Η «Συμφωνία του Αιώνα» του Ντόναλντ Τραμπ ίσως είναι ήδη νεκρή

του Glen Carey

Ο Πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ συναντούσε ήδη δυσκολίες στην προσπάθειά του να εξασφαλίσει την αραβική υποστήριξη προς ένα πολυαναμενόμενο ειρηνευτικό σχέδιο για τη Μέση Ανατολή, το οποίο ο ίδιος είχε ονομάσει «Συμφωνία του Αιώνα». Η τελευταία του κίνηση υποστήριξης προς το Ισραήλ ίσως καταστήσει το σχέδιο νεκρό πριν καν αυτό τεθεί στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, όπως μεταδίδει και το Bloomberg.

Αναγνωρίζοντας την κυριαρχία του Ισραήλ επί των αμφισβητούμενων Υψωμάτων του Γκολάν, τα οποία πάρθηκαν από τη Συρία στον Πόλεμο των Έξι Ημερών του 1967, ο Τραμπ έβαλε στη γωνία τους Άραβες συμμάχους του – στους οποίους βασίζεται για να εξασφαλίσει την απαραίτητη υποστήριξη προς την ειρηνευτική του πρωτοβουλία. Η απόφαση για τα Υψώματα του Γκολάν ήρθε σε μια στιγμή που ο ίδιος ο Τραμπ είχε ήδη εκνευρίσει ένα μεγάλο μέρος του αραβικού κόσμου, μεταφέροντας την Πρεσβεία των ΗΠΑ στο Ισραήλ στην Ιερουσαλήμ και περικόπτοντας τη χρηματοδότηση μιας υπηρεσίας των Ηνωμένων Εθνών που βοηθά τους Παλαιστίνιους πρόσφυγες.

Η Σαουδική Αραβία και η Αίγυπτος είναι απίθανο να υποστηρίξουν την πρόταση που καταρτίζεται αυτή την περίοδο από τον Jared Kushner, γαμπρό και σύμβουλο του Αμερικανού προέδρου, και τον διαπραγματευτή του Λευκού Οίκου για τη Μέση Ανατολή, Jason Greenblatt, σύμφωνα με συνεντεύξεις με σημαντικούς διπλωμάτες και αναλυτές στην Ουάσινγκτον. Ένας διπλωμάτης αποκάλεσε την πρωτοβουλία, η οποία δεν έχει ακόμη δημοσιοποιηθεί, «ό,τι να ’ναι» και εξέφρασε την αμφιβολία του ως προς το κατά πόσο ο Τραμπ – ο οποίος δεν είναι διόλου σίγουρο ότι υποστηρίζει πραγματικά τη δημιουργία ενός παλαιστινιακού κράτους – νοιάζεται για να προκύψει μια διευθέτηση μέσω διαπραγματεύσεων.

«Το να δίνεις στους Άραβες μια γροθιά στο στομάχι με την απόφασή σου για τα Υψώματα του Γκολάν δεν βοηθάει ώστε αυτοί να προσέλθουν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων» επισημαίνει ο Paul Sullivan, ειδικός επί θεμάτων Μέσης Ανατολής στο Κέντρο Μελετών Ασφάλειας του Πανεπιστημίου του Georgetown. «Δείχνει μεγάλη έλλειψη σεβασμού προς τους Άραβες συνολικά».

Ως δύο από τους κοντινότερους συμμάχους των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή, η Αίγυπτος και η Σαουδική Αραβία είναι απαραίτητες για να υπάρξει οποιαδήποτε βιώσιμη συμφωνία. Ο Τραμπ θα έχει την ευκαιρία να φέρει τον ηγέτη της Αιγύπτου πιο κοντά προς τις θέσεις του όταν ο Πρόεδρος Abdel-Fattah El-Sisi επισκεφθεί την Ουάσινγκτον στις 9 Απριλίου.

Ο Kushner ταξίδεψε στη Σαουδική Αραβία τον Φεβρουάριο για να συζητήσει την πρότασή του με τον Βασιλιά Salman και τον γιο του, Πρίγκιπα Mohammed bin Salman. Ωστόσο, η βασιλική οικογένεια της Σαουδικής Αραβίας, όπως και οι ηγέτες άλλων αραβικών χωρών, γνωρίζουν καλά ότι το κοινό τους είναι σταθερά υπέρ των Παλαιστινίων και ότι οποιαδήποτε κίνησή τους προς την κατεύθυνση εξομάλυνσης των δεσμών με το Ισραήλ κινδυνεύει να ενισχύσει την αντιπολίτευση ή ακόμη και τρομοκρατικές ομάδες όπως η Αλ Κάιντα.

Προσπαθώντας να εξασφαλίσει την αναγκαία υποστήριξη, ο Kushner έχει καλλιεργήσει στενούς δεσμούς με τον Πρίγκιπα Mohammed, de facto ηγέτη της Σαουδικής Αραβίας, ήδη από τις πρώτες μέρες της κυβέρνησης Τραμπ. Ο πρίγκιπας θεωρήθηκε ότι έχει τόσο την επιρροή όσο και τα χρήματα για να προωθήσει την ειρηνευτική διαδικασία και η συμμαχία με τη Σαουδική Αραβία βρέθηκε στο επίκεντρο της στρατηγικής του Τραμπ για τη Μέση Ανατολή.

Ωστόσο, η φήμη του ως μεταρρυθμιστή επλήγη σε μεγάλο βαθμό από τη δολοφονία του Σαουδάραβα δημοσιογράφου Jamal Khashoggi, στο προξενείο του βασιλείου στην Κωνσταντινούπολη το περασμένο φθινόπωρο. Ο πρίγκιπας Mohammed θεωρείται από πολλούς ότι γνώριζε για τη δολοφονία, ή ακόμη κι ότι τη διέταξε ο ίδιος – μια κατηγορία που απορρίπτει η κυβέρνηση της Σαουδικής Αραβίας.

Ακόμη κι αν δεν είχε υπάρξει η υπόθεση Khashoggi, οι επανειλημμένες ενέργειες του Τραμπ υπέρ του Ισραήλ θα καθιστούσαν έτσι κι αλλιώς δυσκολότερη την υποστήριξη του ειρηνευτικού του σχεδίου.

«Βάσει της οπτικής των κρατών του Περσικού Κόλπου, δεν μπορείς να συνεχίζεις να κάνεις παραχωρήσεις όταν δεν υπάρχει κάτι χειροπιαστό να κερδηθεί», τονίζει ο Michael Stephens, ερευνητής Μεσανατολικών Σπουδών στο Royal United Services Institute στο Λονδίνο. «Γίνεται λόγος για μια αλλαγή στην νοοτροπία των ηγετών του Κόλπου και, πράγματι, αυτό έχει συμβεί, σε κάποιο βαθμό. Όμως, δεν μπορώ να φανταστώ ότι θα συνεχίσει να συμβαίνει όταν οι ΗΠΑ και το Ισραήλ αλλάζουν μονομερώς τους κανόνες του παιχνιδιού».

Οι Παλαιστίνιοι κοιτάνε από θέση παρατηρητή τις ΗΠΑ να αλλάζουν τα δεδομένα ως προς τα Υψώματα του Γκολάν, και υποπτεύονται ότι οι Αμερικανοί έχουν ήδη θέσει σε εφαρμογή το ειρηνευτικό τους σχέδιο για τη Μέση Ανατολή χωρίς να έχει υπάρξει επίσημη ανακοίνωση. Ο Παλαιστίνιος υπουργός Εξωτερικών Riad Malki δήλωσε την Κυριακή ότι δεν έχει δει το ειρηνευτικό σχέδιο του Τραμπ και ότι δεν γνωρίζει κάποια αραβική χώρα που να έχει λάβει αντίγραφό του.

«Θεωρούμε ότι δεν υπάρχει λόγος να ανακοινωθεί η ‘συμφωνία του αιώνα’ εφόσον αυτή υλοποιείται βήμα-βήμα και τώρα βρισκόμαστε στα τελευταία βήματα της εφαρμογής της» δήλωσε ο Malki σε δημοσιογράφους στην πρωτεύουσα της Τυνησίας, στο περιθώριο μιας συνάντησης των Αράβων Υπουργών Εξωτερικών. «Η πρόσφατη απόφαση αναγνώρισης της ισραηλινής κυριαρχίας στα Υψώματα του Γκολάν ήρθε ως συνέχεια της απόφασης των ΗΠΑ να αναγνωρίσουν την Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσα του Ισραήλ και θα ακολουθηθεί από την αναγνώριση της κυριαρχίας του Ισραήλ σε τμήματα της Δυτικής Όχθης».

Αξιωματούχοι της αιγυπτιακής κυβέρνησης και της πρεσβείας της Σαουδικής Αραβίας στην Ουάσινγκτον δεν απάντησαν σε αίτημα για κάποιο σχόλιο σχετικά με τη στάση τους έναντι του ειρηνευτικού σχεδίου. Η κυβέρνηση Τραμπ δεν πιστεύει ότι η ανακοίνωση σχετικά με τα Υψώματα του Γκολάν θα επηρεάσει το σχέδιο αυτό, δήλωσε ένας ανώτερος αξιωματούχος του Λευκού Οίκου που ζήτησε να διατηρήσει την ανωνυμία του.

Η καταδίκη της ενέργειας του Τραμπ ως προς τα Υψώματα του Γκολάν την περασμένη εβδομάδα υπήρξε άμεση, τόσο από τα αραβικά κράτη όσο και από τους Ευρωπαίους συμμάχους των ΗΠΑ. Η Σαουδική Αραβία προειδοποίησε ότι η απόφαση του Αμερικανού Προέδρου συνιστά παραβίαση του διεθνούς δικαίου που θα έχει «αρνητικές επιπτώσεις» στην ειρηνευτική διαδικασία. Ο Οργανισμός Ισλαμικής Συνεργασίας καταδίκασε κι αυτός τις κινήσεις Τραμπ ως μια «ρητή παραβίαση» των ψηφισμάτων του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ.

Οι πρεσβευτές της Γαλλίας, της Γερμανίας, της Βρετανίας, της Πολωνίας και του Βελγίου στα Ηνωμένα Έθνη ανέφεραν σε κοινή δήλωσή τους ότι δεν αναγνωρίζουν την κυριαρχία του Ισραήλ στα Υψώματα του Γκολάν. Το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ συνεδρίασε την περασμένη εβδομάδα και σχεδόν όλα τα μέλη του Συμβουλίου καταδίκασαν την απόφαση του Τραμπ για το Γκολάν.