Η συνωμοσία της πυρίτιδας και μια… Vendetta που δεν ξεχάστηκε
Με αυτή την ονομασία (Gunpowder Plot στα αγγλικά) έμεινε στην ιστορία η απόπειρα δολοφονίας του βασιλιά της Αγγλίας Ιάκωβου Α’ από μία ομάδα φανατικών Καθολικών στις 5 Νοεμβρίου του 1605 στο Λονδίνο.
Η άνοδος στο θρόνο του σκληροπυρηνικού προτεστάντη βασιλιά Ιάκωβου Α’ το 1603 ανησύχησε τους Καθολικούς της Αγγλίας. Τον επόμενο χρόνο ένας δυναμικός Καθολικός, ο Ρόμπερτ Κέιτσμπι, διαπιστώνοντας ότι οι Καθολικοί κινδυνεύουν να γίνουν πολίτες δεύτερης κατηγορίας μέσα στην ίδια τους την πατρίδα, άρχισε να επεξεργάζεται ένα φιλόδοξο σχέδιο για την ανατροπή του βασιλιά. Θα ανατίναζε τη Βουλή των Λόρδων, την ώρα που ο βασιλιάς θα απηύθυνε χαιρετισμό προς το σώμα. Στη συνέχεια θα προκαλούσε λαϊκή εξέγερση και θα ανέβαζε στο θρόνο την 9χρονη κόρη του Ιάκωβου, Ελισάβετ, που ήταν Καθολική.
Στρατολόγησε αρκετά μέλη για τον σκοπό αυτό και μεταξύ αυτών τον Γκάι Φωκς, που θα αναλάμβανε το επιχειρησιακό σκέλος της συνωμοσίας, ως πρώην στρατιωτικός.
Σύμφωνα με τον σχεδιασμό των συνωμοτών, ο Φωκς θα τοποθετούσε βαρέλια με πυρίτιδα στο υπόγειο του Κοινοβουλίου και θα τα ανατίναζε στις 5 Νοεμβρίου του 1605, την ώρα που ο βασιλιάς θα μιλούσε στους λόρδους.
Η συνωμοσία, όμως, αποκαλύφθηκε στις 26 Οκτωβρίου 1605, όταν μια ανώνυμη επιστολή έφθασε στα χέρια του βαρώνου Μόντιγκλ. Αποστολέας της ίσως να ήταν ένας καθολικός ιερέας, στον οποίο ένας από τους συνωμότες είχε αποκαλύψει το σχέδιο κατά τη διάρκεια της εξομολόγησης. Οι αρχές άρχισαν αμέσως τις έρευνες και στις 4 Νοεμβρίου συνέλαβαν τον Φωκς στο υπόγειο της Βουλής δίπλα σε 36 βαρέλια με πυρίτιδα, ικανά να ισοπεδώσουν το κτίριο.
Μόλις έμαθαν για την αποκάλυψη του σχεδίου και τη σύλληψη του Φωκς, οι υπόλοιποι συνωμότες αναχώρησαν εσπευσμένα από το Λονδίνο. Καταδιώχθηκαν, όμως, από απόσπασμα του σερίφη του Γουόρσεστερ και ο μεν Κέιτσμπι σκοτώθηκε κατά την ανταλλαγή πυρών, ενώ οι υπόλοιποι συνελήφθησαν.
Οι οκτώ επιζώντες της συνωμοσίας, ανάμεσά τους και ο Φωκς, οδηγήθηκαν σε δίκη στις 27 Ιανουαρίου 1606. Την ίδια ημέρα καταδικάσθηκαν σε θάνατο και εκτελέστηκαν δια απαγχονισμού, πνιγμού ή διαμελισμού. Μετά το περιστατικό, ο Ιάκωβος έλαβε σκληρά μέτρα κατά των Καθολικών, αν και πολλοί σημαίνοντες Καθολικοί διορίσθηκαν σε σημαντικές θέσεις του κρατικού μηχανισμού.
Σε ανάμνηση της αποτυχημένης «Συνωμοσίας της Πυρίτιδας», από τότε και μέχρι σήμερα διοργανώνονται λαϊκές γιορτές με την ονομασία Νύχτα του Γκάι Φωκς, με σαφές αντι-Παπικό περιεχόμενο, τουλάχιστον τα παλαιότερα χρόνια. Ήταν μια ευκαιρία για τους Άγγλους να εκφράσουν τα πατριωτικά τους συναισθήματα.
Με τον καιρό, η λέξη χρησιμοποιούνταν για μια γενικότερη αναφορά σε κάποιον άνδρα, ενώ κατά τον 20ό αιώνα χρησιμοποιείται στον πληθυντικό για άτομα και των δυο φύλων.
Η απόπειρα του Γκάι Φωκς ενέπνευσε πολλά στιχάκια εκείνης της εποχής, όπως το εξής:
Remember, remember, the fifth of November,
The Gunpowder treason and plot!
I know of no reason, why gunpowder treason,
Should ever be forgot.
Οι συνωμοσίες εναντίον της ζωής του Βασιλιά Ιάκωβου αποτέλεσαν επίσης έμπνευση για το έργο Μάκβεθ του Ουίλιαμ Σαίξπηρ.
Η ιστορία του Γκάι Φωκς αποτέλεσε έμπνευση για το κόμικ των Άλαν Μουρ και Ντέιβιντ Λόιντ V for Vendetta, κεντρικός ήρωας της οποίας είναι ο V, που φοράει μια μάσκα του Γκάι Φωκς.
Ο Τζον Λένον στο άλμπουμ του John Lennon/Plastic Ono Band του 1970 χρησιμοποιεί ως τελευταίο στίχο το «Remember, remember, the 5th of November» στο τραγούδι με τίτλο «Remember» και αμέσως μετά τους στίχους αυτούς ακούγεται μια έκρηξη.
