Τι απέγινε ο ηθικός πυρήνας της Apple;
Γιατί πλέον η εταιρεία δεν υμνείται ως υπέρμαχος των δικαιωμάτων για ιδιωτικότητα.
του Τζόζεφ Χολτ*
Πέρυσι, η Apple απέκτησε το ηθικό πλεονέκτημα κατά τη διένεξή της με το FBI ως προς το αν η εταιρεία θα βοηθούσε την υπηρεσία να ξεκλειδώσει το iPhone ενός από τους τρομοκράτες του Σαν Μπερναρντίνο. Η εταιρεία χαιρετίστηκε ως ήρωας στον αγώνα κατά της διείσδυσης της κυβέρνησης στη σφαίρα της ιδιωτικότητας.
Αλλά η εταιρεία δεν υμνείται πλέον ως υπέρμαχος των δικαιωμάτων για ιδιωτικότητα. Τον Ιανουάριο του 2017, το Υπουργείο Βιομηχανίας και Πληροφοριών της Κίνας ενέκρινε έναν νέο κανονισμό που απαιτεί από τους προγραμματιστές του εικονικού ιδιωτικού δικτύου (virtual private network – VPN) να αποκτήσουν άδεια από την κυβέρνηση.
Οι εφαρμογές VPN είναι ένας από τους λίγους τρόπους με τους οποίους κάποιος που ζει ή επισκέπτεται την Κίνα μπορεί να παρακάμψει το «Μεγάλο τείχος προστασίας» που περιορίζει την πρόσβαση σε ξένες ιστοσελίδες – συμπεριλαμβανομένων και εξαιρετικά δημοφιλών ιστοσελίδων όπως το Google, το Facebook, το Twitter και το Instagram. Στις 29 Ιουλίου, η Apple ανακοίνωσε ότι θα αφαιρέσει όλες τις σημαντικές εφαρμογές VPN – οι οποίες βοηθούν τους χρήστες του Διαδικτύου να παρακάμπτουν τα συστήματα λογοκρισίας – από το App Store της Κίνας (οι εφαρμογές θα παραμείνουν διαθέσιμες σε όλες τις άλλες αγορές).
Μπορώ προσωπικά να πιστοποιήσω την επίδραση αυτής της αλλαγής. Γράφω το παρόν κομμάτι από ένα δωμάτιο ξενοδοχείου στο Πεκίνο, όπου δεν μπόρεσα να αποκτήσω πρόσβαση στον λογαριασμό μου στο Gmail κατά τις δύο πρώτες ημέρες της παραμονής μου εδώ, ακόμα και με σύνδεση VPN. Τελικά, βρήκα τρόπο να λύσω το πρόβλημα, αλλά η εμπειρία μου άνοιξε τα μάτια ως προς τη σημασία του να υπάρχουν άμεσα διαθέσιμα μέσα που να επιτρέπουν την παράκαμψη νόμων που περιορίζουν αδικαιολόγητα τη διαθεσιμότητα και τη ροή των πληροφοριών.
Η Apple εξήγησε ότι υποχρεούται νομικά να αφαιρέσει κάποιες από τις εφαρμογές VPN που δεν πληρούν τις προϋποθέσεις αυτού του νέου κανονισμού. Ωστόσο, οι επικριτές επισημαίνουν ότι η κατάργηση πολλών εφαρμογών VPN από το App Store στην Κίνα είναι ασυμβίβαστη με τη θαρραλέα στάση της εταιρείας απέναντι στο FBI πέρυσι. Την περασμένη Τρίτη, ο CEO της Apple, Τιμ Κουκ, απάντησε σε αυτήν την κριτική. Ορθώς εξήγησε ότι οι δύο καταστάσεις δεν είναι οι ίδιες, διότι «στην περίπτωση των ΗΠΑ, ο νόμος στις ΗΠΑ ήταν με το μέρος μας. Ήταν σαφές».
Αλλά η επιχειρηματολογία της Apple – ότι η υποταγή στους νόμους περί λογοκρισίας στην Κίνα είναι απαραίτητη και ότι η εταιρεία πρέπει να ακολουθεί την τοπική νομοθεσία όπου κι αν λειτουργεί – είναι λανθασμένη.
Το επιχείρημα παρουσιάζεται λες και μια επιχείρηση δεν έχει άλλη επιλογή παρά να ακολουθήσει την τοπική νομοθεσία. Η ιστορία δείχνει ότι αυτό δεν είναι αλήθεια. Κατά τη διάρκεια του καθεστώτος του απαρτχάιντ στη Νότιο Αφρική, για παράδειγμα, ορισμένες αμερικανικές εταιρείες υιοθέτησαν τις Αρχές Sullivan – τους εταιρικούς κώδικες δεοντολογίας που ανέπτυξε ο Λέον Σάλιβαν και αποτέλεσαν ένα πλαίσιο αποδόμησης του απαρτχάιντ – και ενεπλάκησαν σε αυτό που ο Σάλιβαν ονόμασε εταιρική ανυπακοή.
Αυτές οι εταιρείες ενσωμάτωσαν μαύρους και λευκούς στο εργατικό δυναμικό τους και διόρισαν τους μαύρους σε εποπτικές θέσεις κατά τρόπο που παρέβλεπε τους νόμους του απαρτχάιντ. Και όπως εξήγησε ο Σάλιβαν: «Μόλις αλλάξαμε τις πρακτικές στο χώρο εργασίας, ακολούθησαν οι αλλαγές στους νόμους».
Η εταιρική πολιτική ανυπακοή δεν είναι ίσως ο σωστός τρόπος για την Apple να πάει στην Κίνα τώρα, αλλά παραμένει μια βιώσιμη επιλογή σε περίπτωση επιδείνωσης της κατάστασης αναφορικά με την ιδιωτικότητα εκεί.
Ομοίως, η Yahoo έχασε τον σεβασμό που έτρεφαν γι’ αυτήν οργανώσεις υπέρ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ειδησεογραφικοί οργανισμοί, και Αμερικανοί πολιτικοί ηγέτες – και οι μετοχές της βυθίστηκαν – όταν επικαλέστηκε το ίδιο επιχείρημα για να δικαιολογήσει το ότι έδωσε πληροφορίες στις κινεζικές αρχές που χρησιμοποιήθηκαν νομικά εναντίον του κινέζου δημοσιογράφου Σι Τάο το 2005.
Ο Σι κατηγορήθηκε για την αποστολή σε ιστότοπο στη Νέα Υόρκη ενός μηνύματος από τις κινεζικές αρχές λογοκρισίας που προειδοποιούσε τους Κινέζους δημοσιογράφους να μην αναφερθούν στις διαδηλώσεις υπέρ της δημοκρατίας στην επέτειο της εξέγερσης στην πλατεία Τιενανμέν το 1989. Καταδικάστηκε σε 10 χρόνια φυλάκισης.
Ο συνιδρυτής της Yahoo, Τζέρι Γιάνγκ, ακουγόταν πολύ όπως ο Κουκ όταν εξηγούσε ότι η εταιρεία του δεν είχε άλλη επιλογή παρά να συμμορφωθεί με την κινεζική νομοθεσία: «Για να δραστηριοποιούμαστε στην Κίνα ή οπουδήποτε αλλού στον κόσμο, πρέπει να συμμορφωνόμαστε με τους τοπικούς νόμους».
Δεν εξισώνω τις ενέργειες της Yahoo στην Κίνα το 2005 με την πρόσφατη αφαίρεση της εφαρμογής VPN από την Apple. Αλλά λέω ότι υπάρχουν στιγμές όπου το νομικό επιχείρημα είναι ηθικά ανεπαρκές.
* Ο Τζόζεφ Χολτ είναι καθηγητής εταιρικής δεοντολογίας στο Πανεπιστήμιο Notre Dame.
