iMEdD: Η επόμενη μέρα της δημοσιογραφίας στην Ελλάδα

Ο πρόσφατος απολογισμός του World Press Freedom Index – του δείκτη της ελευθερίας του Τύπου που συντάσσει και δημοσιεύει κάθε χρόνο η διεθνής οργάνωση Reporters Without Borders (“Δημοσιογράφοι Χωρίς Σύνορα”) κατέγραψε για το 2018 μια ιδιαίτερα ανησυχητική τάση: μία διεθνώς αυξανόμενη εχθρότητα προς τους δημοσιογράφους, η οποία, όπως αναφέρεται στη σχετική έκθεση, «ενθαρρύνεται δημόσια από πολιτικούς ηγέτες και συνιστά απειλή για τη δημοκρατία». Στη σχετική κατάταξη που μετρά τον βαθμό της ελευθερίας του Τύπου στις 180 χώρες που συμπεριλαμβάνει η ετήσια έρευνα, η Ελλάδα σημειώνει την πλέον αρνητική επίδοση στην ΕΕ, καταλαμβάνοντας την 74η θέση. Το αποτέλεσμα μπορεί να συνιστά μικρή βελτίωση από το 2017, όταν η χώρα βρισκόταν στην 88^η θέση της κατάταξης, ωστόσο αντικατοπτρίζει πλήρως την κρίση στον χώρο των μέσων ενημέρωσης στην Ελλάδα, ο οποίος χαρακτηρίζεται από την υψηλή ανεργία, τις ιδιαίτερα επισφαλείς συνθήκες εργασίας και έναν μεγάλο βαθμό παρεμβατικότητας στο ίδιο το έργο των δημοσιογράφων. Την ίδια ώρα, μόλις το 14% των Ελλήνων φέρεται να εμπιστεύεται τα ΜΜΕ, όπως συμπεραίνει η διεθνής έρευνα καταγραφής αξιών «World Values Survey», που διεξήχθη στην Ελλάδα από το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών και τη διαΝΕΟσις. Στην έρευνα αυτή, το 79,9% των ερωτηθέντων απαντά πως όλοι ή οι περισσότεροι δημοσιογράφοι «μετέχουν σε διαφθορά», ενώ το 71,2% πως όλοι ή οι περισσότεροι δημοσιογράφοι «είναι διεφθαρμένοι».

Ανταποκρινόμενο τόσο στην «σκοτεινή» κατάσταση που έχει διαμορφωθεί στον ελληνικό Τύπο, αλλά και στην ευρύτερη διεθνή κρίση στη δημοσιογραφία που οδηγεί σε έλλειψη εμπιστοσύνης και «αντικατάσταση» των παραδοσιακών Μέσων από τα κοινωνικά δίκτυα, το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος έλαβε την πρωτοβουλία να προχωρήσει σε ένα πρωτοποριακό για τα ελληνικά δεδομένα εγχείρημα: τη δημιουργία του Incubator for Media Education and Development ή αλλιώς iMEdD.

«Το iMEdD είναι ένας μη κερδοσκοπικός οργανισμός που ιδρύθηκε με αποκλειστική δωρεά από το κοινωφελές Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος. Δεν αποτελεί εργαστήρι δημοσιογραφίας ή ένα νέο μέσο ενημέρωσης. Στόχος του είναι να δημιουργήσει πρώτα από όλα ένα πεδίο συνάντησης δημοσιογράφων, όπου θα μπορούν να συζητήσουν, να μοιραστούν ιδέες, να δημιουργήσουν από κοινού, να εμπνευστούν και να πειραματιστούν. Αυτή είναι και η μεγαλύτερη πρόκληση», επισημαίνει η Άννα Κύνθια Μπουσδούκου, Διευθύνουσα Σύμβουλος του οργανισμού, που ξεναγεί το FortuneGreece στις σύγχρονες εγκαταστάσεις του iMΕdD στο κέντρο της Αθήνας. Όπως εξηγεί, ο οργανισμός θα παρέχει σε δημοσιογράφους και επαγγελματίες του χώρου τη δυνατότητα υποστήριξης, όχι μέσω άμεσης χρηματοδότησης, αλλά με την παροχή των μέσων και των εφοδίων για την υλοποίηση των ιδεών τους.

«Υπάρχει παγκοσμίως μεγάλη ασφυξία στον χώρο της δημοσιογραφίας. Στη δική μας περίπτωση, επειδή είμαστε μια μικρή χώρα με αρκετά μέσα ενημέρωσης, το πρόβλημα μοιάζει να είναι εντονότερο, περιορίζοντας σημαντικά τις δυνατότητες αυτή τη στιγμή για έναν δημοσιογράφο. Υπάρχει μία εσωστρέφεια που ούτως ή άλλως έχουμε, η οποία μας εγκλωβίζει συχνά από το τί γίνεται διεθνώς. Την ίδια ώρα στην Ελλάδα ψάχνουμε “με το κιάλι” την ερευνητική δημοσιογραφία και τους πόρους για την παραγωγή αξιόλογου δημοσιογραφικού έργου», αναφέρει η Άννα Κύνθια Μπουσδούκου, η οποία διαθέτει και η ίδια εμπειρία από τον χώρο της δημοσιογραφίας, όπως και ο Διευθυντής Προγραμμάτων του iMEdD, Στρατής Τριλίκης με τον οποίο διαμορφώνουν από κοινού τις δράσεις και το πρόγραμμα που θα υλοποιήσει ο οργανισμός.

«Στο iMEdD κάνουμε μία προσπάθεια να δημιουργήσουμε μια επιπλέον επιλογή για τον δημοσιογράφο, ο οποίος στην καλύτερη περίπτωση αυτή τη στιγμή μπορεί να είναι εργαζόμενος, όμως και πάλι, δεν έχει τις επιλογές να ασκήσει δημοσιογραφία. Ευελπιστούμε λοιπόν, χωρίς να ταράξουμε και να ενοχλήσουμε κανενός τη θέση και τη συνθήκη, να ενισχύσουμε έναν μεγάλο αριθμό δημοσιογράφων που ενδιαφέρονται για την εξυγίανση του χώρου της δημοσιογραφίας, προωθώντας κι εμείς πάντα τη διαφάνεια και την ανεξαρτησία του δημοσιογραφικού έργου».

Η ιδέα για την υλοποίηση του iMEdD αποτέλεσε προϊόν πολύμηνων διεργασιών και είναι τρόπον τινά παράγωγο μίας άλλης πρωτοβουλίας του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος, που περιλαμβάνει την χορήγηση υποτροφιών σε 54 συνολικά Έλληνες δημοσιογράφους για την παρακολούθηση εξειδικευμένων εντατικών μετεκεπαιδευτικών προγραμμάτων στη Σχολή Δημοσιογραφίας του Πανεπιστημίου Columbia της Νέας Υόρκης σε διάστημα τριών ετών.

Όπως εξηγεί η Λένα Βλαβιανού , Διευθύντρια Επικοινωνίας του ΙΣΝ, «όταν γύρισαν οι πρώτοι απόφοιτοι του προγράμματος στην Ελλάδα τον Σεπτέμβριο του 2017, καθίσαμε μαζί και με τον πρόεδρο του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος, κ. Ανδρέα Δρακόπουλο και συζητήσαμε μαζί τους. Προσπαθήσαμε να καταλάβουμε τί θα ήταν αυτό που θα τους ενθάρρυνε να συντηρήσουν τις γνώσεις και τα εφόδια που αποκόμισαν στο Columbia, να μην χάσουν την αισιοδοξία που είχαν φέρει μαζί τους από την Αμερική και να μπορέσουν στην πατρίδα τους πλέον να εφαρμόσουν όσα έμαθαν. Έτσι ξεκίνησε μια σειρά πολύμηνων συζητήσεων με αυτούς και τους επόμενους fellows του προγράμματος για το πώς θα μπορούσαμε να συνδράμουμε ως κοινωφελές ίδρυμα – γιατί δεν είμαστε ούτε δημοσιογραφικός ή εκδοτικός οργανισμός, ούτε υπάρχει καμία πρόθεση να γίνουμε ποτέ. Σε αυτό το πλαίσιο προσπαθούμε να στηρίξουμε τον χώρο της δημοσιογραφίας, ξεκινώντας από κάτω προς τα πάνω. Επιχειρούμε να δώσουμε το βήμα στους ανθρώπους που είχαν το όνειρο και έχουν την επιθυμία να δραστηριοποιηθούν στη δημοσιογραφία, να καλλιεργήσουμε το βήμα για να υπάρχει ελευθερία στον λόγο, να υπάρχει αντικειμενικότητα και εγκυρότητα στην είδηση, ώστε να επαναφέρουμε κάποιους όρους μιας πιο πολιτισμένης κοινωνίας».

Εκτός από το iMEdD και τις υποτροφίες που χορηγεί φέτος για τρίτη χρονιά σε δημοσιογράφους προκειμένου να παρακολουθήσουν τα καλοκαιρινά προγράμματα στο Πανεπιστήμιο Columbia, το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος στηρίζει επίσης σε συνεργασία με το Bloomberg το πρόγραμμα “Media Initiative Africa”, που έχει ως στόχο την ενίσχυση κι εκπαίδευση δημοσιογράφων που δραστηριοποιούνται στην αφρικανική ήπειρο σε θέματα οικονομικού ρεπορτάζ. Ακόμη, σε συνεργασία με το Centre for Strategic and international Studies (CSIS) στην Ουάσινγκτον, προσέφερε την ευκαιρία σε πρωτοετείς φοιτητές του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου να παρακολουθήσουν ένα εντατικό πρόγραμμα διεθνούς ρεπορτάζ διάρκειας μίας εβδομάδας. Οι πρώτοι φοιτητές είχαν, μάλιστα, την ευκαιρία να παρουσιάσουν τα αποτελέσματα της έρευνάς τους στα εγκαίνια του iMEdD που πραγματοποιήθηκαν στις 15 Φεβρουαρίου.

Φωτογραφίες από την εκδήλωση για τα εγκαίνια του iMEdD

Incubator and Ideas Zone

Πώς όμως θα λειτουργεί ακριβώς το iMEdD; Η Άννα Ζηλάκου, Επιχειρησιακή Διευθύντρια του οργανισμού, εξηγεί πως οι δράσεις του iMEdD χωρίζονται σε δύο κύριους άξονες: το Ideas Zone και τον Incubator.

«Το Ideas Zone είναι ένα πρόγραμμα ανταλλαγής και μεταφοράς τεχνογνωσίας και βέλτιστων πρακτικών μεταξύ ανθρώπων που δραστηριοποιούνται στον χώρο της δημοσιογραφίας, τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. Το πρόγραμμα θα διεξάγεται δυο φορές τον χρόνο σε δύο διαφορετικούς θεματικούς κύκλους τρίμηνης διάρκειας κάθε φορά. Στο πλαίσιο αυτό θα διεξάγονται δύο συναντήσεις την εβδομάδα όπου θα υπάρχει κάποιος φιλοξενούμενος ομιλητής, είτε από την Ελλάδα ή από το εξωτερικό, ο οποίος θα αναλύει και θα αναφέρεται σε ένα θέμα», αναφέρει, προσθέτοντας ότι δυνατότητα συμμετοχής στο Ideas Zone έχουν δημοσιογράφοι, επαγγελματίες του χώρου, φοιτητές ή απόφοιτοι σχετικών πανεπιστημιακών ιδρυμάτων. «Ο πρώτος εισαγωγικός κύκλος ξεκινά την 1η Απριλίου και έχει τίτλο “Η Επόμενη Μέρα: Νέα εργαλεία, νέες μέθοδοι, νέα πραγματικότητα”, με στόχο να καλύψει θέματα όπως τα νέα εργαλεία που έχουν πια στη διάθεσή τους οι δημοσιογράφοι και οι επαγγελματίες του χώρου, καθώς και τα νέα μοντέλα που μπορεί κανείς να δει στον χώρο των μέσων. Δηλαδή νέα μοντέλα βιωσιμότητας και λειτουργίας, και το πώς όλα αυτά ενδυναμώνουν το έργο ενός δημοσιογράφου χωρίς να χάνεται η ουσία του επαγγέλματος».

Ο δεύτερος άξονας του iMEdD αποτελεί, όπως επισημαίνει η Άννα Ζηλάκου, και το πλέον πρωτοποριακό εγχείρημα. «Δεν έχει ξαναγίνει στην Ελλάδα κάτι τέτοιο. Ο Incubator απευθύνεται μόνο σε επαγγελματίες του χώρου και σε εγχειρήματα στον χώρο της δημοσιογραφίας και διαθέτει δύο επιμέρους άξονες: ο πρώτος αφορά σε οργανισμούς, κερδοσκοπικούς ή μη, και έχει διάρκεια εννιά μήνες. Ο δεύτερος απευθύνεται σε άτομα ή μικρές ομάδες που θέλουν να υλοποιήσουν κάποιο συγκεκριμένο project. Εκεί η φιλοξενία, το πρόγραμμα είναι διάρκειας τριών μηνών. Θα υπάρχουν δύο περίοδοι αιτήσεων κάθε χρόνο για το κομμάτι των projects και ένα τον χρόνο για τους οργανισμούς. Και στις δύο περιπτώσεις, αυτό που θέλουμε ουσιαστικά να προσφέρουμε είναι τα εργαλεία για να γίνουν οι ιδέες των συμμετεχόντων πραγματικότητα. Στην περίπτωση των οργανισμών, αυτό που θα βρουν εδώ εάν συμμετέχουν στο πρόγραμμά μας είναι στρατηγική καθοδήγηση από ανθρώπους του κλάδου στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, που έχουν την εμπειρία και τις γνώσεις να τους βοηθήσουν. Είναι η συμβουλευτική καθοδήγηση σε θέματα πιο πρακτικά, όπως το πώς να ιδρύσουν και πώς να λειτουργήσουν τον οργανισμό, αλλά και στο κομμάτι της δικτύωσης, καθώς θα μπορούν να εκμεταλλευτούν το μεγάλο δίκτυο που έχουμε χτίσει στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Το πιο σημαντικό, όμως, είναι ότι θα φιλοξενούνται στον χώρο και θα έχουν τη δυνατότητα να έχουν πρόσβαση σε ένα πλήρως εξοπλισμένο χώρο εργασίας, καθώς και σε οποιονδήποτε άλλον εξοπλισμό χρειάζονται για να υλοποιήσουν την ιδέα τους και μπορούμε εμείς να προσφέρουμε. Θα έχουν επίσης τη δυνατότητα να συμμετέχουν σε όλες τις δράσεις που θα διεξάγονται εδώ. Αντίστοιχη ακριβώς λογική ισχύει και στην περίπτωση των projects».

«Το ζητούμενο όλου του εγχειρήματος», τονίζει η Άννα Ζηλάκου, «είναι να έρθουν οι άνθρωποι κοντά και μέσα από αυτήν την επαφή να δημιουργηθούν συνεργασίες, συνέργειες και μια νέα κοινότητα».

Για την Άννα Κύνθια Μπουσδούκου ο στόχος είναι ο χώρος να ανήκει σε όλους τους δημοσιογράφους. «O χώρος απευθύνεται σε όλους τους δημοσιογράφους που έχουν κοινό προσανατολισμό, όχι κοινές ιδέες. Θέλουμε να επαναφέρουμε τη διαφωνία στη δημοσιογραφία, στη δημόσια συζήτηση. Τη διαφωνία, όμως, με έρευνα, τεκμήρια, επιχειρηματολογία, και πάνω από όλα ακούγοντας και σεβόμενοι ο ένας τον άλλον».

«Θα ήθελα πραγματικά σε μερικά χρόνια από τώρα το iMEdD να έχει αποτελέσει μια σοβαρή επιλογή των δημοσιογράφων, να έχει κερδίσει ο οργανισμός την εμπιστοσύνη του εκάστοτε επαγγελματία που θα έχει έρθει να δοκιμάσει την υλοποίηση της ιδέας του ή να κάνει κάποιες εισηγήσεις στη ζώνη ιδεών», τονίζει. «Φυσικά έχει πάρα πολύ μεγάλο ρίσκο όλο αυτό και το γνωρίζουμε. Δεν ξέρουμε εάν έχουμε προσεγγίσει την ιδέα αυτή με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, ούτε εάν στην κοινότητα των δημοσιογράφων θα υπάρξει ανταπόκριση. Δεν παύει να είναι ένα πείραμα, αλλά γνωρίζουμε την πραγματικότητα και έχουμε αποφασίσει να το προσπαθήσουμε», καταλήγει.

Ανοιχτές ως τις 28 Φεβρουαρίου οι αιτήσεις

Οι αιτήσεις για το Ideas Zone και για τον Incubator ξεκίνησαν την 1η Φεβρουαρίου και θα ολοκληρωθούν στις 28 Φεβρουαρίου. Έπειτα αναμένεται να αξιολογηθούν από ανεξάρτητες επιτροπές, οι οποίες θα αποτελούνται από επαγγελματίες και ακαδημαϊκούς από τον χώρο της δημοσιογραφίας, τόσο από την Ελλάδα όσο και από το εξωτερικό.

Οι εγκαταστάσεις του iMEdD

Οι σύγχρονες εγκαταστάσεις μας επιφανείας 500τμ στο κέντρο της Αθήνας περιλαμβάνουν έναν πλήρως εξοπλισμένο ανοιχτό χώρο εργασίας, ένα καινοτόμο και διαδραστικό χώρο για την υλοποίηση των εκδηλώσεων και των workshops, τρεις χώρους συναντήσεων που περιλαμβάνουν όλο τον απαραίτητο εξοπλισμό τελευταίας τεχνολογίας, έναν άνετο και φιλικό χώρο χαλάρωσης και διάδρασης για τους συμμετέχοντες στα προγράμματα, μια αίθουσα μοντάζ και ένα χώρο ηχογράφησης με τα πιο σύγχρονα εργαλεία.