Ένα πολλά υποσχόμενο όπλο κατά του καρκίνου

Tης Έλενας Φυντανίδου

Ήταν Αύγουστος του 2015, όταν ο πρώην Πρόεδρος των ΗΠΑ, Jimmy Carter,  ανακοίνωσε ότι έπασχε από κακόηθες µεταστατικό µελάνωµα. Ο καρκίνος που είχε παρουσιάσει στο ήπαρ έκανε µετάσταση στον εγκέφαλο. Τέσσερις µήνες αργότερα, και ενώ βρισκόταν σε θεραπεία, µιλώντας σε µια εκκλησία βαπτιστών στην πολιτεία Τζόρτζια, είπε ότι, σύµφωνα µε τα αποτελέσµατα των εξετάσεων, έχει εξαφανιστεί η ασθένεια από τον οργανισµό του.

Η ελπιδοφόρα είδηση έκανε τον γύρο του κόσµου, καθώς ουδείς µέχρι εκείνη τη στιγµή έδινε ελπίδες στον 92χρονο πρώην Πρόεδρο. Η επιτυχής αυτή έκβαση οφείλεται σε µια καινοτόµα θεραπεία που αναπτύχθηκε από την εταιρεία MSD, γνωστή και ως Merck, σε ΗΠΑ και Καναδά, που λέγεται πεµπρολιζουµάµπη. Το εν λόγω φάρµακο είναι από τα πρώτα µέλη µιας νέας οικογένειας θεραπειών, που βασίζεται στο πεδίο της ανοσοογκολογίας, και φιλοδοξεί να αλλάξει τα πάντα γύρω από την αντιµετώπιση της επάρατου νόσου.

Όπως δηλώνει η πρόεδρος του Συλλόγου Καρκινοπαθών ΚΕΦΙ Ζωή Γραµµατόγλου, «το κλειδί στη θεραπεία του καρκίνου και άλλων παθήσεων βρίσκεται στην ανοσοθεραπεία. Αυτή θεωρώ καινοτοµία. Αυτή είναι το µέλλον και η ελπίδα µας».

Με το γκάζι πατηµένο

Οι µεγάλες φαρµακευτικές εταιρείες έχουν επιδοθεί σε αγώνα δρόµου για την ανάπτυξη νέων προϊόντων στον τοµέα της ανοσοθεραπείας.

Πώς λειτουργεί, όµως, η ανοσοθεραπεία; Με απλά λόγια µπορούµε να πούµε ότι απελευθερώνει το «µπλοκαρισµένο» ανοσοποιητικό σύστηµα των ασθενών, ώστε να µπορεί το ίδιο να καταπολεµά τους καρκινικούς όγκους.

Ειδικότερα, η επανάσταση οφείλεται σε µια οµάδα φαρµάκων που λέγονται «checkpoint inhibitors» (αναστολείς του σηµείου ελέγχου). Αυτά «τραβάνε το πόδι από το φρένο» και επιτρέπουν στον οργανισµό να χρησιµοποιήσει το ανοσοποιητικό σύστηµα προκειµένου να χτυπήσει την επάρατο νόσο.

Διαβάστε ακόμη: Αυτό είναι το φάρμακο για την έξοδο από την κρίση

Σύµφωνα µε τον πρόεδρο της Εταιρείας Ογκολόγων Παθολόγων Ελλάδας (ΕΟΠΕ) Ιωάννη Βαρθαλίτη, ανοσοθεραπεία είναι οποιαδήποτε θεραπεία χρησιµοποιεί το ανοσοποιητικό σύστηµα για την καταπολέµηση διαφόρων ασθενειών, συµπεριλαµβανοµένου του καρκίνου. Η κλασική ιατρική θεωρεί το ανοσοποιητικό σύστηµα αµυντική δύναµη του οργανισµού απέναντι στους εισβολείς (π.χ. ιοί), που προκαλούν ασθένειες. Παρότι δεν είναι ευρύτερα γνωστό, η σύνδεση του ανοσοποιητικού συστήµατος µε τον καρκίνο προτάθηκε πριν από έναν αιώνα. Το ανοσοποιητικό σύστηµα εντοπίζει και καταστρέφει οτιδήποτε «ξένο» στον οργανισµό µας, συµπεριλαµβανοµένων των κυττάρων που έχουν µεταλλαχθεί σε καρκινικά, αναγνωρίζοντας τις ∠συχνά ανεπαίσθητες∠ αλλαγές που µπορεί να κάνει ένα φυσιολογικό κύτταρο. Σε αντίθεση µε τη χηµειοθεραπεία, η οποία φονεύει τα καρκινικά κύτταρα, η ανοσοθεραπεία δρα επί των κυττάρων του ανοσοποιητικού συστήµατος, ώστε να τα βοηθήσει στη δράση τους εναντίον του καρκίνου.

Έκρηξη στον ερευνητικο τοµέα

Δεν είναι τυχαίο ότι ο ερευνητικός τοµέας των βιολογικών φαρµάκων παρουσιάζει έκρηξη την τελευταία πενταετία, που τόσο η ιατρική κοινότητα όσο και, κυριότερα, η κοινότητα των ογκολογικών ασθενών παρακολουθεί µε δέος.

«Οι ανοσοογκολογικές αγωγές αποτελούν καινοτοµία και φέρνουν την επανάσταση στην αντιµετώπιση του καρκίνου, διότι δύνανται να παρέχουν σηµαντικά οφέλη σε ασθενείς που είχαν λίγες επιλογές» σηµειώνει η αντιπρόεδρος του Οµίλου Εθελοντών κατά του Καρκίνου «ΑγκαλιάΖω» Μανιώ Κορλέτη.

Τα αποτελέσµατα των κλινικών δοκιµών είναι εκπληκτικά, αντικατοπτρίζοντας καταλυτικές αλλαγές στην επιβίωση των ασθενών, σε όλο και περισσότερες µορφές του καρκίνου. Οι βιοφαρµακευτικές εταιρείες αλλάζουν τον τρόπο θεραπείας µέσω της απελευθέρωσης του ανοσολογικού συστήµατος, επιτυγχάνοντας θετικά αποτελέσµατα σε διάφορες µορφές της νόσου ∠ ακόµα και στις πιο δύσκολες. Η αλµατώδης αύξηση των ανοσοογκολογικών κλινικών προγραµµάτων ανάπτυξης στη φαρµακοβιοµηχανία είναι εκπληκτική, µε επενδύσεις εκατοντάδων εκατοµµυρίων δολαρίων, για µια αγορά που υπολογίζεται σε περισσότερα από 40 δισεκατοµµύρια δολάρια ετησίως. Επιπλέον, η αγορά της ανοσοογκολογίας αναµένεται να αναπτυχθεί γεωµετρικά. Εκτιµάται ότι µέχρι το 2021 θα γίνουν επενδύσεις µεγαλύτερες των 27 δισ. δολαρίων. Οι εταιρείες που, όπως όλα δείχνουν µέχρι σήµερα, θα πρωταγωνιστήσουν σ’ αυτόν τον κρίσιµο τοµέα είναι οι MSD, Bristol-Myers Squibb, Pfizer και Celgene. Μία από τις φαρµακευτικές αυτές επιχειρήσεις η οποία επενδύει ήδη σηµαντικά στον χώρο της ανοσοογκολογίας, ερευνώντας διεξοδικά περισσότερες από 30 διαφορετικές µορφές καρκίνου είναι η MSD.

Διαβάστε ακόμη: Να γιατί η Υγεία πρέπει να εξαιρεθεί από τα Μνημόνια

Μέχρι στιγµής η ανοσοθεραπεία είναι πολύ αποτελεσµατική στο κακόηθες µελάνωµα, στον µη µικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύµονα, του νεφρού, της ουροδόχου κύστεως και σε πολλούς άλλους όγκους. Οι ειδικοί επιστήµονες, µάλιστα, έχουν καταλήξει στο συµπέρασµα ότι όσο πιο πολλές µεταλλάξεις έχει ένας όγκος τόσο πιο «ξένος» φαίνεται στο ανοσοποιητικό, και έτσι τόσο πιο αποτελεσµατική καθίσταται η ανοσοθεραπεία.

Ήδη έχουν αναπτυχθεί αρκετές µέθοδοι για την αντιµετώπιση διαφόρων µορφών καρκίνου, οι οποίες κυκλοφορούν και στην Ελλάδα.

Το pembrolizumab, το οποίο αναπτύχθηκε από την MSD, έχει ένδειξη για την αντιµετώπιση του προχωρηµένου (ανεγχείρητου ή µεταστατικού) µελανώµατος, του Μη Μικροκυτταρικού Καρκίνου του Πνεύµονα (ΜΜΚΠ) ως θεραπεία δεύτερης γραµµής, ενώ, συγχρόνως, αποτελεί τη µοναδική θεραπεία πρώτης γραµµής σε ασθενείς µε ΜΜΚΠ, µε υψηλή έκφραση του PD – L1 (≥50%).

Η MSD, σε συνεργασία µε την Ελληνική Παθολογοανατοµική Εταιρεία, θα προχωρήσει σε πρόγραµµα υποστήριξης ασθενών για τη διενέργεια της εξέτασης του βιοδείκτη PD-L1 για όλους τους ασθενείς µε καρκίνο του πνεύµονα, πανελλαδικά, σύµφωνα µε τις οδηγίες των θεράποντων ιατρών. Σήµερα βρίσκονται σε εξέλιξη περισσότερες από 400 µελέτες για το pembrolizumab, για 30 διαφορετικές µορφές καρκίνου που αφορούν σε µελάνωµα, ΜΜΚΠ, καρκίνο κεφαλής και τραχήλου, καρκίνο της ουροδόχου κύστεως, γαστρικό καρκίνο, καρκίνο παχέος εντέρου, οισοφαγικό καρκίνο, καρκίνο στήθους, καρκίνο ωοθηκών, λέµφωµα Hodgin, µη Hodgin λέµφωµα και πολλαπλό µυέλωµα µε πρόσθετε προγραµµατισµένες δοκιµές για άλλους τύπους καρκίνων.

Διαβάστε ακόμη: Η εικονική πραγματικότητα αλλάζει την ιατρική

Στην Αµερική, το pembrolizumab έχει ένδειξη και για τον καρκίνο κεφαλής και τραχήλου και έχει λάβει ένδειξη από τον FDA ως καινοτόµα θεραπεία για τον προχωρηµένο καρκίνο του παχέος εντέρου. 

Το µονοκλωνικό αντίσωµα atezolizumab της Roche εγκρίθηκε πρόσφατα από τον FDA για τη θεραπεία  ασθενών µε ΜΜΚΠ, που εµφανίζουν εξέλιξη της νόσου κατά τη διάρκεια ή έπειτα από χηµειοθεραπεία µε πλατίνα, καθώς και για τους ασθενείς που έχουν λάβει εγκεκριµένες από τον FDA στοχεύουσες θεραπείες, εάν ο όγκος τους παρουσιάζει EGFR µεταλλάξεις ή ALK διαµεταθέσεις. Να σηµειωθεί ότι το atezolizumab είναι η πρώτη ανοσοθεραπεία εγκεκριµένη από τον FDA για τη θεραπεία ασθενών µε τοπικά προχωρηµένο ή µεταστατικό ουροθηλιακό καρκίνο, που παρουσιάζουν εξέλιξη νόσου κατά τη διάρκεια ή ύστερα από χηµειοθεραπεία µε βάση την πλατίνα, καθώς και ασθενών που παρουσιάζουν εξέλιξη νόσου µέσα σε δώδεκα µήνες από προεγχειρητική ή µετεγχειριτική χηµειοθεραπεία µε βάση την πλατίνα.

Επίσης, το nivolumab της Bristol-Myers Squibb είναι διαθέσιµο στην Ελλάδα για την αντιµετώπιση του προχωρηµένου (µη χειρουργήσιµου ή µεταστατικού) µελανώµατος σε ενήλικες, του τοπικά προχωρηµένου ή µεταστατικού µη µικροκυτταρικού καρκίνου του πνεύµονα, του προχωρηµένου καρκινώµατος νεφρών, καθώς και του υποτροπιάζοντος ή ανθεκτικού κλασικού λέµφωµατος Hodgkin. Πολλά καινούργια φάρµακα της ίδιας κατηγορίας µελετώνται αυτή την περίοδο. Μεταξύ αυτών, το durvalumab της AstraZeneca και το avelumab της Pfizer.

Διαβάστε ακόμη: Σε ποιον ανήκει πραγματικά η υγεία μας;

Αυξάνονται τα περιστατικά καρκίνου

Ραγδαία είναι η αύξηση των περιστατικών καρκίνου σε όλο τον κόσµο. Σε 14 εκατοµµύρια ανέρχονταν το 2016 τα νέα περιστατικά παγκοσµίως. Σύµφωνα µε τη Διεθνή Ένωση για τον Έλεγχο του Καρκίνου, το 2030 εκτιµάται ότι θα φθάσουν τα 22 εκατοµµύρια.

Το 2015 έχασαν τη ζωή τους 8,8 εκατοµµύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσµο, ενώ υπολογίζεται ότι οι θάνατοι από την επάρατο νλόσο το 2030 θα έχουν αγγίξει τα 13 εκατοµµύρια.

Όπως αναφέρει ο πρόεδρος Ελληνικής Αντικαρκινικής Εταιρείας Ευάγγελος Φιλόπουλος, η πιο συχνή αιτία θανάτου παγκοσµίως είναι ο καρκίνος του πνεύµονα. Ακολουθούν ο καρκίνος του µαστού, του παχέος εντέρου, του στοµάχου, του τραχήλου τη µήτρας στις υπανάπτυκτες χώρες, του προστάτη και του ουροποιητικού συστήµατος. 

Το άρθρο δημοσιεύεται στο Fortune Απριλίου που κυκλοφορεί