Έρευνα διαΝΕΟσις: Ξένες επενδύσεις και εξωστρέφεια, έτσι σώθηκε η Ιρλανδία –Τι μπορεί να μάθει η Ελλάδα

Με το success story της Ιρλανδίας ασχολείται η νέα έρευνα της διαΝΕΟσις την οποία επιμελήθηκαν ο  Μιχάλης Μητσός και η Οντίν Λιναρδάτου.

Στην αρχή της χρηματοπιστωτικής κρίσης κυκλοφορούσε ένα ανέκδοτο στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες. Τι χωρίζει, λέει, την Ισλανδία από την Ιρλανδία; Ένα γράμμα κι έξι μήνες. Τόσο ήταν το διάστημα που χρειάστηκε για να μεταδοθεί η κρίση από την πρώτη στη δεύτερη. Αλλά ο τότε πρωθυπουργός της Ιρλανδίας Μπράιαν Κόουεν δεν παραδέχθηκε αμέσως ότι η χώρα του χρειαζόταν βοήθεια. Άργησε πέντε μήνες. Κι έτσι τον πρόλαβε ο Γιώργος Παπανδρέου.

Τι θα είχε συμβεί αν η πρώτη χώρα της ευρωζώνης που εντασσόταν σε πρόγραμμα δεν ήταν η Ελλάδα, αλλά η Ιρλανδία; Δεν θα το μάθουμε ποτέ. Στο βιβλίο του «Η αφύπνιση των δαιμόνων», πάντως, ο Ζαν Πιζανί-Φερύ υποστηρίζει ότι πιθανότατα η συνέχεια θα ήταν διαφορετική. Κι αυτό, επειδή η Ιρλανδία ήταν ένας «δυσάρεστος» ένοχος. Οι αμερικανικού τύπου ακρότητες στον τομέα των ακινήτων και στον χρηματοπιστωτικό τομέα κατά τη δεκαετία του 2000 δεν ήταν παρά μια διογκωμένη εικόνα των κακών συνηθειών των ανεπτυγμένων οικονομιών. Ως προς τους ευρωπαϊκούς κανόνες, αντίθετα, η Ιρλανδία ήταν άψογη: το χρέος της μειώθηκε από 54% του ΑΕΠ το 1998 σε 25% το 2007. Η Ελλάδα αντίθετα, για λόγους που όλοι γνωρίζουμε, ήταν ο ιδανικός ένοχος.

Μολονότι λοιπόν η κρίση της είχε διαφορετικά αίτια και χαρακτηριστικά από την ελληνική, η Ιρλανδία έχει μια συμβολική σημασία. Η μελέτη της περίπτωσής της όμως είναι και ουσιαστική, αφού η βασική προϋπόθεση της επιτυχίας, δηλαδή η προσέλκυση Ξένων Άμεσων Επενδύσεων (Foreign Direct Investment, FDI), ισχύει και για τη χώρα μας.

Κατά μέσο όρο, η Ιρλανδία προσελκύει 230 νέες ξένες επενδύσεις κάθε χρόνο, που δημιουργούν 10.000 θέσεις εργασίας. To 2017, οι επενδύσεις αυτές έφτασαν τα 59 δισεκατομμύρια ευρώ (δύο χρόνια νωρίτερα είχαν εκτοξευθεί στα 167 δισεκατομμύρια). Τη χρονιά εκείνη, οι επενδύσεις των αμερικανικών εταιρειών τεχνολογίας στη χώρα ανήλθαν σε 48 δισεκατομμύρια ευρώ, περισσότερα από τις ΞΑΕ στο Ηνωμένο Βασίλειο (45 δισεκατομμύρια) και στην Ολλανδία (29 δισεκατομμύρια). Τα τρία τέταρτα των θέσεων εργασίας που δημιουργούνται χάρις στις επενδύσεις αυτές προορίζονται για εγχώριους εργαζόμενους.

Σήμερα, 1.400 εταιρείες άμεσων ξένων επενδύσεων έχουν την έδρα τους στην Ιρλανδία, απασχολώντας 229.057 εργαζομένους. Για να έχουμε ένα σημείο σύγκρισης, σύμφωνα με στοιχεία του ΣΕΒ οι αξιοσημείωτες ξένες επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα (μεσαίου και μεγάλου μεγέθους) είναι 145.

Αλλά και το ποιες είναι οι πολυεθνικές που επιλέγουν να επενδύσουν στην Ιρλανδία έχει ενδιαφέρον. Εκεί έχουν την έδρα τους 9 από τις 10 μεγαλύτερες φαρμακευτικές εταιρείες του κόσμου, 9 από τις 10 μεγαλύτερες εταιρείες πληροφορικής στον κόσμο, 13 από τις 15 μεγαλύτερες εταιρείες ιατρικής τεχνολογίας και το 60% των μεγαλύτερων εταιρειών παροχής χρηματοοικονομικών υπηρεσιών.

Πώς κατάφερε η Ιρλανδία να πηγαίνει όλο και καλύτερα σε αυτόν τον τομέα; Οι απαντήσεις είναι πολλές: η σταθερή και χαμηλή φορολογία των επιχειρήσεων (12,5%), η νεαρή και μορφωμένη εργατική δύναμη (τo 2017 τέθηκε σε εφαρμογή ένα εθνικό πρόγραμμα για να κατακτήσει η Ιρλανδία την πρώτη θέση στα STEM -Επιστήμη, Τεχνολογία, Μηχανική, Μαθηματικά- μέχρι το 2026), η συμμετοχή στην ευρωζώνη, η λειτουργία της χώρας ως διαμεσολαβητικού κέντρου μεταξύ Ηνωμένων Πολιτειών και Ευρώπης. Από το 2010, οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι ο μεγαλύτερος επενδυτής στην Ιρλανδία (70% επί του συνόλου) και ακολουθούν οι ευρωπαϊκές χώρες (20%). Ο επόμενος στόχος της χώρας είναι η Ασία.

Μεγάλη σημασία έχουν ακόμη η σύνδεση της εκπαίδευσης με τον ιδιωτικό τομέα και η πάταξη της γραφειοκρατίας: το 2011, η Παγκόσμια Τράπεζα κατέταξε την Ιρλανδία πρώτη σε ό,τι αφορά την «ευκολία του επιχειρείν». Δεν πρέπει επίσης να υποτιμάται ο παράγων της εξωστρέφειας και της καλής ψυχολογίας. Από τα δημοψηφίσματα για τους γάμους των ομοφύλων και τις αμβλώσεις μέχρι τον νόμο για την ιθαγένεια, η Ιρλανδία είναι σήμερα μια μεταμορφωμένη χώρα. Γι’ αυτό την ανησυχεί πάντα πολύ η περίπτωση ενός «σκληρού» Brexit, καθώς η τυχόν επαναφορά συνόρων μεταξύ της Ιρλανδικής Δημοκρατίας και της Βόρειας Ιρλανδίας θα έχει μεγάλο οικονομικό κόστος. Η ίδια εξέλιξη, βέβαια, ανοίγει και πάλι θέμα επανένωσης του Βορρά με τον Νότο.

Αποφασιστικό ρόλο στην ανάκαμψη έπαιξαν επίσης ο σταθερά φιλοευρωπαϊκός χαρακτήρας της χώρας και η μαχητικότητα των γυναικών. Οι εξωτερικοί παράγοντες, πάλι, ήταν η ποσοτική χαλάρωση, το φθηνό πετρέλαιο, το ασθενέστερο ευρώ και η ανάκαμψη των βασικών προορισμών των ιρλανδικών εξαγωγών, δηλαδή των ΗΠΑ και της Βρετανίας. Η χώρα έδινε ήδη από τη δεκαετία του 1980 έμφαση στις εξαγωγές, γεγονός που της έδωσε τον τίτλο του «Κελτικού Τίγρη». Η ίδια συνταγή, δηλαδή, που βρίσκεται πίσω και από το «πορτογαλικό θαύμα».

Το άλλο σημαντικό χαρακτηριστικό, όπως είπαμε, ήταν η χαμηλή φορολογία.

Ένας από τους τομείς της ιρλανδικής οικονομίας που δεν συρρικνώθηκε κατά τη διάρκεια της κρίσης ήταν οι άμεσες ξένες επενδύσεις. Κι αυτό οφείλεται –εν μέρει μόνο, όπως θα ανακαλύπταμε αργότερα– στο ότι ο φόρος για τις επιχειρήσεις είναι από τους μικρότερους στην Ε.Ε.: 12,5% για όλες τις επιχειρήσεις, ντόπιες και ξένες. Το γεγονός αυτό, το δεδομένο ότι η Ιρλανδία ανήκει στην Ε.Ε. και η υψηλή ειδίκευση του εργατικού δυναμικού της χώρας τράβηξαν σαν μαγνήτης τις πολυεθνικές εταιρείες που ειδικεύονταν στις νέες τεχνολογίες (Facebook, Twitter, Google, Airbnb, LinkedIn, Medtronic). Μέτρησε βέβαια και η μείωση των μισθών, που σε ορισμένους τομείς έφτασε το 15%.

Οι 1.400 πολυεθνικές εταιρείες που εδρεύουν στην Ιρλανδία είναι διαμοιρασμένες σε όλο το νησί και συνεισφέρουν κατά 70% στις εξαγωγές. Χρησιμοποιούν την Ιρλανδία ως βάση για να εξάγουν τα προϊόντα τους σε όλες τις χώρες της Ε.Ε. Τι ζητούν άραγε ως αντάλλαγμα; Χαλαρότερες εργασιακές σχέσεις, πιο εύκολες απολύσεις; «Μόνο για τον πρώτο χρόνο εργασίας ο νόμος ευνοεί τον εργοδότη», απαντά ο Κόλαμ. «Μετά, οι εργαζόμενοι αποκτούν μεγαλύτερα δικαιώματα που αυξάνονται με τα χρόνια και είναι παρόμοια με αυτά που συναντά κανείς στη Βρετανία. Οι εργατικοί μας νόμοι είναι σχεδόν ίδιοι με αυτούς του Ηνωμένου Βασιλείου. Ξέρετε, αν οι εργαζόμενοι ένιωθαν πως δεν έχουν δίκαιη και σωστή μεταχείριση από τους εργοδότες τους, δεν θα συγκεντρώναμε εδώ τόσο μεγάλο αριθμό ευρωπαίων εργαζομένων με πολλά προσόντα. Η Google έχει εδώ περίπου 5000 υπαλλήλους και το 50% αυτών δεν είναι Ιρλανδοί. Προέρχονται από διάφορες χώρες της Ευρώπης».

 Διαβάστε όλη την έρευνα ΕΔΩ