Ουκρανία: Περίοδος αβεβαιοτήτων μετά τον θρίαμβο του Ζελένσκι- Τα τρία εμπόδια στη θητεία του
Επί μία εικοσαετία διακωμωδούσε στην σκηνή την ουκρανική πολιτική. Η μοναδική του πολιτική εμπειρία είναι ότι έπαιξε τον ρόλο του προέδρου σε τηλεοπτική σειρά. Ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι, που εκτοξεύθηκε στην προεδρία της Ουκρανίας έπειτα από την σαρωτική του νίκη στις χθεσινές προεδρικές εκλογές, θα έλθει αντιμέτωπος με τρεις πολύ σοβαρές προκλήσεις, με τρομερούς συνομιλητές, όπως ο Βλαντίμιρ Πούτιν, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο ή μία εχθρική πολιτική τάξη. Άλλωστε, ήταν το κύριο επιχείρημα του αντιπάλου του, του απερχόμενου προέδρου Πέτρο Ποροσένκο: ένας ηθοποιός χωρίς πείρα δεν μπορεί να κάνει πόλεμο με την Ρωσία.
Ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι κληρονομεί μία πενταετή σύρραξη που έχει αφήσει 13.000 νεκρούς σε πέντε χρόνια, η οποία στερεί από την Ουκρανία τον έλεγχο της ανθρακοφόρας και βιομηχανικής κοιλάδας του Ντονμπάς και ενός τμήματος των συνόρων της με την Ρωσία.
Το Κίεβο και οι δυτικές χώρες κατηγορούν την Μόσχα ότι υποστηρίζει στρατιωτικά τους φιλορώσους αυτονομιστές που ελέγχουν αυτές τις περιοχές, πράγμα που διαψεύδουν οι ρωσικές αρχές, παρά τις περί του αντιθέτου διαπιστώσεις πληθώρας μέσων ενημέρωσης.
Οι συμφωνίες του Μινσκ, των αρχών του 2015, που φέρουν τις υπογραφές του Παρισιού, του Βερολίνου και της Μόσχας, επέτρεψαν την μείωση της έντασης των συγκρούσεων, αλλά δεν έφεραν το τέλος της σύρραξης, ούτε πολιτική λύση.
Χθες, ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι υποσχέθηκε την επανεκκίνηση της ειρηνευτικής διαδικασίας, αφού κατά τη διάρκεια της προεκλογικής του εκστρατείας παρουσίασε την ιδέα της συμμετοχής των Ηνωμένων Πολιτειών ή του Ηνωμένου Βασιλείου στην ειρηνευτική διαδικασία. Θέλει να συνομιλήσει με τον Πούτιν, αλλά λέει ότι παραμένει αμετακίνητος: τα εδάφη αυτά θα πρέπει να επιστρέψουν στον πλήρη έλεγχο του Κιέβου, χωρίς ειδικό καθεστώς.
Για τον πολιτικό επιστήμονα Μίκολα Νταβιντιούκ, αντί μίας στρατιωτικής λύσης, «θα προσπαθήσει πάση θυσία είτε να κλείσει συμφωνίες προσωπικά με τον Πούτιν είτε να χρησιμοποιήσει πολιτικο-διπλωματικές μεθόδους με την βοήθεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των Ηνωμένων Πολιτειών.
Θέλοντας να απλώσει το χέρι στους πληθυσμούς που ζουν στα εδάφη αυτά, ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι υποσχέθηκε στο τέλος της εκστρατείας του ένα «πόλεμο ενημέρωσης» με στόχο να τους πείσει ότι η Ουκρανία τούς έχει ανάγκη, όπως εκείνοι έχουν ανάγκη την Ουκρανία. Μία κίνηση που θα συνοδευθεί από ανθρωπιστικά μέτρα προς τις περιοχές αυτές.
Στο χείλος της οικονομικής καταστροφής , η Ουκρανία έλαβε το 2014 πρόγραμμα δυτικής βοήθειας από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Όμως οι πιστώσεις αποδεσμεύονταν στάγδην εξαιτίας της δυσκολίας υιοθέτησης ορισμένων μέτρων λιτότητας ή κατά της διαφθοράς που απαιτήθηκαν.
Η καταβολή της επόμενης δόσης της οικονομικής βοήθειας αναμένεται να γίνει σε δύο μήνες, αλλά παραμένει στον αέρα. «Τα επόμενα τρία χρόνια, η Ουκρανία θα πρέπει να αποπληρώσει δημόσιο χρέος ύψους 20 δισεκατομμυρίων δολαρίων και πραγματικά δεν ξέρουμε με ποιον τρόπο θα γίνει αυτό», προειδοποιεί ο Ολεξάντρ Παράτσι, αναλυτής της τράπεζας Concorde Capital, υπογραμμίζοντας την κρίσιμης σημασίας ανάγκη της συνέχισης της συνεργασίας με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο.
Μένει να φάνει αν ο νέος πρόεδρος θα καταφέρει να πείσει τον πληθυσμό για την ανάγκη εφαρμογής μέτρων λιτότητας, σε μία από τις φτωχότερες χώρες της Ευρώπης και την ώρα που η Ουκρανία δεν έχει συνέλθει ακόμη από τη οικονομική κατάρρευση της περιόδου 2014-2015.
Ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι έχει επιμείνει ότι πρόθεσή του είναι να βελτιώσει τις συνθήκες ζωής των συμπατριωτών του και να σταματήσει την αιμορραγία του εργατικού δυναμικού προς γειτονικές της χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Ο Ζελένσκι εμφανίζεται πολύ κατηγορηματικός απέναντι στην διαφθορά, η καταπολέμηση της οποίας αποτελεί απαίτηση των Δυτικών που δεν έχουν κρύψει την αγανάκτησή τους τα τελευταία χρόνια απέναντι στην απουσία αποτελεσμάτων κατά της μάστιγας αυτής. Ο Ζελένσκι έχει επίσης ζητήσει τις υπηρεσίες του Ολεξάντρ Ντάνιλιουκ, πρώην υπουργού Οικονομικών που χαίρει εκτίμησης στους χρηματοοικονομικούς κύκλους.
Πολύ σύντομα, ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι κινδυνεύει να βρεθεί μπροστά σε μία πολύ δύσκολη οικονομική κατάσταση. Τρεις ημέρες πριν από τον δεύτερο γύρο των προεδρικών εκλογών, η δικαιοσύνη ακύρωσε την διάσωση στο τέλος του 2016 της μεγαλύτερης ουκρανικής τράπεζας, της PrivatBank, όπου βρίσκεται το μεγαλύτερο μέρος των οικονομιών των Ουκρανών. Οι πιστωτές του Κιέβου γνωστοποίησαν ότι παρακολουθούν από κοντά το ζήτημα που θεωρούν ότι αποτελεί κλειδί για την εξυγίανση της οικονομίας της χώρας.
Εχθρική πολιτική τάξη
Για τον πολιτικό επιστήμονα Μίκολα Νταβιντιούκ, «ο πρώτος και σημαντικότερος κίνδυνος δεν προέρχεται από τον στρατό ή τον πόλεμο, αλλά από την συγκρότηση της κυβέρνησής του».
Αν και δηλώνει ότι θέλει να εκσυγχρονίσει την εξουσία εισάγοντας μία διαδικασία καθαίρεσης, μετακομίζοντας από την προεδρία σε ένα «open space» ή επιμένοντας ότι θα ταξιδεύει με κανονικές πτήσεις, ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι δεν διαθέτει κοινοβουλευτική πλειοψηφία για να σχηματίσει κυβέρνηση.
Οι βουλευτικές εκλογές είναι προγραμματισμένες για τις 27 Οκτωβρίου, που στην ουκρανική πολιτική ζωή ισοδυναμεί με τη αιωνιότητα. Η πρόωρη διεξαγωγή τους είναι νομικά περιπεπλεγμένη.
«Ο Ζελένσκι θα έχει μεγάλη δυσκολία να εξασφαλίσει την υποστήριξη του κοινοβουλίου», το οποίο θα είναι «πολύ εχθρικό» προς αυτόν, εκτιμά ο Ανατόλι Οκτισιούκ του κέντρου αναλύσεων Democracy House.
Άλλη δυσκολία που θα αντιμετωπίσει, κατά τον ίδιο, «οι σχέσεις με τους ολιγάρχες», που είναι πολύ ισχυροί στην Ουκρανία, και πρώτα από όλα με τον Ιγκορ Κολομόισκι, αντίπαλο του Πέτρο Προσένκο που κατηγορήθηκε ότι κίνησε την υποψηφιότητα του Βολοντίμιρ Ζελένσκι.
Περίοδος αβεβαιοτήτων μετά τον θρίαμβο του κωμικού
Συγχαρητήρια μηνύματα άρχισαν να καταφτάνουν από τις ξένες πρωτεύουσες, με τον Γάλλο πρόεδρο Εμανουέλ Μακρόν να συγχαίρει τηλεφωνικώς τον νέο πρόεδρο της Ουκρανίας- μετά τη δημοσίευση των πρώτων εκτιμήσεων που επιβεβαιώθηκαν αμέσως από τα μερικά αποτελέσματα- και την Ρωσία να δηλώνει σήμερα μέσω του πρωθυπουργού της Ντμίτρι Μεντβέντεφ πως η Μόσχα έχει «μια ευκαιρία» να βελτιώσει τις σχέσεις της με την Ουκρανία μετά την εκλογή του νέου ουκρανού προέδρου Βολοντίμιρ Ζελένσκι.
Πέντε χρόνια μετά την φιλοδυτική εξέγερση του Μαϊντάν και την αιματηρή καταστολή της, οι Ουκρανοί αποφάσισαν άλλη μια φορά υπέρ της αλλαγής, αυτήν την φορά με εκλογές στις οποίες δεν έλειψαν τα φάουλ, αλλά εκτυλίχτηκαν σε ειρηνικές συνθήκες και με σεβασμό στους δημοκρατικούς κανόνες.
Διαφθορά και φτώχεια
Σε ένα νέο θεαματικό επεισόδιο του παγκόσμιου κύματος κατά των ελίτ, η παλίρροια που προκάλεσε ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι, ο οποίος υποσχέθηκε να «σπάσει το σύστημα» χωρίς να αποκλίνει από την φιλοδυτική πορεία της χώρας, δείχνει το μέγεθος της δυσαρέσκειας των Ουκρανών απέναντι στην πολιτική τους τάξη, της οποίας ο Ποροσένκο ήταν βετεράνος.
Στα 53 του, ο απερχόμενος πρόεδρος πλήρωσε το τίμημα των αδιάκοπων σκανδάλων διαφθοράς που μαστίζουν τη χώρα από την ανεξαρτησία της από την ΕΣΣΔ το 1991, των οικονομικών δυσκολιών μιας από τις πιο φτωχές χώρες της Ευρώπης και της ανικανότητάς του να δώσει ένα τέλος στην σύγκρουση που βυθίζει τη χώρα του στο πένθος.
Οι προκλήσεις που θα αντιμετωπίσει ο νέος ηγέτης αυτής της πρώην σοβιετικής δημοκρατίας είναι τεράστιες, εξαιτίας μιας άνευ προηγουμένου κρίσης στην οποία έχει βυθιστεί μετά την ανεξαρτησία της. Η άνοδος στην εξουσία των φυλοδυτικών το 2014 ακολουθήθηκε από την προσάρτηση από την Μόσχα της ουκρανικής χερσονήσου της Κριμαίας και από έναν πόλεμο στο ανατολικό τμήμα της χώρας με τους φιλορώσους αυτονομιστές, από τον οποίο έχουν χάσει τη ζωή τους 13.000 άνθρωποι σε πέντε χρόνια.
Η κρίση αυτή συνέβαλε εξάλλου τα μέγιστα στις σημερινές σοβαρές εντάσεις που υπάρχουν μεταξύ της Ρωσίας και των Δυτικών, οι οποίοι προχώρησαν εξάλλου και στην αμοιβαία επιβολή κυρώσεων.
Οι πρόεδροι της Γαλλίας Εμανουέλ Μακρόν και της Πολωνίας Αντρέι Ντούντα ήταν οι πρώτοι που τηλεφώνησαν στον κωμικό για να τον συγχαρούν, ανακοίνωσαν αντίστοιχα η πρεσβευτής της Γαλλίας στην Ουκρανία και η πολωνική προεδρία.
«Θα είσαστε τώρα στην πραγματικότητα ένας Υπηρέτης του Λαού», του έγραψε παράλληλα στο Twitter ο Βρετανός υπουργός Εξωτερικών Τζέρεμι Χαντ αναφερόμενος στην τηλεοπτική σειρά στην οποία ο Ζελένσκι έπαιζε έναν Ουκρανό πρόεδρο.
Η αμερικανική πρεσβεία στο Κίεβο συνεχάρη επίσης τον Ζελένσκι, δηλώνοντας ότι θέλει «να συνεχιστεί μια ισχυρή σύμπραξη» μεταξύ των δύο χωρών, ενώ την ίδια ώρα ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ Γενς Στόλτενμπεργκ δήλωσε ότι «ανυπομονεί να συνεχίσει τη συνεργασία» με το Κίεβο.
Ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ντόναλντ Τουσκ εξέφρασε παράλληλα την ικανοποίησή του για την «ειρηνική αλλαγή εξουσίας» και δεσμεύτηκε για την συνέχιση της υποστήριξης του Κιέβου από την ΕΕ.
«Οι Ουκρανοί πολίτες ψήφισαν υπέρ της αλλαγής», διαπίστωσε παράλληλα χθες ο Ρώσος υφυπουργός Εξωτερικών Γκριγκόρι Καράσιν, σημειώνοντας ότι «η νέα εξουσία θα πρέπει να συναισθανθεί και να υλοποιήσει τις ελπίδες των ψηφοφόρων», σύμφωνα με το ρωσικό πρακτορείο ειδήσεων Ria-Novosti, ενώ ο Ρώσος πρωθυπουργός Μεντβέντεφ «είδε» σήμερα στην εκλογή του Ζελένσκι «μια ευκαιρία» για την βελτίωση των σχέσεων μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας.
Επανέναρξη της ειρηνευτικής διαδικασίας
Στην πρώτη συνέντευξη Τύπου που παραχώρησε μετά την νίκη του, ο Ζελένσκι είπε ότι θέλει να ξαναρχίσει την ειρηνευτική διαδικασία του Μινσκ και να «καταλήξει σε μια εκεχειρία», αναφερόμενος στις συμφωνίες που υπεγράφησαν τον Φεβρουάριο του 2015 στην πρωτεύουσα της Λευκορωσίας υπό την αιγίδα του Κιέβου, της Μόσχας, του Παρισιού και του Βερολίνου.
Ο νεοεκλεγείς πρόεδρος χαρακτήρισε επίσης «πρώτη προτεραιότητα» την επιστροφή στη χώρα τους «όλων των αιχμαλώτων», κυρίως στρατιωτικών. Τον περσινό Νοέμβριο, η Ρωσία συνέλαβε, αφού άνοιξε πυρ, τρία ουκρανικά πολεμικά πλοία τα οποία έπλεαν ανοιχτά της Κριμαίας και τους 24 ναύτες που ήταν το πλήρωμά τους.
Αναγνωρίζοντας την ήττα του ο Ποροσένκο δεσμεύτηκε να «στηρίξει τον νέο πρόεδρο» κατά την περίοδο της μετάβασης. Ωστόσο προειδοποίησε: «Εγκαταλείπω τα καθήκοντά μου, αλλά θέλω να δηλώσω με σθεναρότητα: δεν εγκαταλείπω την πολιτική (…) Ο νέος πρόεδρος θα έχει μια ισχυρή, πολύ ισχυρή αντιπολίτευση».
Μολονότι ο Ζελένσκι θα διαθέτει ως πρόεδρος ευρείες εξουσίες, κυρίως ως αρχηγός των ενόπλων δυνάμεων, το περιθώριο των ελιγμών που θα μπορεί να κάνει για να ληφθούν συγκεκριμένα μέτρα θα είναι πολύ περιορισμένο λόγω έλλειψης κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας. Προς το παρόν εξάλλου δεν προβλέπεται διεξαγωγή βουλευτικών εκλογών νωρίτερα από τις 27 Οκτωβρίου, γεγονός που προμηνύει την έναρξη μιας νέας φάσης πολιτικών αντιπαραθέσεων.
Ο Ποροσένκο πιστώνεται από τους υποστηρικτές του την προσέγγιση της Ουκρανίας με την Δύση, την ανασυγκρότηση του στρατού και την αποφυγή μιας χρεοκοπίας της χώρας του. Ωστόσο, υπό την προεδρία του, κανένας υψηλόβαθμος αξιωματούχος δεν καταδικάστηκε για διαφθορά και η ειρηνευτική διαδικασία φαινόταν ότι είχε περιέλθει σε αδιέξοδο.
