Η εκπαίδευση στην ψηφιακή εποχή

Των Κωνσταντίνου Αξαρλόγλου¹ και Αντώνη Τριφύλλη²

Πριν λίγους μήνες, στο Νταβός, παρουσιάστηκε η ετήσια έρευνα για τις προκλήσεις της επόμενης δεκαετίας. Η έρευνα διεξάγεται με την συμμετοχή εκατοντάδων ανώτατων στελεχών επιχειρήσεων και αποτυπώνει τους κινδύνους που ανιχνεύουν για την οικονομία σε βάθος δεκαετίας.

Στην τελευταία έρευνα, υπ’ αριθμόν ένα κίνδυνος κατετάγη η μετάβαση στην ψηφιακή εποχή. Η ρομποτική, η τεχνητή νοημοσύνη, η τεχνολογία 3D και το λεγόμενο «Ίντερνετ των πραγμάτων» (Internet of things) θα προκαλέσουν τέτοιες ανατροπές, που παρόμοιές της έζησε η ανθρωπότητα με την βιομηχανική επανάσταση. Μόνο που αυτήν φορά θα είναι πιο ‘’βίαιες’’ και πιο οδυνηρές.

Με τις αλλαγές που θα πραγματοποιηθούν το 80% σημερινών δεξιοτήτων δεν θα υπάρχουν πλέον. Αυτό θα έχει ως συνέπεια μαζική ανεργία και κοινωνική αναταραχή. Οι εντάσεις από την αναπόφευκτη αλλαγή θα είναι τέτοιας έντασης, που τα σημερινά εργαλεία για την αντιμετώπισή της μοιάζουν αδύναμα. Ζητήματα ηθικής, εκπαίδευσης, μονοπωλιακής κυριαρχίας των ολίγων είναι μερικά από τα προβλήματα που καλείται να προβλέψει και να εφεύρει η οργανωμένη κοινωνία.

Όπως συχνά αναφέρει ο καθηγητής Γ. Μητακίδης, πρόεδρος του «Φόρουμ για τον ψηφιακό Διαφωτισμό» η τεχνολογία δεν εξελίσσεται γραμμικά, αλλά με άλματα. Οι αλλαγές που συμβαίνουν δεν έχουν γραμμική εξέλιξη. Συμβαίνουν σιγά σιγά σε διάφορα επιστημονικά και επιχειρηματικά πεδία, και κάποια στιγμή συγκλίνουν με ένα άλμα στην νέα κατάσταση ισορροπίας τους.

Για παράδειγμα σε ορίζοντα 20ετίας οι αλλαγές στην Ιατρική θα είναι τόσο βίαιες που συζητάμε για ανατροπή στον τρόπο νοσηλείας. Αν σήμερα μια ευρεία γκάμα ασθενειών αντιμετωπίζεται στα νοσοκομείο, η ιατρική  οδηγείται με τα εργαλεία της ψηφιακής εποχής στα «νοσοκομεία χωρίς κρεβάτι» (Bedless Hospitals) και στην «αναίμακτη χειρουργική» με την χρήση ιστών, στεντς και ρομπότ. Στην ενέργεια πάλι η δημιουργία ατομικών μονάδων παραγωγής θα ‘’πατήσει’’ στο Ιντερνέτ των πραγμάτων με αποτέλεσμα τεράστια κρίση για τις ηλεκτροπαραγωγικές μονάδες κάθε είδους.

Το ερώτημα που τίθεται λοιπόν είναι πώς διαμορφώνεται η εκπαίδευση στην ψηφιακή εποχή και στην εποχή της «ανατρεπτικής τεχνολογίας» (disruptive technologies). Καθώς το παρόν είναι δραστικά διαφορετικό από το παρελθόν, θα πρέπει να κατανοούμε σύνθετα και άγνωστα κοινωνικά πρότυπα γρήγορα και αποτελεσματικά. Και συνεπώς οι επαγγελματικές δεξιότητες που αναπτύσσουμε σήμερα δεν έχουν κάποια σχέση με αυτές που θα απαιτούνται αύριο. Θα πρέπει λοιπόν να είμαστε σε θέση να «μαθαίνουμε, να ξεμαθαίνουμε και να ξαναμαθαίνουμε». Να αναπτύξουμε λοιπόν «ευκινησία μάθησης».

Το εκπαιδευτικό σύστημα αλλάζει λοιπόν προσέγγιση και δίνει πλέον έμφαση στην ανάπτυξη δεξιοτήτων με διαχρονική αξία (όπως δημιουργικότητα, ευελιξία, προσαρμοστικότητα, ομαδικότητα, ανθεκτικότητα) που βοηθούν τους εκπαιδευόμενους να προσαρμόζουν τις δεξιότητές τους καθώς αλλάζουν αυτές διαχρονικά. Αυτό βέβαια απαιτεί εκπαιδευτικά ιδρύματα με ευελιξία και επαφή με την κοινωνία ώστε να προσαρμόζουν τα εκπαιδευτικά τους προγράμματα και τις εκπαιδευτικές τους παρεμβάσεις.

Με την προσέγγιση αυτή το ALBA έχει αναπτύξει, στα πλαίσια του «ALBA Digital Academy», προγράμματα που βοηθούν τους εκπαιδευόμενους να αναπτύξουν τις απαραίτητες ψηφιακές δεξιότητες που είναι αναγκαίες στην ψηφιακή εποχή και ταυτόχρονα δεξιότητες που τους επιτρέπουν να προσαρμόζονται άμεσα στις ανατρεπτικές αλλαγές της τεχνολογίας. Ταυτόχρονα, οι εκπαιδευόμενοι αναπτύσσουν διοικητικές δεξιότητές που προσιδιάζουν στην ψηφιακή εποχή (όπως scrum management, design thinking, agile management, κλπ.). Τα εκπαιδευτικά ιδρύματα, όπως και το ALBA, θα πρέπει λοιπόν να έχουν τις απαραίτητες δομές και την οργανωτική ευελιξία, ώστε και τα ίδια να αποκτήσουν την «ευκινησία μάθησης» που απαιτείται από όλους μας στην εποχή της ανατρεπτικής τεχνολογίας.

¹ Ο Κωνσταντίνος Αξαρλόγλου είναι πρύτανης του ALBA

² Αντώνης Τριφύλλης μέλος Εποπτικού Συμβουλίου της διαΝΕΟσις