτήτων;

Όπως αναφέρθηκε, ο στόχος της παρουσίασης των πέντε βασικών σεναρίων είναι να απεικονίσουν το πιθανό σχήμα της ΕΕ τα επόμενα 10 χρόνια. Με αυτόν τον τρόπο δίνεται η δυνατότητα να διαλέξει ο καθένας ποια Ευρώπη θα ήθελε, και να συμμετέχει σε ένα γενικό διάλογο για το μέλλον της.

Η Λευκή Βίβλος δεν παγιώνει καμία απολύτως θέση – τουναντίον, παρουσιάζει εναλλακτικές και προοπτικές. Για το λόγο αυτό ακριβώς ο Πρόεδρος Γιούνκερ δεν παρουσίασε τις οριστικές απόψεις της Επιτροπής και παρέδωσε τη Βίβλο στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, στα εθνικά κοινοβούλια, στις κυβερνήσεις, στην κοινωνία των πολιτών – με δυο λόγια, στους πολίτες. Σε αυτή τη διαβούλευση, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα συμβάλει φυσικά περαιτέρω τους προσεχείς μήνες με μια σειρά εργαλείων αλλά και πιο συγκεκριμένες προτάσεις σχετικά με ορισμένες από τις μεγαλύτερες ευκαιρίες και προκλήσεις που μας επιφυλάσσει το μέλλον.

Αξιωματούχοι πολλών χωρών, αλλά και ο πρόεδρος Γιούνκερ, έχουν σημειώσει επανειλημμένα τον κίνδυνο διάσπασης της ΕΕ εάν δεν πραγματοποιηθούν σημαντικές αλλαγές. Ποιες θεωρείτε ότι είναι αυτές οι αλλαγές που χρειάζεται η Ευρώπη;

Οι αλλαγές που θα χρειαστούν, θα εξαρτώνται από την πορεία που θα διαλέξουν τα κράτη μέλη, οι πολίτες, και όλοι όσοι εμπλακούν σε αυτή τη διαδικασία. Θα ήταν “faux pas” να προτείνουμε συγκεκριμένες αλλαγές, χωρίς να γνωρίζουμε προς πια κατεύθυνση θέλει να προχωρήσει η Ενωμένη Ευρώπη. Για αυτό και η Λευκή Βίβλος δεν είναι σχέδιο δράσης και προτεινόμενες αλλαγές, αλλά παρουσίαση σεναρίων και των πιθανών επιπτώσεων τους – μια πρόσκληση σε διάλογο και στοχασμό για το ποια Ευρώπη θέλουμε για μας και τα παιδιά μας.

Αφού λοιπόν συμφωνηθεί συλλογικά το μέλλον της ΕΕ, τότε θα μπορέσουμε να εντοπίσουμε ποιες αλλαγές χρειάζονται για την επίτευξη του στόχου. Το κοινό μας μέλλον πρέπει να το αποφασίσουμε από κοινού και να το συνδέσουμε με τις αξίες και τις προσδοκίες που εξακολουθούν να μας ενώνουν σε κάθε ένα από τα κράτη μέλη. Αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να συμφωνήσουμε σε όλα – η διαφορετικότητα απόψεων κάνει καλό στην Ένωση. Τουλάχιστον όμως, πρέπει να συμφωνήσουμε ως προς το πού πηγαίνουμε και πώς θέλουμε να είναι η Ευρώπη τα επόμενα χρόνια. Αυτό το νέο κεφάλαιο στην ιστορία της Ένωσης θα είναι όσο ισχυρό, φιλόδοξο και ενωτικό όσο θέλουν και όσο το επιτρέπουν τα κράτη μέλη. Η Επιτροπή ούτε θα υπαγορεύσει ούτε θα επιβάλλει.

Γερμανία, Γαλλία, Ισπανία και Ιταλία έχουν εκφράσει μέσω των πολιτικών ηγεσιών τους την πρόθεση αποδοχής μιας Ευρώπης πολλαπλών ταχυτήτων. Ποια είναι η θέση της Κομισιόν για αυτό το ζήτημα;

Οι Συνθήκες επιτρέπουν ήδη στα κράτη μέλη να… πλοηγούνται με διαφορετική ένταση και ταχύτητα σε ορισμένους τομείς. Το ευρώ, το Σένγκεν, η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία αποτελούν χαρακτηριστικά παραδείγματα. Η «ταχύτητα» έχει τη σημασία της. Αλλά μεγαλύτερη σημασία έχει η κατεύθυνση του ταξιδιού – και η πορεία προς μια Ένωση των 27 με διάρκεια.

Αν δεν μπορέσουμε να καταλήξουμε σε συμφωνία μεταξύ των 27 —ούτε ως προς τους στόχους ούτε ως προς τα μέσα επίτευξής τους—, τότε θα πρέπει να αναγνωρίσουμε αυτή τη δυνατότητα σε όσα κράτη μέλη επιθυμούν να σημειώσουν πρόοδο σε τομείς όπου αυτό είναι αναγκαίο. Ταυτόχρονα, τα υπόλοιπα κράτη μέλη που δεν μπορούν ή δεν θέλουν να συμμετάσχουν σ’ αυτή την προσπάθεια από την αρχή, πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να ακολουθήσουν τους πρωτοπόρους αργότερα.

Βέβαια, όπως επίσης ανέφερε ο Πρόεδρος Γιούνκερ στην ομιλία του στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, την 1η Μαρτίου, «η εξέλιξη αυτή θα μπορούσε να καταστήσει την Ευρώπη ακόμη πιο δυσνόητη απ’ ό,τι είναι σήμερα… Σήμερα διαπιστώνουμε ήδη τις δυσκολίες αυτής της προσέγγισης, όταν προσπαθούμε να εξηγήσουμε ότι η Ευρώπη αναλαμβάνει πλέον ένα μέρος της ευθύνης για την παρακολούθηση της διαχείρισης των εξωτερικών συνόρων του Σένγκεν, αλλά όχι ολόκληρη την ευθύνη».

Όσον αφορά στην Ελλάδα, η χώρα μας βρίσκεται στον σκληρό πυρήνα της Ένωσης και εκεί θα παραμείνει, αν δεν μας πιάσει μανία αυτοκαταστροφής! Το επανέλαβε και ο Επικεφαλής Εκπρόσωπος Τύπου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Μαργαρίτης Σχοινάς, στην πρόσφατη ομιλία του στους Δελφούς. Είμαστε στο ευρώ. Είμαστε στο Σέγκεν. Είμαστε επίσης σε μια ιδιαίτερα σημαντική γεωστρατηγική θέση. Δεν είναι εύκολο, αλλά δεν είναι και επιθυμητό να μας βάλει κανείς στη 2η ταχύτητα.

Πρόσφατα είδε το φως της δημοσιότητας μια επιστολή του Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ σχετικά με το ισχύον νομικό πλαίσιο του τρίτου προγράμματος διάσωσης της Ελλάδας με τον ESM, και τις παρεμβάσεις της Κομισιόν για την τήρηση του Ευρωπαϊκού Κεκτημένου. Υπάρχουν πιέσεις από μέρος των πιστωτών της Ελλάδας για παραβίαση της ευρωπαϊκής νομοθεσίας κυρίως στα εργασιακά, και ποια θέση παίρνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για αυτό;

Επιτρέψτε μου να αναφέρω για πολλοστή φορά και ρητώς ότι:

α) η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ήταν εκείνη και η μόνη που προέβη σε αξιολόγηση των κοινωνικών επιπτώσεων του Μνημονίου, καθώς και ότι

β) η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ήταν εκείνη που εξασφάλισε ότι ομάδα ανεξάρτητων εμπειρογνωμόνων θα ασχολείτο με τα ζητήματα αυτά, ακριβώς για να διασφαλιστεί η τήρηση του κοινοτικού κεκτημένου και οι βέλτιστες πρακτικές.

Το νομικό πλαίσιο του τρίτου προγράμματος του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ESM) αποτελεί αυτόνομη πράξη του ESM. Για αυτό το λόγο, όχι μόνο δεν τίθεται θέμα παραβίασης της ευρωπαϊκής νομοθεσίας, αλλά αντίθετα, η Επιτροπή προάγει και δεσμεύεται για την εφαρμογή στη χώρα μας των κοινών αξιών και αρχών που έχουν ενσωματωθεί στις Συνθήκες της ΕΕ και στον Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων.

Η Κομισιόν στηρίζει το σενάριο ισχυρής ανάπτυξης στην Ελλάδα από το 2017. Πώς μπορεί να επιτευχθεί αυτός ο στόχος, και υπό ποιες προϋποθέσεις;

Πράγματι, οι χειμερινές οικονομικές προβλέψεις της Επιτροπής μιλούν για ανάπτυξη 2,7% του ΑΕΠ το 2017 και 3,1% το 2018. Αναφέρουν δε ότι «η ελληνική οικονομία αναπτύσσεται σταδιακά από την ολοκλήρωση της πρώτης αξιολόγησης του προγράμματος του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας – ESM και μετά, η εγχώρια ζήτηση ανακάμπτει ενώ τα δημόσια οικονομικά παρουσιάζουν καλύτερες επιδόσεις από τις αναμενόμενες και οι συνολικές μακροοικονομικές προοπτικές παραμένουν θετικές».

Σημειώνεται, όμως, σαφώς ότι υπάρχουν και κίνδυνοι δυσμενέστερων εξελίξεων που σχετίζονται με την εξέλιξη της 2ης αξιολόγησης του προγράμματος του ESM αλλά και με περιφερειακές γεωπολιτικές και οικονομικές εντάσεις, καθώς και με την προσφυγική κρίση. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πιστεύει στις δυνατότητες της Ελλάδας να ανακάμψει και, αφενός το έχει αποδείξει σε πολιτικό επίπεδο, αφετέρου το έχει υποστηρίξει με σειρά εργαλείων και μέσων.

Όμως η ανάπτυξη και η ανάκαμψη μπορούν μόνο να έρθουν εκ των έσω για να έχουν βάση και διάρκεια. Και η έγκαιρη υλοποίηση κάθε σταδίου το προγράμματος παίζει κομβικό ρόλο στην διαδικασία αυτή. Η ολοκλήρωση της 2ης αξιολόγησης αποτελεί θεμελιώδη όρο για την ταχεία σταθεροποίηση της ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας.

Πώς θα υποδεχθεί η Αθήνα την επέτειο των 60 ετών από την ιδρυτική Συνθήκη της ΕΟΚ;

Η φετινή χρονιά είναι χρονιά πολλαπλών επετείων για την Ένωση καθώς η 60η επέτειος της Συνθήκης της Ρώμης, συμπίπτει με δύο ακόμη ορόσημα: τα 40 χρόνια λειτουργίας του γραφείου της Αντιπροσωπείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην Ελλάδα και τα 30 χρόνια ζωής του προγράμματος Erasmus+. Εκδηλώσεις θα διοργανωθούν σε τοπικό, εθνικό αλλά και ευρωπαϊκό επίπεδο. Φυσικά η Ελλάδα δεν θα μείνει αμέτοχη.

Η κεντρική μας εκδήλωση θα πραγματοποιηθεί στις 9 Μαΐου, την Ημέρα της Ευρώπης, σε συνεργασία με το Υπουργείο Εξωτερικών. Για μένα προσωπικά αυτή θα είναι μια ιδιαίτερα φορτισμένη στιγμή, καθώς όχι μόνο μεγάλο μέρος της εκδήλωσης θα είναι ακριβώς αφιερωμένο στη παρουσία της Αντιπροσωπείας της οποίας έχω την τιμή να προΐσταμαι από το 2010, αλλά θα είναι και η τελευταία μου χρονιά σε αυτή τη θέση αλλά και στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή γενικότερα. Και, παρόλο που από καιρό γνωρίζω την αναπόφευκτη αυτή εξέλιξη, δεν μπορώ να πω ότι είμαι σε θέση να φανταστώ με διαύγεια τον εαυτό μου εκτός Επιτροπής και εκτός των μαχών στις οποίες έχω συμμετάσχει σε αυτό το πλαίσιο.

Η εκδήλωση μας στις 9 Μαΐου, θα είναι, πιστεύω, μια ιδανική ευκαιρία να ανακαλέσουμε, μέσα από την ιστορία της Αντιπροσωπείας της ΕΕ στην Ελλάδα, την κοινή πορεία ΕΕ – Ελλάδας, να θυμηθούμε τα πόσα έχουμε πετύχει μαζί, να επαναπροσδιορίσουμε εαυτούς και αλλήλους και, εντέλει, να συμμετάσχουμε σε αυτή την τεράστια πανευρωπαϊκή συζήτηση για το κοινό μέλλον των 27 αλλά και για το μέλλον της χώρας μας εντός Ένωσης – μέλλον κατ’ εμέ αναπόφευκτο.