Η κρίση στον Κόλπο του Ομάν απειλεί με εκτόξευση των τιμών του πετρελαίου – Το Ιράν δείχνουν οι ΗΠΑ ως υπεύθυνο, διαψεύδει η Τεχεράνη

Οι επιθέσεις την Πέμπτη εναντίον δύο δεξαμενόπλοιων στον Κόλπο του Ομάν προκάλεσαν άλμα στις τιμές του πετρελαίου κι εγείρουν νέες ανησυχίες για την ασφάλεια των πλοίων που διαπλέουν το Στενό του Χορμούζ, έναν μήνα αφότου άλλα τέσσερα δεξαμενόπλοια χτυπήθηκαν από νάρκες στην ίδια περιοχή.

Δύο δεξαμενόπλοια, ένα νορβηγικό, ένα ιαπωνικό, έγιναν στόχος χθες Πέμπτη επιθέσεων οι δράστες των οποίων δεν είναι σαφές ποιοι ήταν στη θάλασσα του Ομάν, έναν μήνα μετά τη δολιοφθορά σε τέσσερα πλοία, ανάμεσά τους τρία δεξαμενόπλοια, στα ανοικτά των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων.

Οι ΗΠΑ κατηγόρησαν ενώπιον του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ το Ιράν ότι είναι υπεύθυνο για τις επιθέσεις εναντίον δύο δεξαμενόπλοιων που μετέφεραν πετρέλαιο στον Κόλπο, με την Τεχεράνη να αντιδρά αυτοστιγμεί καταγγέλλοντας τους «εμπρηστικούς ισχυρισμούς» και την «αντιιρανική εκστρατεία» της Ουάσινγκτον.

Όλα τα στοιχεία δείχνουν το Ιράν, δήλωσε ο Aμερικανός πρεσβευτής στα Ηνωμένα Έθνη Τζόναθαν Κόεν απευθυνόμενος στους δεκατέσσερις ομολόγους του στο ΣΑ κατά τη διάρκεια έκτακτης συνεδρίασης του κορυφαίου οργάνου του ΟΗΕ, που συγκλήθηκε κατόπιν αιτήματος των ΗΠΑ. Ο διπλωμάτης επισήμανε κυρίως πόσο «προηγμένες» ήταν οι βόμβες που χρησιμοποιήθηκαν και αναφέρθηκε στον τύπο τους, ανέφεραν διπλωμάτες.

Το πλήρωμα του ενός από τα δύο δεξαμενόπλοια που δέχτηκαν επίθεση χθες στον Κόλπο του Ομάν το εγκατέλειψε όταν εντόπισε έναν μηχανισμό, που δεν είχε εκραγεί, προσκολημμένο στα πλευρά του, έγινε γνωστό από έναν Αμερικανό αξιωματούχο. Σύμφωνα με την πηγή αυτή, που μίλησε στο πρακτορείο Reuters ζητώντας να μην κατονομαστεί, ο μηχανισμός πιστεύεται ότι ήταν μια μαγνητική νάρκη. Λίγο νωρίτερα, άλλη πηγή που έχει γνώση της υπόθεσης, είπε ότι δεν χρησιμοποιήθηκαν τορπίλλες στη σημερινή επίθεση.

«Το Ιράν απορρίπτει κατηγορηματικά τις αβάσιμες κατηγορίες των ΗΠΑ και τις καταδικάζει με τον πλέον σθεναρό τρόπο», απάντησε η ιρανική διπλωματική αποστολή στα Ηνωμένα Έθνη με ανακοίνωση που δημοσιοποίησε, προσάπτοντας «πολεμοκάπηλη» ρητορεία στην αμερικανική κυβέρνηση.

Νωρίτερα, ο Aμερικανός υπουργός Εξωτερικών Μάικ Πομπέο είχε τονίσει ότι «η κυβέρνηση των ΗΠΑ εκτιμά πως η Ισλαμική Δημοκρατία του Ιράν είναι υπεύθυνη για τις σημερινές [σ.σ. χθεσινές] επιθέσεις στη θάλασσα του Ομάν».

Ο υπουργός Εξωτερικών του Ιράν Μοχαμάντ Τζαβάντ Ζαρίφ υποστήριξε σήμερα ότι οι κατηγορίες των ΗΠΑ εναντίον της χώρας του όσον αφορά τις επιθέσεις στον Κόλπο του Ομάν εναντίον δύο δεξαμενόπλοιων εντάσσονται στη «διπλωματία της δολιοφθοράς» που ασκείται από αυτήν που αποκάλεσε «Ομάδα Β», η οποία κατ’ αυτόν συμπεριλαμβάνει τον Τζον Μπόλτον, τον σύμβουλο εθνικής ασφαλείας της αμερικανικής προεδρίας.

«Το γεγονός ότι αμέσως οι ΗΠΑ έσπευσαν να διατυπώσουν κατηγορίες εναντίον του Ιράν – χωρίς ούτε ίχνος πραγματικής ή περιστασιακής απόδειξης- κάνει επαρκώς σαφές ότι η Ομάδα Β προχωρά στο Σχέδιο Β: τη διπλωματία της δολιοφθοράς, στην οποία συμμετέχει ο Σίνζο Άμπε, και τη συγκάλυψη της οικονομικής τρομοκρατίας [των ΗΠΑ] σε βάρος του Ιράν», ανέφερε ο Ζαρίφ σε ανάρτηση στη ροή του στον ιστότοπο κοινωνικής δικτύωσης Twitter. Ο Ζαρίφ έχει υποστηρίξει επανειλημμένα ότι ο Μπόλτον, που χαρακτηρίζεται εδώ και χρόνια γεράκι έναντι του Ιράν, ο Iσραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου και ο πρίγκιπας διάδοχος Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν επιδιώκουν να σύρουν την κυβέρνηση του Ντόναλντ Τραμπ σε μια ένοπλη σύρραξη με την Ισλαμική Δημοκρατία.

Το Στενό του Χορμούζ, δίαυλος ζωτικής σημασίας για τη ναυτιλία που συνδέει τους πετρελαιοπαραγωγούς της Μέσης Ανατολής με τις αγορές στην Ασία, την Ευρώπη, τη Βόρεια Αμερική κι όχι μόνο, βρίσκεται στο επίκεντρο των εντάσεων της περιοχής για δεκαετίες.

Οι επιθέσεις στα δεξαμενόπλοια “Kokuka Corageous” της ναυτιλιακής εταιρείας του Αμβούργου Schulte Group και στο “Front Altair” του νορβηγικού φορέα Frontline δεν στοίχισαν καμία ανθρώπινη ζωή, αλλά προκάλεσαν αναταραχή που θα μπορούσε να πλήξει το διεθνές εμπόριο πετρελαίου.

«Πριν από λίγο καιρό, η τιμή του πετρελαίου εκτοξεύτηκε μόνο και μόνο επειδή περίπου ένα εκατομμύριο βαρέλια την ημέρα δεν προσφερόταν στην αγορά εξαιτίας του εμφυλίου πολέμου στη Λιβύη. Μέσω του Στενού του Χορμούζ μεταφέρονται καθημερινά πάνω από 15 φορές μεγαλύτερες ποσότητες» εξήγησε ο Εουτζέν Βάινμπεργκ, επικεφαλής αναλυτής της Commerzbank.

Τα τελευταία χρόνια, εκπρόσωποι του Ιράν έχουν απειλήσει επανειλημμένα να σφραγίσουν τη θαλάσσια διαδρομή.

Η Lloyd’s του Λονδίνου χαρακτήρισε τον Περσικό Κόλπο και τμήματα του Κόλπου του Ομάν περιοχές υψηλού κινδύνου μετά τις επιθέσεις στα μέσα Μαΐου.

Ο Βάινμπεργκ αναμένει ότι ο αριθμός των μεταφορών μέσω των Στενών θα μειωθεί. Αυτό θα σήμαινε λιγότερη προσφορά, υψηλότερες τιμές.

Ενισχύουν τη στρατιωτική τους παρουσία οι ΗΠΑ στην περιοχή

Οι ΗΠΑ δεν επιδιώκουν να εμπλακούν σε νέα ένοπλη σύρραξη στη Μέση Ανατολή, αλλά θα υπερασπίσουν τα συμφέροντά τους, συμπεριλαμβανομένης της ελευθερίας της ναυσιπλοΐας, διεμήνυσαν οι αμερικανικές ένοπλες δυνάμεις, ενώ ταυτόχρονα γνωστοποίησαν ότι διατάχθηκε αντιτορπιλικό να πλεύσει προς το σημείο όπου φέρεται να διαπράχθηκε επίθεση εναντίον δύο δεξαμενόπλοιων στον Κόλπο του Ομάν.

Το μεικτό διοικητήριο που είναι αρμόδιο για την περιοχή της Μέσης Ανατολής (USCENTCOM) ανέφερε σε ανακοίνωσή του ότι το αντιτορπιλικό USS Mason ήδη πλέει προς το σημείο όπου φέρονται να διαπράχθηκαν οι επιθέσεις στον Κόλπο του Ομάν. Ήδη, το αντιτορπιλικό USS Bainbridge βρίσκεται σε στενή επαφή με το δεξαμενόπλοιο M/V Kokuka Courageous, που έχει υποστεί ζημιά, και δεν πρόκειται να ανεχθεί καμία απόπειρα επέμβασης, προστίθεται στην ανακοίνωση.

Ποιο είναι το Στενό του Χορμούζ 

Ο θαλάσσιος δίαυλος χωρίζει το Ιράν και το Ομάν, συνδέοντας τον Κόλπο με τον Κόλπο του Ομάν και την Αραβική Θάλασσα. Το στενότερο σημείο στο Στενό έχει πλάτος 33 χιλιομέτρων, αλλά η δίοδος ναυσιπλοΐας έχει πλάτος μόλις τρία χιλιόμετρα προς κάθε κατεύθυνση.

Η αμερικανική Υπηρεσία Ενεργειακής Πληροφόρησης εκτιμά ότι 18,5 εκατ. βαρέλια την ημέρα του πετρελαίου που μεταφέρεται διά θαλάσσης πέρασαν από τη δίοδο αυτή το 2016. Αυτό είναι περίπου το 30% του αργού και άλλων προϊόντων πετρελαίου σε υγρή μορφή που μεταφέρθηκαν διά θαλάσσης το 2016. Περίπου 17,2 εκατ. βαρέλια την ημέρα, αργό και συμπυκνώματα εκτιμάται ότι μεταφέρθηκαν μέσω του Στενού το 2017 και περίπου 17,4 εκατ. βαρέλια την ημέρα το πρώτο εξάμηνο του 2018, σύμφωνα με την εταιρία αναλύσεων του πετρελαϊκού κλάδου Vortexa.

Με την παγκόσμια κατανάλωση πετρελαίου να είναι περίπου 100 εκατ. βαρέλια την ημέρα, αυτό σημαίνει ότι περίπου το ένα πέμπτο περνά μέσω των Στενών.

Η μεγαλύτερη ποσότητα αργού που εξάγεται από τη Σαουδική Αραβία, το Ιράν, τα ΗΑΕ, το Κουβέιτ και το Ιράκ – όλα κράτη-μέλη του Οργανισμού Πετρελαιοεξαγωγικών Κρατών – μεταφέρεται μέσω του θαλάσσιου αυτού διαύλου. Χρησιμοποιείται για σχεδόν όλο το υγροποιημένο φυσικό αέριο (ΥΦΑ) που παράγεται από τον μεγαλύτερο εξαγωγέα ΥΦΑ του κόσμου, το Κατάρ.

Κατά τη διάρκεια του πολέμου Ιράν-Ιράν το 1980-1988, οι δύο πλευρές προσπάθησαν να διακόψουν η μία τις εξαγωγές πετρελαίου της άλλης, σε μια διαμάχη που έμεινε γνωστή ως «ο πόλεμος των δεξαμενόπλοιων».

Ο αμερικανικός 5ος Στόλος, που εδρεύει στο Μπαχρέιν, είναι επιφορτισμένος με την προστασία των εμπορικών πλοίων στην περιοχή.

«Ενώ η παρουσία του αμερικανικού 5ου Στόλου αναμένεται να διασφαλίσει ότι το κρίσιμης σημασίας θαλάσσιο πέρασμα παραμένει ανοικτό, είναι πιθανοί προκλητικοί ελιγμοί των ιρανικών στρατιωτικών δυνάμεων όπως και μια επανέναρξη των πυρηνικών δραστηριοτήτων», έγραψαν σε έκθεσή τους στις 22 Απριλίου αναλυτές της τράπεζας RBC.

Το Ιράν συμφώνησε να περιορίσει το πυρηνικό του πρόγραμμα με αντάλλαγμα τη χαλάρωση των κυρώσεων στο πλαίσιο συμφωνίας του 2015 με τις ΗΠΑ και πέντε άλλες μεγάλες δυνάμεις. Η Ουάσινγκτον αποσύρθηκε από τη συμφωνία το 2018. Οι δυτικές δυνάμεις φοβούνται ότι το Ιράν θέλει να κατασκευάσει πυρηνικά όπλα, κάτι που αρνείται η Τεχεράνη.

«Όλες αυτές οι γεωπολιτικές ιστορίες θα μπορούσαν να αντιπροσωπεύουν ένα σκληρό θερινό σενάριο για τον πρόεδρο (Ντόναλντ) Τραμπ καθώς προσπαθεί να διατηρήσει υπό έλεγχο τις τιμές του πετρελαίου», έγραψαν αναλυτές της RBC.

Την ανησυχία του για τις επιθέσεις σε δύο δεξαμενόπλοια με αθώα διέλευση σε διεθνή ύδατα στον κόλπο του Ομάν εξέφρασε ο πρόεδρος της Διεθνής Ένωσης Δεξαμενοπλοίων INTERTANKO κ. Paolo d’Amico, «Μετά από δύο επιθέσεις εναντίον των δύο σκαφών ανησυχώ πολύ για την ασφάλεια των πληρωμάτων μας που διέρχονται από τα στενά του Hormuz. Έχουμε ανθρώπους κάθε εθνικότητας και σκάφη κάθε σημαίας που διέρχονται καθημερινά αυτή τη κρίσιμη θαλάσσια λωρίδα» πρόσθεσε.

«Πρέπει να θυμόμαστε ότι περίπου το 30% του (διά θαλάσσης μεταφερόμενου) αργού πετρελαίου διέρχεται από τα Στενά. Αν τα νερά καθίστανται επικίνδυνα, η προσφορά σε όλο τον Δυτικό κόσμο μπορεί να τεθεί σε κίνδυνο», τόνισε ο κ.d’Amico.

Υπάρχει εναλλακτική; 

Τα ΗΑΕ και η Σαουδική Αραβία έχουν προσπαθήσει να βρουν άλλες διόδους για να παρακάμψουν τα Στενά, συμπεριλαμβανομένης και της κατασκευής περισσότερων αγωγών πετρελαίου.

Ο υπουργός Ενέργειας της Σαουδικής Αραβίας καταδίκασε τις επιθέσεις σε δύο δεξαμενόπλοια στον Κόλπο του Ομάν, τονίζοντας ότι το Ριάντ θα λάβει όλα τα αναγκαία μέτρα για να προστατεύσει τα λιμάνια του αλλά και χωρικά ύδατά του. Ο Χάλιντ αλ Φάλιχ κάλεσε επίσης τη διεθνή κοινότητα να αναλάβει τις ευθύνες της και να προστατεύσει τις διεθνείς διαδρομές της ναυσιπλοΐας. Σύμφωνα με το επίσημο σαουδαραβικό πρακτορείο SPA, ο υπουργός δεσμεύτηκε ότι η χώρα του θα συνεχίσει να εφοδιάζει τις διεθνείς αγορές με πετρέλαιο μετά τις επιθέσεις αυτές. Όπως είπε ο Φάλιχ, το υπουργείο και η εταιρεία Aramco αύξησαν την ετοιμότητά τους για να ανταποκριθούν.

Τι έχει συμβεί στο παρελθόν

Τον Ιούλιο του 1988, το αμερικανικό πολεμικό πλοίο Vincennes κατέρριψε ιρανικό επιβατικό αεροσκάφος, με αποτέλεσμα να σκοτωθούν και οι 290 επιβαίνοντες. Η Ουάσινγκτον απέδωσε την κατάρριψη στο γεγονός ότι το πλήρωμα θεώρησε ότι το επιβατικό αεροσκάφος ήταν μαχητικό. Η Τεχεράνη είπε ότι επρόκειτο για εσκεμμένη επίθεση. Οι ΗΠΑ ανέφεραν ότι το Vincennes βρισκόταν στην περιοχή για να προστατεύσει τα ουδέτερα σκάφη απέναντι σε επιθέσεις του ιρανικού ναυτικού.

Στις αρχές του 2008, οι ΗΠΑ ανακοίνωσαν ότι ιρανικά σκάφη απείλησαν αμερικανικά πολεμικά, πλησίασαν τρία σκάφη του αμερικανικού πολεμικού ναυτικού στα Στενά.

Τον Ιούνιο του 2008, ο τότε διοικητής των Φρουρών της Επανάστασης, ο Μοχαμέντ Αλί Τζαφάρι, δήλωσε ότι το Ιράν θα επιβάλει ελέγχους στη ναυσιπλοΐα στο Στενό εάν δεχθεί επίθεση.

Τον Ιούλιο του 2010, το ιαπωνικό πετρελαιοφόρο M Star δέχθηκε επίθεση στο Στενό. Την ευθύνη ανέλαβε μια ομάδα μαχητών με την ονομασία Ταξιαρχίες του Αμπντάλα Αζάμ που είχε σχέσεις με την Αλ Κάιντα.

Τον Ιανουάριο του 2012, το Ιράν απείλησε να μπλοκάρει το Στενό σε αντίποινα για τις αμερικανικές και ευρωπαϊκές κυρώσεις που είχαν στόχο τα έσοδα της χώρας από το πετρέλαιο, σε μια προσπάθεια να τερματιστεί το πρόγραμμα πυρηνικής ενέργειας της Τεχεράνης.

Τον Μάιο του 2015, ιρανικά σκάφη εξαπέλυσαν βολές κατά τάνκερ υπό σημαία Σιγκαπούρης. Υποστηρίχθηκε τα πυρά έπληξαν ιρανική πλατφόρμα πετρελαίου, με αποτέλεσμα το πλοίο να εγκαταλείψει την περιοχή.

Τον Ιούλιο του 2018, ο πρόεδρος Χασάν Ροχανί άφησε να εννοηθεί ότι το Ιράν θα μπορούσε να διακόψει τη ροή πετρελαίου μέσω του Στενού σε αντίδραση στην προσπάθεια των ΗΠΑ να μειωθούν στο μηδέν οι εξαγωγές πετρελαίου του Ιράν. Αξιωματικός των Φρουρών της Επανάστασης δήλωσε ότι το Ιράν θα μπλοκάρει όλες τις εξαγωγές μέσω του Στενού εάν διακοπούν οι εξαγωγές του Ιράν.

Με πληροφορίες από ΑΠΕ, Reuters, Der Spiegel