Χορός επενδύσεων στον ελληνικό τουρισµό: Τι περιμένουμε το 2020

Aπό τον Κώστα Κετσιετζή

Aν υπάρχει ένας κλάδος που αναπτύχθηκε στα χρόνια της κρίσης στην Ελλάδα, αυτός είναι ο τουριστικός. Σύµφωνα µε τους πιο συντηρητικούς υπολογισµούς, τα τελευταία χρόνια οι επενδύσεις σε νέα ξενοδοχεία και τουριστικά συγκροτήµατα ξεπέρασαν τα 2,5 δισ. ευρώ, και εκεί που θα ανέµενε κανείς πως θα υπήρχε κάποια επιβράδυνση στα νέα επενδυτικά σχέδια ή έστω κάποια στασιµότητα, συµβαίνει ακριβώς το αντίθετο: Ανακοινώνονται συνεχώς νέα projects: από µεγάλα τουριστικά συγκροτήµατα σε δηµοφιλείς θερινούς προορισµούς έως µικρά ξενοδοχεία πόλης σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη.

Επενδύσεις άνω των δύο δισ. ευρώ σε resorts

«Η άνοδος του ελληνικού τουρισµού τα προηγούµενα χρόνια οδήγησε µεγάλα ξενοδοχειακά brands, αλλά και επενδυτικά funds, να δώσουν ψήφο εµπιστοσύνης στην Ελλάδα και να εισέλθουν στην εγχώρια αγορά. Αυτό µεταφράστηκε σε σηµαντικές εξαγορές, αναβαθµίσεις και επεκτάσεις υφιστάµενων ξενοδοχειακών µονάδων» σηµειώνει στο Fortune o Ξενοφών Πετρόπουλος, Country Director για την Ελλάδα της εταιρείας συµβούλων Horwath HTL. Σύµφωνα µε τον ίδιο, το επενδυτικό ενδιαφέρον θα παραµείνει υψηλό τα επόµενα χρόνια. Ωστόσο ενδέχεται να παρατηρήσουµε αλλαγή του µείγµατος των κριτηρίων των επενδυτών. «Καθώς θα µειώνεται το απόθεµα των αξιοποιήσιµων µονάδων, στο στόχαστρο των επενδυτών θα µπαίνουν greenfield έργα (σ.σ.: νέα έργα σε αναξιοποίητη γη), τα οποία έως σήµερα παραµένουν δευτερεύουσα επιλογή» σηµειώνει ο Ξενοφών Πετρόπουλος.

Η αλήθεια είναι ότι έπειτα από χρόνια καθυστερήσεων αρχίζουν να µπαίνουν σε τροχιά υλοποίησης µεγάλες σύνθετες τουριστικές µονάδες µε πολυτελή ξενοδοχεία, αυτοτελείς και εξυπηρετούµενες τουριστικές κατοικίες και άλλες εγκαταστάσεις. Χαρακτηριστικό παράδειγµα αποτελεί η τουριστική ανάπτυξη Kilada Hills που αναπτύσσει η Dolphin Capital στην Ερµιονίδα Αργολίδος, η οποία έγινε και η πρώτη επένδυση που έλαβε οικοδοµική άδεια απευθείας από το υπουργείο Ανάπτυξης και Επενδύσεων, βάσει όσων προβλέπει ο νόµος για τις στρατηγικές επενδύσεις. Το επενδυτικό σχέδιο της Dolphin, ύψους 420 εκατ. ευρώ, θα αναπτυχθεί σε δύο φάσεις και περιλαµβάνει το πρώτο signature γήπεδο γκολφ στην Ελλάδα, πολυτελείς παραθεριστικές κατοικίες και βίλες, καθώς και ξενοδοχειακό συγκρότηµα πέντε αστέρων. Σηµειώνεται πως η ίδια εταιρεία υλοποιεί στην Τζια επένδυση ύψους 150 εκατ. ευρώ για την ανάπτυξη του resort One & Only Kea Island, που θα περιλαµβάνει πολυτελές ξενοδοχείο 75 δωµατίων µε spa και Beach Club. Σε δεύτερη φάση το επενδυτικό σχέδιο περιλαµβάνει περιορισµένο αριθµό παραθεριστικών κατοικιών, τη διαχείριση των οποίων θα έχει το διεθνές brand «One & Only».

Παράλληλα, σε τροχιά υλοποίησης µπαίνει το Elounda Hills στην Κρήτη από την εταιρεία Mirum Hellas, συµφερόντων του Ρώσου επενδυτή Βιτάλι Μπορίσοφ. Η επένδυση, προϋπολογισµού 410 εκατ. ευρώ, αφορά στην κατασκευή σε έκταση 675 στρεµµάτων πολυτελούς resort, το οποίο θα περιλαµβάνει παραθεριστικές κατοικίες, ξενοδοχεία, τουριστικό λιµένα-µαρίνα, αθλητικές εγκαταστάσεις και κέντρα αναζωογόνησης-spa.

Ακόµη, εντός του 2020 αναµένεται να ξεκινήσουν µεγάλες τουριστικές επενδύσεις σε εκτάσεις που έχουν δοθεί προς αξιοποίηση από το ΤΑΙΠΕΔ.

Μία από αυτές είναι η επένδυση, άνω των 100 εκατ. ευρώ, που σχεδιάζει σε έκταση 489 στρεµµάτων στην Κασσιόπη της Κέρκυρας η NCH Capital.

H εταιρεία θέλει να δηµιουργήσει συγκρότηµα µε ξενοδοχείο 5 αστέρων, ανεξάρτητες κατοικίες και µαρίνα µε 60 θέσεις ελλιµενισµού. Στην Αφάντου της Ρόδου προετοιµάζεται η επένδυση των M.A. Angeliades Inc. και Aegean Sun Investments, που αναµένεται να φθάσει τα 300 εκατ. ευρώ και περιλαµβάνει ξενοδοχεία πέντε αστέρων δυναµικότητας 2.600 κλινών, καθώς και πολυτελείς κατοικίες, µε επίκεντρο το γήπεδο γκολφ 18 οπών που λειτουργεί από το 1973 στην περιοχή.

Εκτός, όµως, από τα νέα µεγάλα έργα, επεκτείνονται και ήδη υπάρχουσες εγκαταστάσεις, µε χαρακτηριστικό παράδειγµα το Costa Navarino. Η ιδιοκτήτρια TEMES σχεδιάζει επιπλέον επενδύσεις άνω των 600 εκατ. ευρώ για την ανάπτυξη της δεύτερης και της τρίτης φάσης της ολοκληρωµένης τουριστικής ανάπτυξης στη Μεσσηνία. Από πέρυσι τον Νοέµβριο έχουν ξεκινήσει τα έργα κατασκευής των δύο νέων γηπέδων γκολφ 18 οπών στην περιοχή Navarino Hills, µε στόχο το 2021 να λειτουργούν συνολικά τέσσερα γήπεδα.

Σε επόµενο στάδιο, εκτός από τα δυο γήπεδα γκολφ, η περιοχή θα περιλαµβάνει δύο νέα ξενοδοχεία µε 875 κλίνες, καθώς και τουριστικές κατοικίες. Η επόµενη, τρίτη φάση επενδύσεων αφορά στην περιοχή του Ριζόµυλου, το Navarino Blue, στον Μεσσηνιακό Κόλπο, και την ανάπτυξη θεµατικών ξενοδοχείων συνολικής δυναµικότητας 3.000 κλινών.

Βέβαια, όλα τα παραπάνω σχέδια εξαρτώνται άµεσα από τους ρυθµούς µε τους οποίους θα «τρέξουν» οι αδειοδοτήσεις. «Μέτωπο» στο οποίο η χώρα µας δεν έχει καλό ιστορικό, όπως έχει φανεί, και στην περίπτωση του Costa Navarino, που χρειάστηκε 25 χρόνια για να λειτουργήσει. Οι καθυστερήσεις είναι και ο βασικός κίνδυνος που εντοπίζει ο Ξενοφών Πετρόπουλος για τις επενδύσεις στην Ελλάδα. «Οι µεγάλες καθυστερήσεις στις διαδικασίες αδειοδότησης, οι οποίες οδηγούν στην επιµήκυνση της περιόδου επιστροφής της επένδυσης, µπορούν να λειτουργήσουν αποτρεπτικά για τους δυνητικούς επενδυτές» σηµειώνει.

Από την πλευρά του, ο υπουργός Τουρισµού Χάρης Θεοχάρης αναφέρθηκε εκτενώς στις επενδυτικές ευκαιρίες που υπάρχουν στον τουριστικό κλάδο, αλλά και στις προοπτικές του ελληνικού τουριστικού προϊόντος ευρύτερα από το βήµα του 21ου ετήσιου Capital Link Forum στη Νέα Υόρκη τον Δεκέµβριο. Ο υπουργός Τουρισµού απηύθυνε πρόσκληση προς τους ξένους επενδυτές να επωφεληθούν από τις επενδυτικές ευκαιρίες που υπάρχουν στην Ελλάδα. «Από τον Ιούλιο που αναλάβαµε τη διακυβέρνηση της χώρας, όπως έχετε διαπιστώσει και όπως επιβεβαιώνεται και από τους διεθνείς οίκους, χαράσσουµε πολιτικές που λειτουργούν προς όφελος της εθνικής οικονοµίας και του επιχειρείν» τόνισε και πρόσθεσε: «Το µέλλον της ελληνικής τουριστικής βιοµηχανίας είναι ελπιδοφόρο. Αντανακλά όχι µόνο τις δυνατότητες της ελληνικής οικονοµίας, αλλά και την προσαρµοστικότητα σε µια παγκόσµια αγορά η οποία αλλάζει και απαιτεί για τους µεν επισκέπτες υψηλή ποιότητα και αυθεντικότητα, για τους δε επενδυτές φιλικό επιχειρηµατικό περιβάλλον». «Και αυτό για την ελληνική κυβέρνηση είναι αδιαπραγµάτευτο» συµπλήρωσε ο υπουργός Τουρισµού.

Ο Χάρης Θεοχάρης, αναφερόµενος στη συµβολή του κλάδου στην εθνική οικονοµία, είπε: «ο τουρισµός, όπως επιβεβαιώνεται και από τα στατιστικά στοιχεία, συµβάλλει καθοριστικά στο Ακαθάριστο Προϊόν της Ελλάδας, στη δηµιουργία θέσεων απασχόλησης, την εισροή συναλλάγµατος, τη δηµιουργία προστιθέµενης αξίας και την προσέλκυση σηµαντικών επενδύσεων. Στοιχεία που επιβεβαιώνουν ότι ο τουρισµός αποτελεί στρατηγικό τοµέα, τον οποίο η ελληνική κυβέρνηση θέλει να ενισχύσει περαιτέρω».

Γεμίζει από ξενοδοχεία και η «Αθηναϊκή Ριβιέρα»

Επενδύσεις δισεκατοµµυρίων αναµένονται τα επόµενα χρόνια και στο παραλιακό µέτωπο της Αθήνας, το οποίο, αν υλοποιηθούν οι σχεδιαζόµενες επενδύσεις, θα γεµίσει από ξενοδοχεία.

Στην «Αθηναϊκή Ριβιέρα» κυριαρχεί το Ελληνικό, το οποίο, αν όλα πάνε βάσει σχεδίου, µέσα στην επόµενη πενταετία θα διαθέτει πολυτελές ξενοδοχείο µε καζίνο και πολυχώρο εκδηλώσεων – µια επένδυση που αναµένεται να φθάσει το ένα δισ. ευρώ. Ακόµη, η Lamda Development, που έχει αναλάβει την ανάπτυξη όλης της περιοχής, σχεδιάζει σε πρώτη φάση άλλο ένα ξενοδοχείο, τουριστικές κατοικίες µε «µέτωπο» στη θάλασσα και την ανακατασκευή της Μαρίνας του Αγίου Κοσµά.

Στα Αστέρια Γλυφάδας, επένδυση κοντά στα 100 εκατ. ευρώ σχεδιάζει η Grivalia Hospitality. Το επενδυτικό σχέδιο περιλαµβάνει ξενοδοχείο πέντε αστέρων και 400 κλινών, σουίτες και επιπλωµένες βίλες, spa, αθλητικές εγκαταστάσεις, πισίνες, παιδότοπους, χώρους εστίασης και κέντρα διασκέδασης.

Επένδυση που θα ξεπεράσει τα 50 εκατ. ευρώ αναµένεται να υλοποιήσει o όµιλος ΕΛΛΑΚΤΩΡ στη Μαρίνα Αλίµου, µε το που ολοκληρωθεί η παραχώρησή της από το ΤΑΙΠΕΔ. Η εταιρεία σχεδιάζει να κατασκευαστεί εκεί ξενοδοχείο, εµπορικά καταστήµατα και γραφεία, αλλάζοντας τελείως τη µορφή της µεγαλύτερης µαρίνας των Βαλκανίων, η οποία διαθέτει πάνω από χίλιες θέσεις ελλιµενισµού σκαφών και χερσαία ζώνη 210 στρεµµάτων. Περίπου 80 εκατ. ευρώ αναµένεται να επενδύσει η COSCO για τη δηµιουργία των τεσσάρων ξενοδοχείων που προβλέπονται στο masterplan του ΟΛΠ. Η εταιρεία σχεδιάζει τη µετατροπή δύο αποθηκών στο λιµάνι του Πειραιά σε τετράστερο και πεντάστερο ξενοδοχείο δυναµικότητας 150 και 180 δωµατίων, καθώς και δύο ακόµη πεντάστερα ξενοδοχεία στο Πόρτο Λεόνε και στην Παγόδα. Αναµένεται δε το 2021 η επαναλειτουργία του ξενοδοχείου Mistral στην Καστέλα από τον Όµιλο Δουζόγλου.

Δεκάδες μικρότερες επενδύσεις σε ξενοδοχεία πόλης

Με την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη να γίνονται ολοένα και πιο δηµοφιλείς city break προορισµοί, αυξάνονται συνεχώς οι επενδύσεις σε ξενοδοχεία πόλης. Εκεί που η λεωφόρος Συγγρού είχε όλα και όλα τέσσερα ξενοδοχεία, σήµερα ο αριθµός τους ξεπερνά τα δέκα, ενώ οποιαδήποτε προσπάθεια καταγραφής των ξενοδοχείων στο κέντρο της Αθήνας είναι καταδικασµένη σε αποτυχία, καθώς συνεχώς ανακοινώνονται νέες επενδύσεις.

Σύµφωνα µε τα στοιχεία της εταιρείας συµβούλων GBR Consulting, µόνο στο πρώτο µισό του 2019 η Αθήνα απέκτησε 40 νέα καταλύµατα, ενώ έχουν ανακοινωθεί τουλάχιστον άλλες 20 ξενοδοχειακές επενδύσεις που αναµένεται να προσθέσουν περί τα χίλια δωµάτια. Οι περισσότερες επενδύσεις αφορούν κυρίως µικρές µονάδες (boutique ξενοδοχεία) µε µέσο όρο τα 20 δωµάτια, αλλά και µερικά πεντάστερα και τετράστερα ξενοδοχεία µεγαλύτερης δυναµικότητας. Ήδη έχουν αρχίσει να παρατηρούνται φαινόµενα υπερπροσφοράς κλινών, ειδικά στην Αθήνα, γεγονός το οποίο ενισχύει και η ανάπτυξη του Airbnb. Αποτέλεσµα είναι ότι, παρά την αυξηµένη τουριστική κίνηση, οι πληρότητες και το µέσο έσοδο ανά δωµάτιο (ReVPaR) µειώνονται.

«Η Αθήνα βρίσκεται ψηλά στη λίστα των τουριστικών προορισµών και θα παραµείνει εκεί για πολλά χρόνια, αρκεί να αξιοποιήσουµε σωστά τη δυναµική της» σηµειώνει στο Fortune η πρόεδρος της Ένωσης Ξενοδόχων Αθηνών, Αττικής και Αργοσαρωνικού (ΕΞΑΑΑ), Λαµπρινή Καρανάσιου – Ζούλοβιτς.

H πρόεδρος της ΕΞΑΑΑ εκτιµά ότι δεν γίνονται όλες οι επενδυτικές κινήσεις στρατηγικά, καθώς αρκετοί σπεύδουν να εκµεταλλευτούν την άνοδο του τουρισµού, χωρίς να έχουν την απαραίτητη γνώση και εµπειρία. «Προφανώς σε µια περίοδο ανόδου του τουρισµού και ιδιαίτερα µέσα στο γενικευµένο κλίµα της κρίσης ο κλάδος προσελκύει και τους λεγόµενους “αλεξιπτωτιστές”. Το θετικό είναι ότι βλέπουµε πολλούς σοβαρούς επενδυτές και διεθνείς ξενοδοχειακές αλυσίδες να τοποθετούνται µε στρατηγικό σχέδιο στην περιοχή» σηµειώνει.

Σύµφωνα µε τη Λαµπρινή Καρανάσιου – Ζούλοβιτς, το ζητούµενο είναι να υπάρχουν καταλύµατα που να λειτουργούν νόµιµα και το πεδίο να είναι κοινό, προκειµένου να εξασφαλίζεται ο υγιής ανταγωνισµός. Γι’ αυτό αίτηµα της Ένωσης Ξενοδόχων είναι η ρύθµιση της οικονοµίας διαµοιρασµού.

Μεγάλοι όµιλοι του εξωτερικού συνεχίζουν κανονικά τα επενδυτικά τους σχέδια, µε χαρακτηριστικό παράδειγµα τον ισραηλινό όµιλο Brown Hotels, που σχεδιάζει πάνω από δέκα ξενοδοχεία σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη, τον επίσης ισραηλινό όµιλο Fattal Hotel Chain, που µισθώνει το πρώην Esperia της οδού Σταδίου και ετοιµάζει νέες επενδύσεις, τη Wyndham Hotels κ.ά. Εκτός από τους ξενοδοχειακούς οµίλους, δυναµικές επενδύσεις υλοποιούν διαχειριστές επενδυτικών κεφαλαίων και άλλοι θεσµικοί επενδυτές από το εξωτερικό που σχεδιάζουν επενδύσεις αξίας ενός δισ. ευρώ.

Πριν από λίγους µήνες ανακοινώθηκε η εξαγορά πέντε ξενοδοχειακών µονάδων της Lοuis Group από το επενδυτικό fund Blackstone Real Estate Partners Europe, το οποίο διαχειρίζεται ο αµερικανικός επιχειρηµατικός όµιλος Blackstone. H συναλλαγή αποτιµάται στα 178,6 εκατ. ευρώ, ενώ, σύµφωνα µε πληροφορίες, η Blackstone στοχεύει να επενδύσει περί τα 500 εκατ. ευρώ στον ελληνικό ξενοδοχειακό κλάδο. Ανοιχτό άφησε το ενδεχόµενο επιπλέον επενδύσεων και ο James Seppala, επικεφαλής European Real Estate στην Blackstone, ο οποίος, σχολιάζοντας τη συµφωνία, δήλωσε πως «αντανακλά την εµπιστοσύνη µας στο επενδυτικό περιβάλλον της Ελλάδας» και πρόσθεσε πως «ευελπιστούµε σε περαιτέρω επενδύσεις».

Μια άλλη µεγάλη εταιρεία του εξωτερικού που αγοράζει ξενοδοχεία στη χώρα µας είναι η London & Regional Properties. Ο βρετανικός επιχειρηµατικός κολοσσός ακινήτων ανακοίνωσε τον περασµένο Ιούνιο την εξαγορά του Τιτάνια. Το τίµηµα υπολογίζεται στα 50 εκατ. ευρώ. Αυτή ήταν και η τρίτη επένδυση της London + Regional Properties στη χώρα µας. Είχε προηγηθεί η αγορά του ξενοδοχείου Amanthus στη Ρόδο, σε µια συµφωνία αξίας άνω των 30 εκατ. ευρώ, ενώ η εταιρεία κατασκευάζει και πεντάστερο ξενοδοχείο στη Μύκονο.

Τις επενδύσεις στον τουρισµό συνεχίζει και ο αµερικανικός όµιλος Hines, πoυ αγόρασε το 2017 το πρώην Athens Lydra Hotel στη λεωφόρο Συγγρού, το οποίο λειτουργεί σήµερα ως Grand Hyatt Hotel. Ο όµιλος βρίσκεται σε προχωρηµένο στάδιο συζητήσεων για την εξαγορά δύο ξενοδοχείων του Οµίλου Μαµιδάκη στην Κρήτη, το Coral και Ερµής, ενώ πηγές της αγοράς αναφέρουν πως στο «µικροσκόπιο» των στελεχών του οµίλου βρίσκονται πάνω από 10 ξενοδοχειακά projects.

Στις επενδύσεις που έρχονται προστίθεται πιθανότατα η εξαγορά του Πόρτο Καρράς στη Χαλκιδική από τον Όµιλο Σαββίδη. Το τίµηµα της αρχικής προσφοράς παραµένει άγνωστο, αλλά πηγές της αγοράς το προσδιορίζουν στα 200 εκατ. ευρώ. 

Επένδυση στην Κασσιόπη

«Πρόκειται για την πρώτη μεγάλη επένδυση αυτού τους είδους που θα ξεκινήσει την επόμενη περίοδο στην Ελλάδα» σημειώνει στο Fortune ο  Ανδρέας Σάντης, managing director και επικεφαλής της NCH Capital για τα Δυτικά Βαλκάνια, την Ελλάδα και την Κύπρο. Ο ίδιος αναγνωρίζει πως υπήρξαν σημαντικές καθυστερήσεις, καθώς και κάποιες αντιδράσεις. «Αντιμετωπίσαμε την αρνητική στάση μιας μικρής μερίδας ατόμων. Πήγαμε επτά φορές στα δικαστήρια για διαφορετικούς λόγους και δικαιωθήκαμε σε όλες ανεξαιρέτως. Όμως η πλειονότητα των κατοίκων έχει κατανοήσει τα οφέλη της επένδυσης» δηλώνει. Αναφέρει πως αναμένεται ακόμη η έκδοση της οικοδομικής άδειας για να ξεκινήσουν τα έργα και ότι βρισκόμαστε «λίγο πριν τη γραμμή τερματισμού».

 

*To κείμενο δημοσιεύεται στο περιοδικό Fortune που κυκλοφορεί στα περίπτερα.