Σπύρος Παολινέλης: Οι ατομικές και οι εταιρικές αξίες εν μέσω πανδημίας

Ο ιδρυτής της AMNIS Learning & Growth και executive coach Σπύρος Παολινέλης αναφέρει ότι σήμερα, περισσότερο από ποτέ, η αποσαφήνιση και ιεράρχηση των αξιών μας είναι αυτές που θα οδηγήσουν σε γρήγορες αποφάσεις και θα κτίσουν σχέσεις εμπιστοσύνης με τους πελάτες και συνεργάτες μας, εξασφαλίζοντάς μας την εσωτερική ηρεμία που μπορεί να μας φέρει πιο κοντά στην ευτυχία.

Ακολουθεί το άρθρο του:

Περνάμε μια κρίση, πιθανόν πολύ μεγαλύτερη από ό,τι μπορούμε τώρα να φανταστούμε, χωρίς να γνωρίζουμε και να έχουμε τον έλεγχο της εξέλιξής της. Το μόνο που είναι στον έλεγχό μας και άρα δική μας επιλογή, είναι το πώς θα πορευτούμε μέσα σε αυτήν. Είναι επίκαιρο να θυμηθούμε τη θέση του Αυστριακού ψυχίατρου Viktor Frankl, που επέζησε από το Ολοκαύτωμα και εκφράζει μέσα από το βιβλίο του “Το νόημα της ζωής”: «Τα πάντα μπορούν να αφαιρεθούν από έναν άνθρωπο, εκτός από ένα πράγμα, που είναι η τελευταία από τις ανθρώπινες ελευθερίες: Να επιλέξει τη στάση του απέναντι σε κάθε περίσταση, να επιλέξει τον δικό του τρόπο.»

Η επιλογή του δικού μας τρόπου, σε επίπεδο ατομικό ή εταιρικό, κατευθύνεται από τις αξίες μας, δηλαδή από το ποιες είναι οι συμπεριφορές που θεωρούμε ότι για εμάς είναι προτιμότερες από άλλες. Αν στρατηγική είναι ο τρόπος με τον οποίο επιλέγουμε να πετύχουμε τον σκοπό και τους στόχους μας, τότε οι αξίες μας είναι το ανώτατο επίπεδο στρατηγικών ενός οργανισμού. Οι αξίες ορίζουν τι θα μας κατευθύνει στην πορεία προς αυτό, που εμείς θεωρούμε επιτυχία. Σε ένα περιβάλλον, που αλλάζει ταχύτατα προς κάτι που δεν ξέρουμε, ούτε μπορούμε να μάθουμε, απαιτούνται γρήγορες αποφάσεις και άμεση εφαρμογή αυτών από τα στελέχη κάθε επιπέδου ιεραρχίας και ιδιαίτερα από αυτά, που είναι πιο κοντά στον πελάτη. Συνάμα χρειάζεται να εξασφαλίσουμε την ευθυγράμμιση των αποφάσεων και των δράσεων σε κοινές στρατηγικές. Η σημασία των αξιών ενός οργανισμού δεν θα μπορούσε να γίνει πιο εμφατική.

Α) Το πρώτο βήμα θα πρέπει να είναι η εξασφάλιση σαφήνειας γύρω από το τι σημαίνει κάθε μία από τις αξίες του οργανισμού στον καιρό της πανδημίας. Ποιες συμπεριφορές συνεπάγεται η κάθε μία; Αξίες που ακούγονταν κοινότυπες – όπως ακεραιότητα, σεβασμός, ομαδικότητα, ποιότητα, εστίαση στον πελάτη -, ποιες συμπεριφορές απαιτούν στην παρούσα φάση και ποιες αποκλείουν; Τι είναι αυτό, που θα κάνουμε και τι αυτό που δεν θα κάνουμε;

Οι αξίες θα πρέπει να δίνουν λύση σε καθημερινά διλήμματα:

• Πώς χειριζόμαστε τις οφειλές των πελατών;
• Τι κάνουμε με τα προϊόντα στην αποθήκη που η ημερομηνία λήξης τους πλησιάζει;
• Πώς ανταποκρινόμαστε στις ανάγκες των συνεργατών και των πελατών μας;
• Τι κάνουμε, αν δεν μπορούμε να εκπληρώσουμε όλες τις οικονομικές μας υποχρεώσεις;
• Πώς διαχειριζόμαστε τα μέτρα, που επιβάλλει η κυβέρνηση;
• Πώς ακριβώς επιδεικνύεται η κοινωνική μας ευθύνη;

Αν οι αξίες δεν απαντούν σε αυτά τα ερωτήματα, τότε προκύπτει το μέγα ερώτημα: Ποιος είναι ο λόγος ύπαρξής τους;

Β) Το δεύτερο βήμα είναι η ιεράρχηση των αξιών, καθώς η ζωή μας είναι μια συνεχής διαχείριση αντικρουόμενων αξιών:

• Επαγγελματική επιτυχία και οικογένεια.
• Ποιότητα και παραγωγικότητα.
• Κερδοφορία και πελατοκεντρική προσέγγιση.
• Ικανοποίηση των αναγκών των παιδιών μας και χρόνος που περνάμε μαζί τους.

Ακόμη και αυτό, που λέμε «ισορροπία» είναι ατομική υπόθεση και το σημείο ισορροπίας, ορίζεται από την ιεράρχηση των αξιών μας. Χρειαζόμαστε λοιπόν σαφήνεια γύρω από το ποια αξία υπερτερεί όταν υπάρξει σύγκρουση.

Και εδώ έχουμε συνήθως το εξής παράδοξο: Σπάνια η κερδοφορία εμφανίζεται, με οποιονδήποτε τρόπο (ως αποτελεσματικότητα, ζωτικότητα κλπ.) ανάμεσα στις αξίες ενός οργανισμού. Φυσικά κανείς δεν μπορεί να πει το αντίθετο, ότι η κερδοφορία δεν είναι σημαντική, για κάθε οργανισμό, αφού το κέρδος είναι το απαραίτητο καύσιμο για την υλοποίηση του σκοπού κάθε οργανισμού. Το ερώτημα λοιπόν δεν είναι αν, αλλά πόσο σημαντική είναι η κερδοφορία; Ποια είναι η σειρά της ανάμεσα στις άλλες αξίες του οργανισμού; Είναι πριν ή μετά από την ακεραιότητα, το σεβασμό ή την εστίαση στον πελάτη;

Οι άνθρωποι για να μπορούν να παίρνουν αποφάσεις και να δρουν, είναι απαραίτητο να γνωρίζουν τους μεγάλους στόχους και τα όρια – που ορίζουν τι μπορούν και τι δεν μπορούν να κάνουν – χωρίς να πρέπει να ρωτούνε άλλους και χωρίς να φοβούνται μήπως είναι «εκτός γραμμής». Οι αξίες θα πρέπει να ξεκαθαρίζουν αυτά τα όρια.

Άρα, οι αξίες οδηγούν στις αποφάσεις. Στην ουσία, αυτό λειτουργεί αμφίδρομα: Οι αποφάσεις, που παίρνουμε, δείχνουν ποιες είναι οι πραγματικές μας αξίες! Είναι ίδιες με εκείνες που δηλώνουμε; Αν όχι, υπάρχει μία διαπίστωση και ένας κίνδυνος. Η διαπίστωση είναι ότι μάλλον δεν αισθανόμαστε άνετα να δηλώσουμε τις πραγματικές μας αξίες. Ίσως αποδίδουμε τις συμπεριφορές μας, που δεν συνάδουν με τις δηλωμένες αξίες μας, στη συγκυρία ή σε κάποιον άλλο και στερούμε τον εαυτό μας από την κατά Frankl τελευταία από τις ανθρώπινες ελευθερίες. Ενώ, ο κίνδυνος είναι να φθείρουμε την εμπιστοσύνη των άλλων προς εμάς, αυτών, που βλέπουν ότι «άλλα λέμε και άλλα κάνουμε».

Σε ατομικό επίπεδο, η εμπιστοσύνη είναι προϋπόθεση για άσκηση ηγεσίας, όποιος χάσει την εμπιστοσύνη των ανθρώπων του, αυτοκαταργείται ως ηγέτης. Σε εταιρικό επίπεδο, η εταιρία που θα χάσει την εμπιστοσύνη των πελατών της, π.χ. για να βελτιώσει την κερδοφορία της ή την τιμή της μετοχής της, θα υποστεί τελικά πολύ μεγαλύτερη ζημιά από τη ζημιά, που προσπαθεί να αποφύγει. Και για του λόγου το αληθές, οι Collins και Porras στην έρευνά τους (Built to Last), γύρω από το τι κάνει τις σπουδαίες εταιρίες βρήκαν ότι οι επιχειρήσεις, που διήρκεσαν και ξεπέρασαν τις κρίσεις, είχαν αξίες. Και το σημαντικό, δεν ήταν το ποιες ήταν οι αξίες, όσο το ότι υπήρχαν αξίες.

Γ) Υπάρχει όμως και ένα τρίτο βήμα, εξίσου ουσιαστικό: Η πανδημία δημιουργεί μια νέα πραγματικότητα, μέσα στην οποία θα λειτουργήσει κάθε εταιρία και κάθε οργανισμός, την επόμενη ημέρα. Σε αυτήν τη νέα πραγματικότητα, εκτός από τις αξίες, που ήταν μέχρι τώρα στον πυρήνα του οργανισμού, μπορεί να χρειάζεται να προστεθούν κάποιες καινούργιες αξίες, που μέχρι τώρα δεν ήταν σημαντικές ή δεν χρειάζονταν, όπως η «Αίσθηση επείγοντος» και η «καινοτομία» – αξίες που έχω συναντήσει και εγώ ως trainer/consultant σε διάφορες εταιρίες στο παρελθόν. Είναι απαραίτητο όμως αυτές οι νέες αξίες που θα προστεθούν, να περάσουν από τα παραπάνω δύο βήματα: την αποσαφήνιση και την ιεράρχηση.

Χωρίς δεύτερη σκέψη, ας προσπαθήσουμε να κερδίσουμε κάτι από την πανδημία, αδράζοντας την ευκαιρία που μας προσφέρει: Να μάθουμε καλύτερα τον εαυτό μας ανακαλύπτοντας ή επιβεβαιώνοντας τις πραγματικές μας αξίες και κάνοντάς τες οδηγό των καθημερινών μας συμπεριφορών, για να έχουμε την αίσθηση ελευθερίας του Victor Frankl. Και όχι μόνο: Για να εξασφαλίσουμε την εσωτερική ηρεμία, ζώντας με τον τρόπο, που μας υποδεικνύουν οι αξίες μας. Μια ηρεμία, που μπορεί να μας φέρει πιο κοντά στην ευτυχία.