Η πραγματική σημασία της συμφωνίας Ερντογάν και Πούτιν για την Συρία

Έπειτα από αρκετούς μήνες κατά τους οποίους η Συρία είχε πάψει να βρίσκεται στα φυσικά και ηλεκτρονικά πρωτοσέλιδα, οι εξελίξεις επιταχύνθηκαν τόσο, ώστε έφτασαν να κινούνται με τον ίδιο ρυθμό που τα διαφορετικά στρατεύματα εισέβαλλαν, ή εγκατέλειψαν, την χώρα. Έπειτα από την αιφνίδια απόφαση του Ντόναλντ Τραμπ να αποσύρει άμεσα τους περίπου 2.000 στρατιωτικούς των ΗΠΑ που βρίσκονταν στην ελεγχόμενη από τους Κούρδους βορειοανατολική Συρία, ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν δεν έχασε στιγμή και ανακοίνωσε πως η Άγκυρα θα εισβάλλει στον νότιο γείτονά της για να εγκαθιδρύσει μια «ουδέτερη ζώνη», απομακρύνοντας τους Κούρδους από περιοχές κοντά στα σύνορα.

Η Κούρδοι του YPJ/SDF και της πολιτικής τους πτέρυγας, PYD, αναγκάστηκαν να «πιούν από το πικρό ποτήρι» της εγκατάλειψης των πολιτικών τους φιλοδοξιών και να διαπραγματευτούν με την Συριακή κυβέρνηση και την Ρωσία, δίνοντας πράσινο φως στα στρατεύματα του Μπασάρ Αλ Ασάντ να καταλάβουν τις κουρδικές περιοχές ώστε να παρέχουν προστασία έναντι της τουρκικής επέμβασης, καθώς πλέον, σύμφωνα με δηλώσεις ανώτερων αξιωματούχων, αυτό που προείχε πλέον «ήταν τα σύνορα».

Τα βίντεο που έδειχναν το Συριακό Αραβικό Στρατό να διασταυρώνεται με τον αμερικανικό, καθώς ο τελευταίος εγκατέλειπε αστικά κέντρα με τον πρώτο να παίρνει την θέση του, είναι αντιπροσωπευτικά της ταχύτητας με την οποία «έτρεξαν» οι εξελίξεις.

Οι εικόνες από τις σφαγές και τις λεηλασίες στις οποίες επιδόθηκαν τα τούρκικα στρατεύματα, τα οποία στην συντριπτική τους πλειονότητα δεν αποτελούνται από Τούρκους στρατιώτες αλλά από ένοπλες ομάδες της πρώην «συριακής αντιπολίτευσης» και εξαιρετικά συχνά φονταμενταλιστικές οργανώσεις, έκαναν τον γύρο του κόσμου. Πιέζοντας τις Ηνωμένες Πολιτείες να στείλουν στην Άγκυρα τον Αμερικανό αντιπρόεδρο, Μάικ Πένς, ο οποίος κατάφερε να εξασφαλίσει μια σύντομη εκεχειρία.

epa07827179 Soldiers take part in the first Turkish and US army ground patrol in Northern Syria, in Tal Abyad city, near Akcakale district in Sanliurfa, Turkey, 08 September 2019. Turkey and the US began joint patrols in northern Syria in order to establish a safe zone. EPA/SEDAT SUNA Photo: ΑΠΕ-ΜΠΕ

Όμως, καίρια για την παύση της Τουρκικής εισβολής στάθηκε η συνάντηση μεταξύ του Ρώσου προέδρου Πούτιν και του Τούρκου ομόλογού του. Ύστερα από έξι και πλέον ώρες διαπραγματεύσεων, οι αποφάσεις που ελήφθησαν να είναι πολύ σημαντικές -όπως τις χαρακτήρισαν οι δύο ηγέτες.

Όμως, τι πραγματικά σημαίνει η συμφωνία «κυρίων», και ποιοι οι νικητές και οι ηττημένοι; Η απάντηση σε αυτές τις ερωτήσεις δεν θα βοηθήσει μόνο στην κατανόηση της κατάστασης, αλλά και στο να προσδιοριστεί πια θα είναι η επόμενη φάση της συριακής σύγκρουσης.

Μεγάλη ωφελημένη η Δαμασκός

Η κυβέρνηση του Μπασάρ Αλ Ασάντ, χωρίς αμφιβολία αποτελεί έναν μεγάλο κερδισμένο. Κύριος στόχος της αποτελεί η εδαφική ακεραιότητα της Συρίας και η αποδόμηση οποιαδήποτε πρόκλησης, ένοπλης η πολιτικής, που αμφισβητεί αυτόν τον στόχο. Σύμφωνα με όσα συμφωνήθηκαν, δεν θα υπάρξει συνέχεια της τουρκικής εισβολής, θα σταματήσει η μαζική έξοδος Κούρδων αμάχων, που επιβαρύνει και αποσταθεροποιεί  άλλες περιοχές της χώρας και μαζί με την Ρωσία θα καταλάβει περιοχές που ήλεγχαν η Κούρδοι, δίνοντας τέλος στην de facto αυτονομία της Ροτζάβα.

Ακόμη, παρά τον αρχικό στόχο της Τουρκίας να δημιουργήσει ζώνη ελέγχου μήκους 440 χλμ και βάθους 32 χλμ, αυτός «ψαλιδίστηκε», με την Άγκυρα να ελέγχει μόνο μια περιορισμένη ζώνη μεταξύ των πόλεων Ras Al Ayn και Tal Abyad, και να αποδέχεται την επιστροφή του Συριακού Στρατού στα σύνορα. Επιπρόσθετα, η Άγκυρα αποδέχθηκε την σημαντικότητα της εδαφικής ακεραιότητας της Συρίας και ανάγκη για την επίσπευση της συνταγματικής διαδικασίας.

epa07940311 A handout photo made available by the official Syrian Arab News Agency (SANA) shows Syrian army units deployment in Hasaka countryside, Syria, 22 October 2019. According to SANA, army units continued deployment in Hasaka countryside entering a number of new villages in the surroundings of Tal Tamr town, northwest of Hasaka city. EPA/SANA HANDOUT HANDOUT EDITORIAL USE ONLY/NO SALES

Ουσιαστικά, η μεγάλη επιτυχία της Δαμασκού και των Ρώσων συμμάχων της, αποτελεί το γεγονός ότι κατάφεραν να «καναλιζάρουν» την Τουρκική εισβολή μέσω της Συμφωνίας των Αδάνων. Ουσιαστικά, η συμφωνία Πούτιν-Ερντογάν αποτελεί μια επανεπικαιροποίηση της συγκεκριμένης συμφωνίας. Αυτή υπεγράφη το 1998, μεταξύ Συρίας και Τουρκίας, στην οποία η Άγκυρα αναγνωρίζει την εδαφική ακεραιότητα της Συρίας ενώ της επιτρέπεται να επιχειρεί εναντίον κουρδικών στόχων σε βάθος 5 χλμ μέσα στην Συρία. Με αυτό το σημαντικό διπλωματικό όπλο, Δαμασκός και Ρωσία θα μπορούν στο άμεσο μέλλον να πιέσουν ακόμα αποτελεσματικότερα για τον μόνιμο τερματισμό της τουρκικής παρουσίας στην Συρία. Ήδη, η επόμενη μεγάλη επιχείρηση του Συριακού Αραβικού Στρατού εναντίον της επαρχίας του Ιντλίμπ, στην οποία έχουν βρει καταφύγιο χιλιάδες μέλη ένοπλων ομάδων και απολαμβάνουν μεταξύ άλλων τουρκικής υποστήριξης, αναμένεται πολύ σύντομα. Ενώ οι Κούρδοι, παρέδωσαν μια τεράστια έκταση στην Δαμασκό, χωρίς μια τουφεκιά.

Τουρκία

Τα οφέλη για την Άγκυρα δεν είναι αυστηρώς επιχειρησιακά αλλά και πολιτικά. Κατάφερε να επιφέρει ένα ισχυρό πλήγμα στο αυτόνομο πολιτικό project των Κούρδων, τους έσπρωξε αρκετά δεκάδες χιλιόμετρα νοτιότερα, και εξασφάλισε έστω και προσωρινά την παρουσία της σε ένα σημαντικό κομμάτι της συριακής συνοριογραμμής, είτε μόνη της είτε σε συνεργασία με την Μόσχα, μιας και συμφωνήθηκαν κοινές περιπολίες ρωσικών και τουρκικών δυνάμεων σε βάθος 10 χλμ. Ακόμη, οι τουρκικές ένοπλες δυνάμεις και οι σύμμαχοί τους γλυτώνουν αρκετές ένοπλες συγκρούσεις με τους Κούρδους, καθώς αυτοί πλέον θα εγκαταλείψουν την «ζώνη ασφαλείας» χωρίς αντίσταση. Εν τέλει, ο Τούρκος πρόεδρος μπορεί να παρουσιάσει στην πολιτική βάση του μια νίκη εναντίων τους μισητών Κούρδων, ακόμα και αν η συγκεκριμένη πλαισίωση δεν ανταποκρίνεται απόλυτα στην πραγματικότητα.

Ρωσία

Σχεδόν όλοι οι στόχοι του ρωσικού επιτελείου αλλά και του Κρεμλίνου έχουν επιτευχθεί. Ο πρώτος και κύριος, η αποχώρηση των ΗΠΑ από την Συρία, ολοκληρώθηκε. Παράλληλα, εξασφάλισαν την επιβίωση της κυβέρνησης της Δαμασκού αλλά και την επανανομιμοποίησή της, στο εσωτερικό της χώρας αλλά και διπλωματικά. Η διασφάλιση της εδαφικής ακεραιότητας της Συρίας βρίσκεται ήδη σε γερές νομικές και διπλωματικές ράγες. Η Μόσχα κατάφερε χωρίς την Ουάσιγκτον στο να επιλύσει τον πόλεμο στη Συρία. Επέβαλε την ειρηνευτική διαδικασία της Αστάνα αντί για της Γενεύης, που σπονσόραρε η Δύση, πρόσφερε στι όμορες χώρες να χρησιμοποιούν τα τοπικά τους νομίσματα για το εμπόριο και όχι το δολάριο και διαπραγματεύεται με όρους πραγματισμού με το Ιράν και τη Σαουδική Αραβία, με τον Aσάντ και τον Eρντογάν.

epa05039438 (FILE) A file photo dated 19 May 2001 showing a Russian air force technicians preparing SU-24 combat fighter for air strikes on the huge ice jams on Lena river, east Siberia. A Russian fighter jet was shot down 24 November 2015 over the Turkish-Syrian border, the Defence Ministry in Moscow said, according to Interfax news agency. The Sukhoi Su-24 was reportedly downed by Turkish forces, Turkish state news agency Anadolu reported, citing sources in the presidency. The report said that the jet violated Turkish airspace and ignored warnings. It crashed in the north-western Syrian town of Bayirbucak, Turkish security sources were quoted as saying. EPA/STRINGER RUSSIA OUT, SCANDINAVIA OUT *** Local Caption *** 99457499

Η Μόσχα μεσολάβησε μεταξύ των Κούρδων της Συρίας και της κεντρικής κυβέρνησης στη Δαμασκό, ακόμη και όταν αυτοί ήταν σε συμμαχία με την Ουάσιγκτον για χρόνια. Ακόμα, εξασφάλισε την αναίμακτη κατάληψη τεράστιων πρώην κουρδικών εκτάσεων για την κυβέρνηση, και έχει πλέον εξελιχθεί σε σταθερή διπλωματική αξία για την περιοχή. Με την νέα συμφωνία και τις κοινές περιπολίες αλλά και επιτήρηση των συνόρων με την Τουρκία, θεμελιώνει σε ακόμα πιο γερές βάσεις την παρουσία της στην Μέση Ανατολή.

Κούρδοι

Καθίσταται σαφές πως το πολιτικό σχέδιο των Κούρδων για αυτονομία πληγώθηκε, ίσως θανάσιμα, και δεν αποτελεί υπερβολή πως αποτελούν τους μόνους πραγματικούς χαμένους από αυτή την συμφωνία. Αναγκάζονται να εγκαταλείψουν μια νευραλγική περιοχή μέσω της οποίας επικοινωνούσαν αλλά και εφοδίαζαν με το PKK, ενώ πλέον οι πολιτικές τους βλέψεις βρίσκονται στο «έλεος» της Ρωσίας και του Μπασάρ Αλ Ασάντ. Τουλάχιστον, με την Τουρκική εισβολή να έχει σταματήσει, οι Κούρδοι δεν θα αναγκαστούν να εγκαταλείψουν εδάφη της βόρειας Συρίας. Σκοτεινό σημείο αποτελεί το τι πρόβλεψη υπάρχει για τα στρατεύματα των YPJ/SDF, καθώς δεν είναι σαφές αν αυτά θα κληθούν να μεταβούν νοτιότερα, να ενταχθούν στις δυνάμεις της Δαμασκού (ερώτημα αποτελεί επίσης το επίπεδο ένταξης τους στην αλυσίδα ελέγχου του Συριακού στρατού σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο) η απλά να παραδώσουν τον οπλισμό τους.

Παρά τις διεθνείς κατηγορίες και την σφοδρή κριτική προς την πολιτική ηγεσία των Κούρδων, σχετικά με το αν θα έπρεπε να έχουν προβεί νωρίτερα σε μια συμφωνία με τη Δαμασκό προκειμένου η εισβολή της Άγκυρας να είε αποφευχθεί, αυτό που δεν λαμβάνεται υπ’ όψη είναι πως το PYD/YPJ δεν είχε ιδιαίτερο περιθώριο αυτονομίας στο συγκεκριμένο θέμα. Οι μέχρι πρότινος στενοί τους σύμμαχοι, η ΗΠΑ, αντιστέκονταν σθεναρά σε ουσιαστικές συνομολίες με την συριακή κυβέρνηση. Και όταν στην περιοχή σου βρίσκονται 2.000 αμερικανικά στρατεύματα, οι γραμμές ανεφοδιασμού τους και εξαρτάσαι στενά σε επιχειρησιακό επίπεδο από αυτούς, μια θεωρητική παροχή εγγυήσεων από την Δαμασκό και την Ρωσία μοιάζει ιδιαίτερα μακρυνή, μιας και θα πρέπει να λάβουν την θέση τους. Κάτι που κανείς δεν περίμενε να γίνει με τέτοια ταχύτητα, έπειτα από την ανακοίνωση αποχώρησης του Ντόναλντ Τραμπ. Σύμφωνα με ρεπορτάζ, οι αμερικανοί στρατιώτες έφυγαν τόσο γρήγορα ώστε τα αναψυκτικά στα ψυγεία των βάσεων ήταν ακόμα… κρύα.