Optometris: Επιλύει προβλήµατα οράσης µε χρήση υψηλής τεχνολογίας
Η συντριπτική πλειονότητα των ανθρώπων (60%) περνά περισσότερες από έξι ώρες µπροστά από µια οθόνη υπολογιστή, το κινητό ή το tablet, θέτοντας σε κίνδυνο την όρασή τους, καθώς οι οθόνες των συγκεκριµένων συσκευών φωτίζονται από λαµπτήρες LED, που εκπέµπουν υψηλής ενέργειας ορατό φως (HEV), γνωστό ως µπλε ακτινοβολία. Έρευνες, µάλιστα, δείχνουν ότι µέχρι το 2050 ο µισός πληθυσµός της Γης θα έχει µυωπία. Σήµερα δε οι µύωπες ανέρχονται σε δύο δισεκατοµµύρια − αριθµός που εκτιµάται ότι τις επόµενες τρεις δεκαετίες θα αγγίξει τα 4,8 δισεκατοµµύρια!
Πρόσφατη έρευνα του Πανεπιστηµίου Harvard απέδειξε πως η µπλε ακτινοβολία αποτελεί µία από τις σηµαντικότερες αιτίες εκδήλωσης της εκφύλισης της ωχράς κηλίδας, καθώς το µάτι µας έχει περιορισµένη φυσική ικανότητα προστασίας σε τόσο κοντά µήκη κύµατος φωτός. Κούραση, ερεθισµός και πόνος στα µάτια, δακρύρροια, ξηροφθαλµία, αλλά και θολή όραση στις µακρινές αποστάσεις, αδυναµία εστίασης και φωτοευαισθησία είναι µερικά από τα συµπτώµατα της έκθεσής µας στις οθόνες. Ωστόσο, όπως αναφέρει στο Fortune η Τατιάνα Σκούταρη, οπτοµέτρης, ειδικευµένη στη χαµηλή όραση, εισηγήτρια και εξετάστρια στην Ευρωπαϊκή Ένωση για το Ευρωπαϊκό Δίπλωµα Οπτοµετρίας, καθώς και επίκουρη καθηγήτρια του Πανεπιστηµίου της Μαδρίτης, το 95% των ασθενών µε εκφύλιση ωχράς κηλίδας µπορεί µε τη χρήση ειδικών γυαλιών να βελτιώσει αισθητά την όρασή του και να εκτελέσει καθηµερινές δραστηριότητες µε ευκολία.
Τα γυαλιά ηλεκτρονικού υπολογιστή, όπως λέγονται, δεσµεύουν την µπλε ακτινοβολία από 30% ως 97%, ανάλογα µε την κατασκευάστρια εταιρεία. Μπορούν να έχουν ενσωµατωµένη τη διαθλαστική διόρθωση (µυωπία, αστιγµατισµό, πρεσβυωπία, υπερµετρωπία) όταν χρειάζεται ή να φορεθούν σε συνδυασµό µε φακούς επαφής. Παράλληλα, αυξάνουν το contrast και την ευκρίνεια, και µειώνουν τις ανακλάσεις.
«Τα γυαλιά παρέχουν υψηλή προστασία όταν απορροφούν πάνω από το 90% της τοξικής για τα µάτια µπλε ακτινοβολίας. Στην οµάδα υψηλού κινδύνου ανήκουν τα παιδιά, καθώς τα µάτια τους επιτρέπουν τη διέλευση µεγαλύτερου ποσοστού µπλε ακτινοβολίας από ό,τι των ενηλίκων, όπως και όσοι έχουν εκφύλιση ωχράς κηλίδας ή οικογενειακό ιστορικό εκφύλισης ωχράς κηλίδας, αλλά και εκείνοι που έχουν χειρουργηθεί από καταρράκτη» λέει. Η ίδια συγκαταλέγεται ανάµεσα στις ελάχιστες οπτοµέτρες του κόσµου µε πανεπιστηµιακή εξειδίκευση στον τοµέα της χαµηλής όρασης. Όχι µόνον εξετάζει, αλλά και εκπαιδεύει καθηµερινά ανθρώπους να διαχειρίζονται και να χρησιµοποιούν στο µέγιστο την εναποµείνασα όρασή τους. Αναφέρει πως ένας πολύ απλός τρόπος για να ελέγξουµε την όρασή µας µόνοι µας είναι να δούµε πώς βλέπουµε µε κάθε µάτι χωριστά φορώντας (για όσους φορούν) τα γυαλιά για µακρινή όραση. «Στοχεύουµε» κάποιο αντικείµενο και συγκρίνουµε την εικόνα. Αν η οπτική εικόνα διαφέρει αισθητά σε κάποιο από τα δύο µάτια, αν είναι δυσδιάκριτη, θολή, παραµορφωµένη ή αν υπάρχουν σκούρες κηλίδες ή σκοτεινές κουρτίνες στο πεδίο όρασης, τότε χρειάζεται να γίνει αµέσως διερεύνηση του συµπτώµατος. Αν πάλι βλέπουµε διπλά ή αν οι ευθείες γραµµές παραµορφώνονται, όπως και αν έχουµε µικρότερο ορίζοντα και εύρος εικόνας στα πλάγια σε ένα ή και στα δύο µάτια σε σύγκριση µε το παρελθόν, είναι απαραίτητο να εξεταστεί το πρόβληµα το συντοµότερο δυνατόν γιατί η όρασή µας µπορεί να κινδυνεύει.
Τα συνηθέστερα περιστατικά
Θολή και χαµηλή όραση µε τα συµβατικά γυαλιά είναι τα συνηθέστερα περιστατικά. Δυστυχώς, η περιορισµένη αυτή όραση δεν επιδέχεται χειρουργική επέµβαση, ούτε θεραπεύεται µε φαρµακευτική αγωγή. Ένα άτοµο µε µειωµένη όραση έχει οπτική οξύτητα µικρότερη από 3/10 ή οπτικό πεδίο µικρότερο από 20 µοίρες, όταν η φυσιολογική όραση είναι 10/10 και το οπτικό πεδίο 165 µοίρες οριζόντια, αντίστοιχα.
«Η κυριότερη αιτία έκπτωσης της όρασης είναι η εκφύλιση της ωχράς κηλίδας, µια νόσος του αµφιβληστροειδούς χιτώνα που καταστρέφει την κεντρική όραση, η οποία είναι απαραίτητη για να βλέπει κάποιος καθαρά λεπτοµέρειες και χρώµατα» εξηγεί η Τατιάνα Σκούταρη, προσθέτοντας πως στην Ελλάδα υπάρχουν πολλοί άνθρωποι µε κληρονοµικές νόσους όπως η νόσος Stargardt’s, η δυστροφία κωνίων και η µελαχρωστική αµφιβληστροειδοπάθεια. Μάλιστα, τα τελευταία χρόνια παρατηρείται αύξηση των περιστατικών µε διαβητική αµφιβληστροειδοπάθεια, που παρουσιάζεται σε άτοµα που πάσχουν από διαβήτη.
Η Tατιάνα Σκούταρη δηλώνει πως όσοι επισκέπτονται την Optometris καταφέρνουν να αλλάξουν τη ζωή τους. Το άρτια καταρτισµένο επιστηµονικό προσωπικό διερευνά και επιλύει τα προβλήµατα της λειτουργίας της όρασης, συνταγογραφεί, επιλέγει τα κατάλληλα για κάθε περίπτωση οπτικά βοηθήµατα και έχει την ευθύνη για το αποτέλεσµα. Αξίζει να σηµειωθεί πως από τον Οκτώβριο του 2018 έχουν ενταχθεί στα βοηθήµατα χαµηλής όρασης τα «έξυπνα γυαλιά» και η τεχνολογία επαυξηµένης πραγµατικότητας! Τα γυαλιά Retiplus, όπως ονοµάζονται, αποτελούν κορυφαία λύση για τους ανθρώπους µε περιορισµένο οπτικό πεδίο, καταπώς συµβαίνει στους ασθενείς µε γλαύκωµα και µελαχρωστική αµφιβληστροειδοπάθεια.
Μπορεί ένα ζευγάρι γυαλιά να κάνει θαύµατα, όταν, µάλιστα, φέρει την υπογραφή της NASA; Η Tατιάνα Σκούταρη απαντά πως ένα από τα σηµαντικότερα βοηθήµατα χαµηλής όρασης, τα γυαλιά µικροσκόπια της εταιρείας DesignsforVision Inc., επίσηµου προµηθευτή των οπτικών µέσων της NASA, έχουν επιτρέψει σε χιλιάδες ανθρώπους µε εκφύλιση της ωχράς κηλίδας να διαβάζουν µε ευκολία και µε ταχύτητα φυσιολογική ακόµα και τα πιο µικρά γράµµατα.
Τα ειδικά αυτά γυαλιά, τα οποία κατασκευάζονται στην Αµερική, έχουν την ιδιότητα να διαχέουν την εικόνα σε όλο τον αµφιβληστροειδή χιτώνα, και όχι µόνον στην κεντρική περιοχή της ωχράς, όπως συµβαίνει µε τα συµβατικά γυαλιά και τα υπόλοιπα βοηθήµατα χαµηλής όρασης. Ο ασθενής εκπαιδεύεται να βλέπει από την περιοχή του αµφιβληστροειδούς, η οποία είναι υγιής και δεν παρουσιάζει κενά και παραµορφώσεις, σε αντίθεση µε την ωχρά, η οποία έχει εκτεταµένες αλλοιώσεις και θολές περιοχές (σκοτώµατα) σε όλο της το εύρος. «Με τη συστηµατική και καθηµερινή χρήση των γυαλιών αυτών, η όραση του ασθενούς αρχικά σταθεροποιείται και σταδιακά βελτιώνεται» επισηµαίνει.
Όραση και AR
H τεχνολογία επαυξηµένης πραγµατικότητας (augmented reality) δεν περιορίζεται µόνο στην ψυχαγωγία, αλλά έχει εφαρµογή και στην εκπαίδευση, την αρχιτεκτονική και σε άλλους τοµείς. Στο πεδίο της όρασης −αργά, αλλά σταθερά− κάνουν την εµφάνισή τους συστήµατα επαυξηµένης πραγµατικότητας, τα οποία διευρύνουν την περιφερειακή όραση ασθενών µε γλαύκωµα, µελαγχρωστική αµφιβληστροειδοπάθεια ή άλλες παθήσεις που προκαλούν απώλεια του οπτικού πεδίου. Φορώντας το Retiplus, που εφαρµόζεται αποκλειστικά από περίπου 15 πιστοποιηµένους οπτοµέτρες παγκοσµίως, ο χρήστης αµέσως αποκτά διευρυµένη εικόνα του χώρου, µπορεί να εντοπίσει τυχόν εµπόδια και να κινηθεί µε άνεση και ασφάλεια. Παράλληλα, µε ένα τηλεχειριστήριο έχει τη δυνατότητα να αυξήσει τη φωτεινότητα όταν κινείται σε χώρους µε χαµηλό φωτισµό ή να εστιάσει σε ένα αντικείµενο, να κάνει ζουµ δηλαδή, για να το φέρει πιο κοντά. Στις κλινικές δοκιµές που έγιναν στην Ισπανία φάνηκε ότι οι ασθενείς όχι µόνο εµφανίζουν αύξηση του εύρους του οπτικού πεδίου τους, αλλά επιπλέον ο εγκέφαλός τους «εκπαιδεύεται» ώστε να βλέπει µια περισσότερο διευρυµένη εικόνα χωρίς το βοήθηµα.
Σύµφωνα µε στοιχεία του Παγκόσµιου Οργανισµού Υγείας, το 80% των νόσων που οδηγούν σε τύφλωση µπορούν να προληφθούν. Η έρευνα στον τοµέα της όρασης προχωρά σταθερά και µας δίνει λύσεις, όπως αυτή των γυαλιών επαυξηµένης πραγµατικότητας, αλλά και φακούς επαφής που τυπώνονται για το κάθε µάτι, προσφέροντας εξατοµικευµένη αντιµετώπιση και άνεση. Εντυπωσιακά αποτελέσµατα αναµένονται από ερευνητικά προγράµµατα που βρίσκονται σε εξέλιξη και προσπαθούν να δηµιουργήσουν τεχνητά µοσχεύµατα κερατοειδούς χιτώνα από δωρητές, τα οποία θα «τυπώνονται» από τρισδιάστατο εκτυπωτή (µια δωρέα θα µπορεί να δηµιουργήσει περί τα 50 τεχνητά εκτυπωµένα µοσχεύµατα). Στο µέλλον αναµένεται να υπάρξουν ακόµα και βιονικά µάτια − πεδίο στο οποίο και υπάρχουν πολλά ερευνητικά προγράµµατα. Προς το παρόν, δεν έχει βρεθεί κάποια θεραπεία για νόσους όπως είναι η εκφύλιση ωχράς κηλίδας, η νόσος Stargard, η µελαγχρωστική αµφιβληστροειδοπάθεια, ο νυσταγµός και η νόσος Leber.
Σε κάθε περίπτωση, η πρόληψη µέσω έγκαιρης διάγνωσης, όπως και η σωστή αντιµετώπιση, σε συνδυασµό µε τη συστηµατική παρακολούθηση, αποτελούν τον καλύτερο σύµµαχο για τις οφθαλµικές νόσους, όπως και για τα προβλήµατα όρασης.
«Στη χώρα µας, ο µισός πληθυσµός έχει ανάγκη από γυαλιά για µακριά. Πάνω από το 30% των ανθρώπων έχουν µυωπία και σχεδόν 20% είναι υπερµέτρωπες. Επίσης, περίπου πέντε εκατοµµύρια Έλληνες είναι πάνω από 45 ετών και χρειάζονται γυαλιά πρεσβυωπίας». Συνεχίζει λέγοντας πως η βασικότερη αιτία της αύξησης της συχνότητας µυωπίας είναι η υπερβολική χρήση φαρµάκων και συσκευών εικόνας (κινητά, Η/Υ, τάµπλετ και τηλεόραση), η έλλειψη έκθεσης στον ήλιο, όπως και το γεγονός ότι οι σηµερινοί άνθρωποι περνούν τις περισσότερες ώρες σε κλειστούς χώρους, µε αποτέλεσµα να περιορίζεται ο οπτικός τους ορίζοντας.
«Στην Ευρώπη και την Αµερική, τα νοσοκοµεία στελεχώνονται από οπτοµέτρες. Δυστυχώς, στην Ελλάδα οι οπτοµέτρες πανεπιστηµιακού επιπέδου είµαστε ελάχιστοι. Παρότι οι Έλληνες πολίτες δίνουν προσοχή στην όρασή τους, δεν έχει δηµιουργηθεί δηµόσια υπηρεσία όπου ο οπτοµέτρης θα έχει τη δυνατότητα της εξέτασης» καταλήγει.
Φωτογραφίες: Ιωάννα Σκυφτού
