Η Ιταλία κινδυνεύει να επαναλάβει την οικονομική κρίση της Ελλάδας
του Geoffrey Smith
Η χρόνια αδυναμία της ευρωζώνης κάνει εκ νέου την εμφάνισή της.
Ο λαϊκιστικός συνασπισμός στην Ιταλία βρίσκεται σε πορεία σύγκρουσης με την Ευρωπαϊκή Ένωση, καθώς ο de facto ηγέτης του, Matteo Salvini, σκοπεύει να εκμεταλλευθεί τη νίκη του στις εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ανατρέποντας τους κανόνες σχετικά με τις δαπάνες που υιοθέτησε η ευρωζώνη μετά από την κρίση χρέους πριν από 10 χρόνια.
Ο Salvini ζήτησε επίσης να δοθεί μια νέα ριζοσπαστική εντολή προς την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα που θα την αναγκάσει να εγγυηθεί το δημόσιο χρέος της Ιταλίας.
Η εξέλιξη αυτή είναι σημαντική, διότι συνιστά μια ευθεία, επιθετική αμφισβήτηση της εξουσίας της ΕΕ, όπως η ψήφος υπέρ του Brexit στο Ηνωμένο Βασίλειο ή οι κινήσεις της Πολωνίας ή της Ουγγαρίας για τον περιορισμό της ανεξαρτησίας της δικαστικής εξουσίας. Εντούτοις, σε αντίθεση με τις άλλες πράξεις ανυπακοής, αυτή προέρχεται από ένα από τα ιδρυτικά της μέλη, το οποίο- σε αντίθεση με το Ηνωμένο Βασίλειο ή την Ουγγαρία- αντιλαμβανόταν πάντα τον εαυτό του ως μέρος ενός αδιαίρετου πυρήνα της σύγχρονης Ευρώπης.
Στην ουσία, ο Salvini θέτει την Ιταλία σε τροχιά επανάληψης της κρίσης του ελληνικού χρέους, υποστηρίζοντας το δικαίωμα της Ιταλίας να δαπανά ελεύθερα, παρόλο που- όπως κάθε μέλος της ευρωζώνης- δεν έχει το δικαίωμα να εκτυπώνει χρήματα για να πληρώσει τα χρέη της. Το υψηλό και αυξανόμενο επίπεδο χρέους της Ιταλίας καθιστά τη χώρα εξαιρετικά ευάλωτη σε μια άνοδο των επιτοκίων ή μια απώλεια πρόσβασης στις κεφαλαιαγορές. Αυτό σημαίνει ότι η Ιταλία αναδεικνύεται σε πιθανό υποψήφιο για μελλοντική χρεοκοπία, όπως ήταν κάποτε η Ελλάδα.
Μόνο που αυτή τη φορά το δυνητικό τίμημα είναι υψηλότερο σε σχέση με την ελληνική κρίση χρέους.
Με πληθυσμό άνω των 60 εκατομμυρίων ατόμων, η Ιταλία αντιπροσωπεύει το 18% του πληθυσμού της ευρωζώνης και περίπου το 16% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος της.
Το ύψους 2,3 τρισεκατομμυρίων ευρώ χρέος της είναι το τρίτο μεγαλύτερο στον κόσμο μετά το χρέος των ΗΠΑ και της Ιαπωνίας- 10 φορές μεγαλύτερο από εκείνο της Ελλάδας. Ακόμη και ως ποσοστό του ΑΕΠ, το χρέος της Ιταλίας είναι τώρα υψηλότερο- πάνω από 132%- από εκείνο της Ελλάδας πριν ξεσπάσει η κρίση χρέους της. Και παρόλο που μόνο το ένα τέταρτο του ιταλικού χρέους βρίσκεται σε ξένα χέρια, σύμφωνα με στοιχεία της Τράπεζας της Ιταλίας, η ιταλική οικονομία συνδέεται σε μεγάλο βαθμό με την υπόλοιπη Ευρώπη, και ειδικά με την οικονομία της Γαλλίας.
Μια ιταλική έξοδος από την ευρωζώνη θα ξεκινήσει, κατά πάσα πιθανότητα, με την ΕΚΤ να αρνείται να δεχθεί τα ιταλικά ομόλογα ως εγγύηση για τον δανεισμό ευρώ. Μια τέτοια εξέλιξη θα αναγκάσει το ιταλικό κράτος να εκδώσει ένα νέο νόμισμα που θα επιτρέπει την είσπραξη των φόρων και την πληρωμή των μισθών και των συντάξεων του δημόσιου τομέα. Εάν συμβεί αυτό, η αποχώρηση της Ιταλίας από το νομισματικό μπλοκ θα προκαλέσει πολύ μεγαλύτερη αναταραχή σε όλο τον κόσμο σε σύγκριση με μια αποχώρηση της Ελλάδας.
Οι ευρωπαϊκές αρχές δεν έχασαν χρόνο και έσπευσαν να απαντήσουν. Ο επικεφαλής της κεντρικής τράπεζας της Φινλανδίας, Olli Rehn, πρώην ευρωπαίος Επίτροπος που θέλει να διαδεχθεί τον Mario Draghi στην προεδρία της ΕΚΤ αργότερα φέτος, δήλωσε ότι το σχέδιο του Salvini για εγγυήσεις χρέους «απαγορεύεται» επί της αρχής (δίχως, περιέργως, να αναφερθεί στην ακόμη σαφέστερη απαγόρευση τέτοιων πολιτικών που προκύπτει από τη συνθήκη της ΕΕ).
Δημοσιεύματα αναφέρουν ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έστειλε στη Ρώμη επιστολή με την οποία ξεκινά επισήμως μια διαδικασία (γνωστή ως «Διαδικασία Υπερβολικού Ελλείμματος») που θα μπορούσε θεωρητικά να οδηγήσει στην επιβολή προστίμου ύψους 4 δισεκατομμυρίων δολαρίων στην Ιταλία.
Αυτό είναι μάλλον απίθανο να ανησυχήσει τον Salvini, ο οποίος έλαβε νέα ώθηση αφότου το ποσοστό του κόμματός του στις ευρωεκλογές διπλασιάστηκε από το 17% που έλαβε στις εθνικές εκλογές πέρυσι. Ο Salvini πέρασε την περασμένη εβδομάδα γράφοντας στο Facebook για το πώς σκοπεύει να αλλάξει τους «παλιούς και απαρχαιωμένους κανόνες» που υπαγορεύουν οι Βρυξέλλες, και να τονώσει μια οικονομία που αναμένεται να αυξηθεί μόνο κατά 0,2% φέτος και όπου πάνω από ένα στα δέκα άτομα εξακολουθούν να είναι άνεργα. «Θέλω μια Ιταλία που αναπτύσσεται», δήλωσε στην εθνική τηλεόραση τη Δευτέρα. «Και εδώ και 10 χρόνια, παράλογοι ευρωπαϊκοί κανόνες έχουν οδηγήσει στην άνοδο του χρέους και της ανεργίας».
Ο Salvini ποντάρει στο γεγονός ότι η προοπτική της αποχώρησης της Ιταλίας από τη νομισματική ένωση- η οποία θα προκαλούσε τη μεγαλύτερη πτώχευση στην ιστορία δεδομένου ότι οι ιταλικές τράπεζες δεν θα μπορούσαν πλέον να αναχρηματοδοτούν χρέη εκατοντάδων δισεκατομμυρίων ευρώ προς την ΕΚΤ- αρκεί για να τρομάξει τον πυρήνα της Ευρώπης και να τον εξαναγκάσει σε παραχωρήσεις.
Δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι η αγορά ομολόγων αντανακλά την εύθραυστη κατάσταση της ιταλικής οικονομίας. Το premium που οι επενδυτές απαιτούν για να επιλέξουν το ιταλικό 10ετές ομόλογο και όχι το ασφαλέστερο γερμανικό ομόλογο έχει αυξηθεί στις 2,80 ποσοστιαίες μονάδες – περισσότερο από το διπλάσιο απ’ ό,τι ήταν πριν από την άνοδο του Salvini στην εξουσία πέρυσι.
