Χαράλαμπος Βλαχόπουλος: Ο γιατρός που συνδυάζει την καρδιολογία με την τέχνη της φωτογραφίας

Ο Χαράλαμπος Βλαχόπουλος είναι Καθηγητής Καρδιολογίας στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Η κλινική και ερευνητική του δραστηριότητα αφορούν την πρόβλεψη του κινδύνου για καρδιαγγειακά επεισόδια και την πρόληψη αυτών και το ενδιαφέρον του επικεντρώνεται στη σχέση της ψυχικής σφαίρας με την καρδιά και τα αγγεία. Έχει δημοσιεύσει πολλές πρωτότυπες ερευνητικές μελέτες σε έγκριτα διεθνή περιοδικά και έχει δώσει διαλέξεις κατόπιν πρόσκλησης στην Ελλάδα και το εξωτερικό.

Παράλληλα, όμως, έχει πάθος με τη φωτογραφία, κάτι το οποίο διακρίνεται έντονα στο προσωπικό του προφίλ στο Instagram (www.instagram.com/charalambosvlachopoulos). Οι φωτογραφίες του είναι ανθρωποκεντρικές και έχουν ως στόχο να «μιλήσουν» για τους ανθρώπους. Τις σκέψεις, τα συναισθήματα, ακόμα και την πολιτιστική τους κληρονομιά.

Ο κ. Βλαχόπουλος μίλησε στο Fortune τόσο για τις εξελίξεις στον χώρο της ιατρικής όσο και για το τι τον ελκύει στην φωτογραφία.

Οι Έλληνες καρδιολόγοι θεωρούνται πρωτοπόροι στην Ευρώπη. Ποιές είναι οι μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζετε στη δουλειά σας;

Θα κομπάσω, αλλά θα είναι η τελευταία φορά. Όντως είμαστε πρωτοπόροι διεθνώς και το μέγεθος της επιτυχίας γίνεται μεγαλύτερο αν αναλογιστούμε τα διαθέσιμα μέσα. Ελλείπουν οι πόροι και η οργάνωση, αλλά και η αναγνώριση. Ο στιγματισμός της αριστείας είναι δείγμα των δυστοπικών καιρών μας. Η αλυσιδωτή αντίδραση είναι καταστροφική. Η «αφαίμαξη» μυαλού, το brain drain, είναι ναρκοθέτηση του μέλλοντός μας. Δυσκολεύομαι πια να κρατήσω κοντά μου τους μεταπτυχιακούς μου φοιτητές.

Ποιές είναι οι πιο σημαντικές εξελίξεις στον κλάδο σας και πώς μπορεί να επηρεάσει η ραγδαία εξέλιξη της τεχνολογίας την καθημερινότητά σας;

Είναι πολλές αλλά εμένα με εντυπωσιάζει το ότι αποκτώντας πρόσβαση σε τεράστιες βάσεις δεδομένων είτε γενετικών είτε επίκτητων. Μπορείς, χρησιμοποιώντας κατάλληλους αλγόριθμους, να προβλέψεις την πιθανότητα ενός συγκεκριμένου ανθρώπου να νοσήσει, ώστε να  επέμβεις έγκαιρα. Η τεχνητή νοημοσύνη είναι παρούσα και στην ιατρική. Όσον αφορά την εξέλιξη της τεχνολογίας, αυτή μας βοηθά αφάνταστα. Η πρόσβαση στην πληροφορία είναι ανεκτίμητη, αλλά η μεγαλύτερη πρόκληση είναι η διαλογή της. Πώς θα ξεχωρίσεις την ήρα από το στάρι.

Γιατί αποφασίσατε να μπείτε στο χώρο της ιατρικής και πώς προέκυψε η ενασχόλησή σας με τη φωτογραφία;

Ήμουν ένας από τους 9 στους 10 που, την περίοδο κατά την οποία το εκπαιδευτικό μας σύστημα μας καλεί να αποφασίσουμε για το μέλλον μας, δεν είμαστε -ούτε και θα μπορούσαμε να είμαστε- βέβαιοι για τον προσανατολισμό μας. Για μένα ήταν ένας συνδυασμός του ότι ήμουν πολύ καλός μαθητής και ότι ήθελα ένα επάγγελμα που θα έχει αλληλεπίδραση με ανθρώπους. Όσον αφορά την ενασχόληση με τη φωτογραφία, στην ιατρική η εικόνα είναι ανεκτίμητη. Η όψη του ασθενούς σου δίνει πληροφορίες για την οργανική του κατάσταση αλλά και για το πώς αισθάνεται. Η αναλογία είναι προφανής. Η φωτογραφία είναι πανίσχυρη, ειδικά όταν αφορά ανθρώπους. Είναι και πληροφορία και συναίσθημα.

Τί σας εμπνέει να βγάλετε μια φωτογραφία; / Τί σας κεντρίζει το ενδιαφέρον;

Παρότι δοκιμάζω διάφορα θέματα κατά καιρούς, αυτό που σταθερά με εμπνέει είναι οι άνθρωποι. Με βεβαιότητα αυτό σχετίζεται με τον ανθρωποκεντρισμό του επαγγέλματός μου. Κάθε καλή φωτογραφία μου πρέπει να έχει να πει κάτι σχετικά ή με το συναίσθημα, ή με τις αντιλήψεις που έχει ο άνθρωπος που φωτογραφίζω, ή με την κατάσταση που βιώνει εκείνη τη στιγμή. Αν επιπλέον περιλαμβάνει πιο σύνθετα πολιτισμικά και ιστορικά στοιχεία, ακόμη καλύτερα. Κάθε καλή φωτογραφία είναι μια δήλωση. Σημαντικό είναι να μεταδίδει το μήνυμα άμεσα, αλλά και να σε κάνει να θέλεις να σταθείς για μια δεύτερη «ανάγνωση» ώστε να δεις την πληρότητά της. Είχα την τύχη να ταξιδεύω λόγω της δουλειάς μου σε πολλές χώρες. Λατρεύω πια την πολυπολιτισμικότητα και θεωρώ ότι η δύναμη της φωτογραφίας μεγεθύνει την αλληλοεκτίμηση και ευοδώνει τον αλληλοσεβασμό.

Θαυμάζω τους φωτορεπόρτερ και δεν εννοώ μόνο αυτούς που φωτογραφίζουν σε ακραίες συνθήκες. Αν δεν ήμουν γιατρός θα ήθελα να ήμουν ένας καλός από αυτούς. Η αφοσίωση με διακρίνει, δεν ξέρω όμως αν θα είχα την τόλμη που διαθέτουν.

Τί κάνει την «τέλεια» φωτογραφία

Ιδανική είναι η φωτογραφία που θες να την κοιτάς και να την ξανακοιτάς. Για να τραβήξεις μια τέτοια πρέπει κατ’ αρχάς να είσαι προετοιμασμένος. Και δεν εννοώ τόσο την τεχνική κατάρτιση, αυτή είναι σημαντική, αλλά- εκτός αν φωτογραφίζεις σε επαγγελματικό επίπεδο- αργά ή γρήγορα κατακτάται. Πρέπει να έχεις μελετήσει το θέμα σου και αν πρόκειται για ανθρώπους αυτό είναι ακόμα πιο περίπλοκο. Να έχεις μάθει τον τρόπο που συμπεριφέρονται και εκφράζονται και αυτό διαμορφώνεται από πολλούς παράγοντες και όχι μόνο από την ηλικία.

Συχνά χρειάζεται να έχεις μελετήσει πολιτισμικά τους στοιχεία ώστε να ενταχτείς κατάλληλα στο περιβάλλον τους και να εκμεταλλευτείς την στιγμή. Η τύχη χρειάζεται, αλλά ακόμα και σε φωτογραφίες δράσης η σημασία της είναι υπερτιμημένη. Και να χάσεις ένα ενστανστανέ θα έρθει ένα άλλο, αρκεί να ξέρεις πώς θα το περιμένεις. Σημαντική είναι και η πρωτότυπη αφήγηση, συχνά μέσα από μια ασυνήθιστη γωνία λήψης. Αυτό είναι κάτι που το εξελίσσεις.

Επιδιώκω τη αυθορμητισμό των ανθρώπων στις εικόνες. Συχνά χρησιμοποιώ πιο μεγάλους τηλεφακούς, ώστε από ένα «στρατηγικό σημείο λήψης» να περνώ απαρατήρητος. Πολλές φορές παρακολουθώ τους ανθρώπους μέσα από τον φακό και περιμένω τη στιγμή που θα με κοιτάξουν. Ακαριαία πατώ το κουμπί πριν αλλάξει η έκφρασή τους καθώς θα συνειδητοποιήσουν ότι τους φωτογραφίζουν. Θέλει γρήγορα αντανακλαστικά, αλλά έχω γίνει καλός πια σε αυτό! Εννοείται ότι αν δείξουν ενοχλημένοι διαγράφω τη φωτογραφία μπροστά τους, αλλά πολύ σπάνια έχει συμβεί αυτό. Τις περισσότερες φορές το διασκεδάζουν και αυτοί. Το τελευταίο διάστημα φωτογραφίζω και από μικρότερη απόσταση. Αυτό είναι πρόκληση γιατί χρειάζεται να τους κάνεις να εξοικειωθούν με το ρόλο σου ως παρατηρητή ή να είσαι εσύ αυτός που θα προκαλέσει τις ενδιαφέρουσες αντιδράσεις τους. Προσπαθώ να διδαχτώ από τους μεγάλους. Ο Robert Capa είχε πει: «αν η φωτογραφία σου δεν είναι αρκετά καλή, δεν ήσουν αρκούντως κοντά». Δε μου είναι εύκολο, αλλά βελτιώνομαι.

Συχνά τους ζητώ να μου ποζάρουν, αλλά αυτό θα γίνει αφού έχω συνδεθεί με κάποιο τρόπο μαζί τους, όπως δηλώνοντας για ποιό λόγο θέλω να τους φωτογραφίσω ή ρωτώντας τους πληροφορίες για τη ζωή τους, ακόμα και για την εμφάνισή τους, αν αυτή έχει ιδιαίτερα στοιχεία.

Υπάρχει «τέχνη» στο χώρο της ιατρικής;

Ευτυχώς η ιατρική απαιτεί μόνο γνώση και λογική σκέψη, γι’ αυτό και ως γιατροί μπορούν να εκπαιδευτούν πολλοί. Αντίθετα, ο ξεχωριστός καλλιτέχνης έχει πάντα ένα αυστηρά προσωπικό στοιχείο που καθορίζει τη μοναδικότητά του. Όμως, και στην άσκηση της ιατρικής χρειάζεται, όχι τόσο σπάνια, ένα διανοητικό άλμα που μοιάζει με έμπνευση, ειδικά όταν σχετίζεται με την έρευνα, την επέκταση δηλαδή των ορίων της σκέψης και της γνώσης. Άλλωστε και ο Πλάτωνας είχε πει στο «Γοργία», σε μια ελεύθερη απόδοση, ότι «η ιατρική είναι και αυτή μια τέχνη που όμως έχει αρχές και αιτιολόγηση στην άσκησή της».

Τί σας ώθησε να ξεκινήσετε το προφίλ σας στο Instagram?

Όποιος εκτίθεται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης σε κάποιο βαθμό, μεγαλύτερο ή μικρότερο, ενσυνείδητο ή ασυνείδητο, ζητά την κριτική. Επειδή έχω περιορισμένες άλλες τέτοιες δυνατότητες, ήθελα να δω τί αποδοχή έχουν οι φωτογραφίες μου από ειδικούς στη φωτογραφία αλλά και μη- και τα δύο έχουν σημασία. Επίσης, η σύγκριση πέρα από τα όρια του μικρόκοσμού σου είναι πάντα καλή, σε βελτιώνει. Τέλος, ήθελα να διδαχτώ από φωτογράφους μεγάλου διαμετρήματος και αυτό σταδιακά αποκτά μεγαλύτερη σημασία στην επιλογή μου να εκτεθώ στο Instagram. Προσπαθώ να διαχειριστώ τη σχέση μεταξύ του αριθμού των likes και του ποιός τα κάνει. Α! ένας ακόμη λόγος που έκανα το λογαριασμό μου ήταν και από περιέργεια να δω τελικά ιδίοις όμμασι τί είναι τελικά αυτό το πανίσχυρο μέσο διαμόρφωσης απόψεων.

Λέτε ότι σε κάποιες από τις φωτογραφίες σας χρειάστηκε να περιμένετε αρκετή ώρα προκειμένου να κάνετε τη λήψη. Τί άλλες «θυσίες» έχετε κάνει για την «τέλεια» φωτογραφία;

Η φωτογραφία έχει το πλεονέκτημα ότι μπορείς να την προσαρμόσεις γύρω από τη βασική σου ενασχόληση και μιλώ κυρίως για το χρόνο που πρέπει να αφιερώσεις. Ακόμα και ο εξοπλισμός είναι μικρότερης σημασίας για τον ερασιτέχνη. Μπορείς να βγάλεις πολύ καλές φωτογραφίες με μια μηχανή χαμηλού κόστους. Ασφαλώς κάτι πρέπει να θυσιάσεις. Βέβαια, όταν είμαι σε ψυχαγωγικά ταξίδια, «θυσίες» κάνουν κυρίως οι άλλοι! Μερικές φορές τους «παρασέρνω» σε προορισμούς που έχουν φωτογραφικό ενδιαφέρον για μένα και πάντα είμαι ο τελευταίος που θα ανέβει στο μεταφορικό μέσο. Στα επαγγελματικά ταξίδια είναι διαφορετικά: τη «θυσία» την κάνω εγώ αξιοποιώντας το λιγοστό χρόνο ανάπαυσης για την φωτογράφιση. Καναδύο φορές παραλίγο να χάσω την πτήση της επιστροφής.